تعدد شب قدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:
شب قدر،
لیله القدر، تعدد شب‌های قدر
پرسش: آیا لیلة القدر متعدد است؟ و آیا روز هم جزو شب قدر است؟
پاسخ: شب قدر، شب مبارک و پر اهمیتی است که بنابر نص قرآن کریم در ماه رمضان قرار دارد. تعدد در شب قدر به چند صورت مطرح شده است.
۱. اینکه در یک سال، شب‌های ۱۹ و ۲۱ و ۲۳، شب قدر باشد.
۲. اینکه شب قدر در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله بوده و بعد از ایشان هم خواهد بود.
۳. با توجه به اختلاف افق‌های شهرها، شب قدر در شهرهای مختلف، متعدد است. از روایات بر می آید که روز قدر در فضیلت داشتن همانند شب قدر است، اگر چه اموری؛ مانند تدبیر کارها و نزول ملائک در شب قدر صورت می گیرد. خداوند می فرماید: "ملائکه و روح در این شب تقدیرات امور را نازل می کنند".
در این مورد، چند احتمال مطرح می شود.
۱. منظور از تعدد
شب قدر، یعنی در یک سال همان طور که مردم می گویند شب ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ شب قدر باشد.
۲. منظور از تعدد شب قدر، این باشد که شب قدر در زمان
رسول الله (صلی الله علیه و آله) وجود داشته است و بعد از ایشان، هم تکرار می شود.
۳. منظور از تعدد شب قدر، این باشد که با توجه به اختلاف
افق شهرهای مسلمان نشین و اختلاف در روزهای ماه مبارک
رمضان هر منطقه شب قدر مخصوصی به خود داشته باشند.به عنوان مثال، اول رمضان روز سه شنبه است و در کشوری اول رمضان، روز بعد یعنی چهارشنبه است و به تبع آن، در شب های دهه آخر نیز اختلاف بوجود می آید. شب بیست و سوم ماه برای کشور اولی یک شب زودتر از دومی خواهد شد. بنابراین، شب قدر نمی‌تواند یک شب معین در سال بوده باشد. به این ترتیب قاعدتا هر کدام باید برای خود شب قدری داشته باشند و شب قدر متعدد می شود.
پاسخ احتمال اول این است که، بنابر
نص قرآن کریم شب قدر در ماه رمضان قرار دارد
، و بیش از یک شب هم نیست؛ چرا که خداوند می فرماید: "ِانَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْر".
قرآن را در شب قدر نازل کردیم نه در شب های قدر، اما به جهاتی
این یک شب برای ما تبیین نشده است و گفته اند یکی از این شب های ۱۹ و...، شب قدر است و همه این شب ها را بیدار باشید و... تا بتوانید
فضیلت شب قدر را درک کنید.
اگر در روایات سه شب مشخص شده است؛
برای آن است که کار را برای بندگان خدا آسان کنند.
پاسخ احتمال دوم این است که نظر قرآن و
اهل بیت (علیهم السلام) بر این است که شب قدر در زمان حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) بوده و همچنان باقی است.
از آیه: "تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْر"،
که صیغه مضارع (تنزل در اصل تتنزل بوده)، را به کار برده است، استمرار
نزول ملائکه و
روح فهمیده می شود.
همچنین در سوره دخان آیه ۴ در مورد شب قدر آمده است: "فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیم - أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلینَ "
که باز هم صیغه مضارع "یفرق" آمده که در زبان عربی نشانه استمرار فعل است.
روایات اهل بیت (علیهم السلام) نیز بر این موضوع تأکید دارند.
امام جواد (علیه السلام) می فرماید:
امام علی (علیه السلام) به
حسن بن عباس فرمود: "شب قدر در هر سالی هست و در این شب،
امر یک سال نازل می شود".
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در جواب ابوذر که در مورد شب قدر سؤال کرده بود، فرمودند: "این شب، تا روز
قیامت هست".
مفسران
اهل سنت هم بر این نظر هستند که شب قدر همچنان باقی است.
در فرهنگ
اسلام شب قدر به جهت خصوصیات منحصر به فردی دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است و روایات زیادی در تأکید بر احیای آن و اهمیت دادن به آن وارد شده است. از آن جمله
سید بن طاووس در کتاب شریف
اقبال آورده است که، پیامبر (صلی الله علیه و آله) از
موسی(علیه السلام) نقل فرموده که گفت: الهی من
قرب تو را می خواهم، فرمود: قرب من از برای کسی است که بیدار باشد در شب قدر، گفت: الهی رحمت تو را خواهم، فرمود:
رحمت من از برای کسی است که رحم کند فقرا را در شب قدر، گفت: خدایا نجات می خواهم،
نجات از آتش، فرمود: این برای کسی است که
استغفار کند در شب قدر، گفت: خدایا
رضا ی تو را می خواهم، فرمود: خشنودی من از برای کسی است که دو رکعت
نماز بخواند در شب قدر.
از خصوصیات شب قدر است
نزول قرآن، نزول
فرشتگان و روح بر
ولی خدا، همچنین بالاتر بودن
عبادت آن یک شب از هزار ماه.
و تدبیر و تقدیر وقایع و خلایق.
آنچه از نص قرآن کریم و ظاهر روایات بر می‌آید این است که شب قدر یک شب بیشتر نیست و خصوصیاتی که به ولی الله و امام معصوم (علیهم السلام) بر می گردد همه در یک شب اتفاق می افتد؛ یعنی نزول ملائکه بر امام (علیه السلام) و اندازه گیری امور و حوادث و
معیشت ها، همه در یک شب خاص است. خداوند می فرماید: " َنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها "
ملائکه و روح در این شب نازل می شوند و نزول قرآن در این شب بوده است: "ِانَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْر".
یا در روایات آمده است: در این شب امر یک سال نازل می شود.
اما از نظر درک همه فضیلت هایی که برای شب قدر گفته اند، عمل به وظیفه می تواند راه گشا باشد؛
یعنی اگر با ادله ثابت شود که روز اول ماه رمضان چه روزی است، طبعاً شب قدر هم مشخص می شود و مسلماً اعمال و شب زنده داری ها و احیای آن شب بدون اجر باقی نمی ماند و امید است که همان پاداش شب زنده داران در شب قدر به انسان داده شود، و لو این که واقعا آن شب، شب قدر نباشد
، البته به شب زنده داری در دهه آخر ماه رمضان توصیه شده است و شاید این
سنت اسلامی بدان جهت باشد که اطمینان به درک شب قدر برای ما حاصل شود.
در بیان این مسئله که روز قدر، در شأن و منزلت، همانند شب قدر است اینگونه باید گفت که اگرچه وقایعی همچون نزول ملائکه بر ولی الله (علیه لاسلام) در شب قدر است، اما روز قدر هم در ارزش و فضیلت همانند شب آن است.
مرحوم
شیخ عباس قمی در اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان می گوید: روزهای این شب ها را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و
تلاوت و
دعا به سر آورد؛ زیرا که در احادیث معتبره وارد شده است که روز قدر در فضیلت مثل شب قدر است.
اسلام کوئست
