تعداد احادیث صحیح کتاب کافی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: احادیث صحیح،
کتاب کافی، حدیث صحیح، حدیث حسن، حدیث موثق، حدیث ضعیف، وثاقت راوی.
پرسش: آیا تعداد احادیث صحیح کتاب کافی یک‌پنجم
احادیث موجود در آن است؟ (گاهی گفته می‌شود: اکثر روایات کافی بی‌اعتبار و غیر قابل پذیرش است؛ ازاین‌رو نمی‌توان براساس
روایات کافی برای
ائمه فضائل فرابشری (مثل
علم غیب و ...) اثبات کرد. شاهد این گفتار سخنی است که
شیخ حسن بن زیدالدین گفته است. او معتقد است که احادیث صحیح
کافی حدوداً یک‌پنجم احادیث موجود در آن است. آیا چنین آماری درست است؟).
پاسخ: منظور آن دسته از
علما که به شمارش احادیث معتبر پرداخته‌اند، شمارش به لحاظ اصطلاحات
علم رجال بوده است، نه این‌که منظور ایجاد محدودیت در مباحث فقهی و استدلالی باشد؛ چون در نظر همان محققان و محققان امروزی، ملاک در اعتبار حدیث، صرف
وثاقت راوی نیست؛ بلکه ملاک گسترده‌تر است و هر چیزی است که موجب وثوق به
روایت می‌گردد؛ همان‌گونه که قدما نیز روایتی را صحیح می‌نامیدند که به صدور آن
اطمینان داشته‌اند؛ یعنی آنان روایتی را که نتیجه بررسی سندی و متنی آن، اطمینان به صدور آن از
معصوم (علیه‌السلام) بوده است، صحیح می‌نامیدند.
برای این‌که ببینیم این آمار (تعداد احادیث صحیح کتاب کافی یک‌پنجم احادیث موجود در آن است) تا چه حدی صحیح است، باید به چند نکته توجه نمود:
قدما احادیث را به دو قسم معتبر و غیر معتبر تقسیم می‌کردند که مرادشان از
حدیث صحیح و معتبر حدیثی بود که دارای قرائن داخلی (
وثاقت راوی و....) یا قرائنی خارجی (وجود در اصل معتبر و...) باشد و حدیثی که قرائن داخلی و خارجی نداشته باشد، غیر معتبر شناخته می‌شد؛
اما از زمان مرحوم
سید احمد بن طاووس حدیث به چهار قسم تقسیم شده که این تقسیم برگرفته از این است که آنان
خبر غیر معتبر را
ضعیف نامیده و خبر معتبر را به سه قسم، صحیح، حسن و موثق تقسیم کرده‌اند:
اگر تمام
روات حدیث، امامی و ممدوح و
عادل باشند، آن را «
صحیح» می‌نامند.
راوی، اگر امامی و ممدوح است، ولی نصی بر
عدالت وی وجود نداشته باشد، آن راوی یا
روایت وی «
حسن» نامیده می‌شود.
اگر روات حدیث موثق و غیر امامی باشند، آن حدیث را «
موثق» می‌نامند.
این تقسیم
رباعی از قرن هفتم آغاز شده است؛ ولی مرحوم کلینی بنا بر اصطلاح متقدمین احادیثی را که خودش معتبر می‌دانسته در
کافی جمع‌آوری کرده که در نظر وی این
احادیث چند دلیل بر اعتبار خود دارند: مانند این‌که قرینه بر صحت آن وجود داشته یا در چند اصل از اصول اربع‌مائة که به طرق مختلف و سندهای متفاوت با هم به دست وی رسیده، موجود بوده است؛ یا در یک اصلی که تصدیق مصنف آن اتفاقی است، وجود داشته است و ....
در نظر محققان امروزی ملاک در اعتبار
حدیث، وثوق به روایت است نه صرف وثاقت راوی؛ همان‌گونه که قدما نیز روایتی را صحیح می‌نامیدند که به صدور آن اطمینان داشته‌اند؛
یعنی اگر نتیجه بررسی سندی و متنی یک حدیث، اطمینان به صدور آن از
معصوم (علیه‌السلام) بوده است، آن را صحیح می‌نامیدند؛ چنان‌که منظور آن دسته از
علما که به شمارش احادیث معتبر پرداخته‌اند، شمارش به لحاظ اصطلاحات
علم رجال بوده است، نه این‌که منظور ایجاد محدودیت در مباحث فقهی و استدلالی باشد.
به همین جهت خود شیخ
حسن بن زیدالدین که از او نقل شده که احادیث صحیح کافی را حدوداً یک‌پنجم احادیث موجود در آن برمی‌شمرد، می‌گوید: ان احادیث کتبنا المعتمدة محفوفة بالقرائن و ان المتقدمین الی زمن العلامة کانوا یعلمون بالقرائن لا بهذا المصطلح المشهور بعده و ان المتاخرین قد یعملون بذلک ایضاً.
اشکال مهم بر این سخنان، نتیجه‌گیری نادرست آن است. به بیان دیگر این سخنان گذشته از این‌که از نظر بحث صغروی (بی‌اعتبار بودن اکثر
روایات کافی) غیر قابل پذیرش است، از نظر کبروی (
انکار فضایل فرابشری
ائمه به‌ویژه مبحث
علم ائمه) نیز قابل پذیرش نیست؛ چون اولاً، مستند اکثر مسائل اعتقادی علوم عقلی و برهانی است و روایات به عنوان تأیید آورده می‌شود؛ ثانیاً، مستند بسیاری از این مسائل اعتقادی، مجموع روایاتی است که به مضامین مختلف وارد شده است که به گونه‌ای هم‌دیگر را تأیید می‌کنند؛ مثلاً به مضمون و محتوای احادیثی که در دو
کتاب (
بدایة المعارف الالهیه و
راه‌نماشناسی) آمده، احادیثی فراوانی وجود دارد؛ مانند این‌که ائمه محدثون (شنوندگان سخنان غیبی) هستند
یا این‌که
علم آنان لدنی است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تعداد احادیث صحیح کتاب کافی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۰۷.
