ارتداد شیعیان در ایام امامت امام سجاد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام سجاد (علیه‌السّلام)،
امام حسین (علیه‌السّلام)،
اصحاب، یاران،
جابر بن عبدالله انصاری،
ابوخالد کابلی،
یحیی بن ام الطویل،
جبیر بن مطعم.
پرسش: در روایتی آمده است که بعد از شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، به غیر از سه نفر، بقیه مردم مرتد شدند! آیا
مختار و
توابین نیز از جمله مرتدان بودند؟
پاسخ: ارتداد مورد نظر در روایات، به معنای
کفر و بازگشت به
بت‌پرستی نیست، بلکه تنها به معنای برخی نافرمانی‌ها آن هم در مقطع خاصی از زمان بوده است.
بعد از شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) و آغاز امامت امام سجاد (علیه‌السّلام)، جو خفقان شدیدی حکم‌فرما شد، به گونه‌ای که بعد از کشته‌شدن و اسارت بخشی از
اهل‌بیت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، امام چهارم (علیه‌السّلام) مورد تهدید
عبیدالله بن زیاد قرار گرفت.
با توجه به این‌که بعضی از شیعیان بعد از قرار گرفتن در فتنه و آزمایش، (مانند کوفیان) در عمل، شمشیر خود را علیه خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کشیده و در صف مخالفان درآمده،
و یا با
تقیه شدید، عملا از ارتباط با اهل‌بیت، به نحوی که تا لحظه آخر در کنارشان بایستد خودداری می‌کردند و این به معنای ارتداد آنها است نه آنکه از
اسلام و حتی از
تشیع دست کشیده باشند، اما چند تن از آنان استقامت بیشتری در این‌راه داشتند.
با این مقدمه، چند روایت در این زمینه را (بدون بررسی سندی) به استحضار می‌رسانیم:
امام سجاد (علیه‌السّلام):
«در
مکه و
مدینه بیست نفر مرد پیدا نمی‌شود که ما را دوست داشته باشد».
از‌این‌رو برخی از آنها مورد سرزنش امام قرار گرفتند.
امام صادق (علیه‌السّلام):
«مردم بعد از امام حسین (علیه‌السّلام) مرتد شدند؛ به جز سه نفر! ابوخالد کابلی، یحیی بن‌ام الطویل و جبیر بن مطعم! سپس دیگران به این سه نفر ملحق شده و بر تعدادشان افزوده شد».
در روایت دیگری از امام ششم (علیه‌السّلام) علاوه بر این سه نفر، از جابر بن عبدالله انصاری نیز نام برده شده است.
امام کاظم (علیه‌السّلام):
«
روز قیامت منادی ندا می‌دهد که
حواریون امام سجاد (علیه‌السّلام) کجا هستند. در این هنگام جبیر بن مطعم، یحیی بن‌ام طویل، ابوخالد کابلی و
سعید بن مسیب قیام خواهند نمود» .
فضل بن شاذان می‌گوید:
در زمان امام سجاد (علیه‌السّلام) و در ابتدای امامت و خلافت ایشان فقط پنج نفر یعنی
سعید بن جبیر،
سعید بن مسیب،
محمد بن جبیر، یحیی بن‌ام طویل و ابوخالد کابلی که اسم او وردان و لقبش کنْکرُ بود، همراه امام (علیه‌السّلام) بودند».
اکنون این پرسش به وجود می‌آید که چرا برخی از بزرگان شیعی تقیه را ترک کرده بودند که در پاسخ باید گفت شاید آنها به دلیل مصلحت خاصی که بر ما مخفی است، از سوی امام (علیه‌السّلام) اجازه پیدا کردند تا از تقیه خودداری کنند، و یا این‌که آنها با اخبار غیبی که از
ائمه (علیه‌السّلام) به آنان رسیده بود، می‌دانستند که تقیه نفع و سودی برای آنان ندارد و در هر حال کشته خواهند شد.
علاوه‌بر‌این، تقیه زمانی
واجب است که سودی داشته باشد، مانند آنکه سبب شود اصل دین حفظ گردد؛ اما وقتی ضلالت و گمراهی به حدی برسد که موجب از بین‌رفتن اصل دین شود، دیگر نباید تقیه کرد.
در نتیجه این گروه از یاران امام (علیه‌السّلام) تقیه نمی‌کردند.
اما همان‌گونه که در ابتدای پرسش گفته شد، ارتداد مورد نظر، هرگز نمی‌تواند به معنای
کفر و بازگشت به
بت‌پرستی باشد، بلکه تنها به معنای برخی نافرمانی‌ها آن هم در مقطع خاصی از زمان بوده، و یا آنکه آنان از سوی پیشوایانشان مأمور به تقیه در آن دوره خاص بودند.
از‌این‌رو در این روایات تنها به نام عده بسیار کمی از یاران امام سجاد (علیه‌السّلام) اشاره شده است، و نام برخی از یاران خاص امام مانند
ابوحمزه ثمالی،
دیده نمی‌شود، در حالی که امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «ابوحمزه در زمان خودش مانند
سلمان بود».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ارتداد شیعیان در ایام امامت امام سجاد»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۳۰.
