آیه ۳۱ سوره رعد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن، مشرکان،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، کوهها،
معجزه ، رسالت،
ایمان ، قدرت خدا،
عذاب .
پرسش: تفسیر
آیه ۳۱ سوره رعد (۱۳) ،"
وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُیِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ کُلِّمَ بِهِ الْمَوْتی بَلْ لِلَّهِ الْأَمْرُ جَمیعا "، چیست؟
پاسخ: به نظر می‌رسد قبل از پرداختن به معنا و
تفسیر آیه "
وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُیِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ... "،
توجه به شأن نزول آن بتواند ما را در فهم و شناخت هرچه بهتر معنای آن کمک کند. بدین منظور نخست
شأن نزول آن را مرور می‌کنیم.
برخی از مفسران گفته‌اند: این آیه در پاسخ جمعی از مشرکان
مکه ، مانند
ابوجهل و عبداللّه بن ابی‌امیه و تابعین آنهاست که در پشت
کعبه نشستند و رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را نزد خود فراخواندند و گفتند:تو ادعا می‌کنی که رسول خدایی و این
قرآن کتابی است که از نزد خدا فرود آمده، اگر می‌خواهی از تو پیروی کنیم، با این قرآن خود کوه‌های مکه را بردار تا کمی این زمین تنگ و محدود ما گسترش یابد! و
زمین را بشکاف و چشمه‌ها و نهرهایی در این‌جا پدید‌آور تا درختان غرس کنیم، و زراعت نماییم! تو به گمان خود کمتر از داود نیستی که خداوند کوهها را برای او مسخر کرده بود که با او هم‌صدا شده، تسبیح خدا می‌گفتند، یا این‌که باد را مسخر ما گردان که بر دوش آن سوار شویم و به شام رویم و مشکلات خود را حل کنیم و نیاز‌های زندگی خود را تهیه نماییم و همان روز باز‌گردیم!، همان‌گونه که مسخر
سلیمان بود، تو به گمان خود از سلیمان کمتر نیستی و نیز جدت "قصی بن کلاب" یا هر کس دیگر از مردگان ما را می‌خواهی زنده کن تا از او سؤال کنیم، آیا آنچه تو می‌گویی
حق است یا
باطل ؛ زیرا عیسی ـ علیه‌السلام ـ مردگان را زنده می‌کرد و تو نزد خدا کمتر از
عیسی نیستی. تو نیز این نوع معجزات را به ما بنما تا به تو
ایمان آوریم. آن وقت این آیه (
وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً... ) نازل شد.
بنابراین آیه مورد نظر در رابطه با مشرکانی است که در مقابل
رسالت پیامبر
اسلام و معجزاتش لجاجت و سرسختی می‌کردند و بهانه‌های بنی‌اسرائیلی می‌آوردند، این‌جاست که این آیه بر
رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نازل شد.
پس از بیان
شأن نزول آیه، به بررسی منظور از آن می‌پردازیم. در این‌که منظور آیه چیست؟ از سوی مفسران دو نظریه مطرح شده است.
معنای آیه این است که اگر قرار بود کتابی این چنین در هستی پدید می‌آمد ـ که در موقع خواندن، کوهها را به حرکت می‌آورد و در زمین سیر می‌داد، یا زمین را قطعه قطعه می‌نمود، یا به‌وسیله آن مردگان به صدا می‌آمدند و تکلم می‌کردند ـ آن کتاب قرآن بود؛ زیرا‌که
قرآن برتر از تمام کتاب‌های آسمانی است.
نظریه دوم این است که این آیه در مقام اعتراض به
کفار مکه و پاسخ به آنها در طلب
معجزه از
پیامبر است و اشاره به این است که اینها چنین مردم لجوج و معاندی هستند که اگر به وسیله قرآن، کوهها به حرکت در‌می‌آمد، آن‌طوری که خواسته اینها بود و نیز زمین به
برکت قرآن شکافته می‌شد و چشمه‌های
آب بیرون می‌آمد، یا به سبب قرآن مرده‌ها به سخن می‌آمدند و تو (پیامبر) را تصدیق می‌نمودند، کفار مکه
ایمان نمی‌آوردند.
طبرسی به نقل از زجاج می‌گوید:آنچه من تصور می‌کنم و برخی هم گفته‌اند، معنای آیه این است که اگر چنین قرآنی با این مشخصات، هم نازل شود؛ یعنی کوهها را به حرکت درآورد و...، در‌عین‌حال اینها ایمان نخواهند آورد. به دلیل این آیه:"
وَ لَوْ أَنَّنا نَزَّلْنا إِلَیهِمُ الْمَلائِکَةَ وَ کَلَّمَهُمُ الْمَوْتی وَ حَشَرْنا عَلَیهِمْ کُلَّ شَی‌ءٍ قُبُلًا ما کانُوا لِیؤْمِنُوا "؛
اگر
فرشتگان را به‌سوی آنها بفرستیم و
مردگان با آنها تکلم کنند و هر چیزی را گروه گروه، به‌سوی آنها گسیل داریم، ایمان نخواهند آورد.
بنابراین آیه می‌خواهد بگوید شما (
کفار ) خواهان
حق نیستید و اگر بودید! همان مقدار از نشانه‌های اعجاز که از این پیامبر صادر شده، برای ایمان آوردن کاملاً کافی بود و اینها همه بهانه‌جویی است.
در تفسیر جمله آخر آیه، یعنی "
بَلْ لِلَّهِ الْأَمْرُ جَمِیعاً "، باید گفت؛ (بَلْ) اضراب
از کلمه لو (وَ لَوْ أَنَّ) است؛ یعنی چنین نیست که خدای تعالی بر معجزات دیگر غیر از قرآن قادر نباشد، تمام امور بازگشت به
علم و
حکمت او می‌کند و شاید مقصود چنین باشد که چون خدای تعالی می‌دانست اینها ایمان نمی‌آورند، این بود که ظهور معجزات دیگر را از آنها باز داشت که به
عذاب دنیوی گرفتار نشوند؛ زیرا اگر آنچه را که آنها از معجزات می‌خواستند به دست رسول خدا جاری می‌شد و در‌عین‌حال
ایمان نمی‌آوردند، مورد
عذاب دنیوی واقع می‌شدند.
صاحب مجمع البیان در
تفسیر "بَلْ لِلَّهِ الْأَمْرُ جَمِیعاً" می‌گوید:همه اموری که گذشت، خواه به حرکت در آوردن کوه و شکافتن
زمین و خواه زنده کردن مردگان و سایر کارهای مهم، به امر خداوند و در دست
قدرت او است؛ زیرا جز او کسی صاحب قدرت نیست. در‌عین‌حال او این کارها را انجام نمی‌دهد؛ به دلیل آن که آیاتی که نازل کرده، برای اهل انصاف، قانع‌کننده و کافی است.
پایگاه اسلام کوئست.
