• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آمنه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: آمنه، عبدالله، دختر وهب، مادر پیامبر، ایمان آمنه.

پرسش: آیا امکان دارد که آمنه مادر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) را معرفی نمایید؟

پاسخ: آمنه (سلام‌الله‌علیها) دختر وهب‌ بن عبد مناف از مادری به نام «بره» متولد شد. عبدالمطلب او را برای فرزندش عبدالله در نظر گرفت و در نهایت او را به عقدش درآورد. آمنه از عبدالله به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) حامله شد و خود می‌گوید که در این حاملگی و زایمان درد و سختی نداشت.
جز آن‌چه در ارتباط با میلاد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل شده، اطلاعات چندانی در مورد زندگی این بانوی بزرگ در دسترس نیست.


آمنه دختر‌ وهب‌ بن عبد مناف بن زهرة بن کلاب
[۱] شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، ص۴۵۶، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
از مادری به نام «بره» دختر عبدالعزی بن عثمان بن عبدالدار بن قصی بود که البته مادر «بره» نیز دختر ‌ام حبیب بنت اسد بن عبدالعزی بن قصی بود.
[۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج۲، ص۲۴۳، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    

در منابع، ‌جزئیات چندانی از زندگی شخصی ایشان وجود ندارد و تنها در دوره‌های خاصی مانند ازدواج با عبدالله و زمانی که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) را حامله بود، به زندگی ایشان پرداخته شد.

پس از ماجرای قربانی کردن صد شتر در مقابل قربانی نکردن عبدالله، عبدالمطلب همراه عبدالله به خانه وهب بن عبد مناف رفتند که سرور قبیله بنی‌زهره بود و برای خود و فرزندش خواستگاری کرد؛ آمنه را که از دوشیزگان قریش شمرده می‌شد، برای عبدالله و «هاله» را برای خود.
[۳] ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۱، ص۷۶، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
طرف مقابل نیز بدین امر رضایت دادند و آمنه با عبدالله ازدواج کرد و همان روز مراسم عروسی بر پا شد.
[۴] ابن کثیر دمشقی‌، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۴۹، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.    
[۵] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۵۶، تحقیق، السقا، مصطفی، الابیاری، ابراهیم، شلبی، عبدالحفیظ، بیروت، دارالمعرفة، چاپ اول، بی‌تا.    


آمنه از عبدالله به پیامبر اسلام حامله شد و براساس نقل‌هایی که از او وجود دارد، مصائب و دردهای این دوران را به جهت حامله بودن به پیامبر احساس نکرد: «زمانی که به او (پیامبر اسلام) حامله شدم، اصلاً احساس نکردم (بر من راحت بود) و در دوران حاملگی اثر سنگینی حمل که بر حسب عادت به زنان دست می‌دهد، به من دست نداد، در این میان خواب دیدم که گویا کسی نزد من آمد و گفت تو به خیر الانام حامله‌ای؛ زمانی که هنگام زاییدن رسید، بسیار به من آسان گذشت».
[۶] شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۱۹۶، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
[۷] قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ‌ج۱، ص۳۷۳، محقق، مصحح، موسوی جزایری، سید طیب، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.    


یکی از بحث‌های مهم، ایمان برخی اقوام پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) است که مطالب و کتاب‌های مختلفی در مورد آن نگارش یافته است؛ البته عموم این بحث‌ها پیرامون ابوطالب می‌باشد. با این حال بحثی نیز در مورد آمنه مادر پیامبر وجود دارد مبنی بر این‌که از چه دین و آیینی پی‌روی می‌کرد؟
در منابع شیعه، آمنه را فردی با ایمان معرفی کرده‌اند.
[۸] شیخ صدوق‌، محمد بن علی، اعتقادات الامامیة، ص۱۱۰، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.    
البته بیان حد و مرز این ایمان خود فرصتی مجزا می‌طلبد.

برخی استدلال‌هایی که بر این موضوع دلالت دارد، از این قرار است:

۵.۱ - اذن زیارت قبر آمنه

زمانی که پیامبر اسلام حجة الوداع خود را تمام می‌کرد و در حال برگشت به مدینه بود، به قبری رسید که در حال خراب شدن بود. ایشان پیش آن قبر مدت طولانی نشست؛ سپس به گریه افتاد و در بالای آن قبر گریه کرد. اصحاب به ایشان گفتند: یا رسول اللَّه این قبر کیست؟
فرمود: «قبر مادرم آمنه بنت وهب است. از خدای تعالی درخواست کردم اذن در زیارت وی به من بدهد؛ پس اذن داد و من به زیارت آمدم».
این روایت در منابع شیعه
[۹] ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، ج۲، ص۶۴، قم، انتشارات بیدار، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.    
[۱۰] شیخ مفید، الفصول المختارة، ج۱، ص۱۳۱، محقق، مصحح، میرشریفی، علی، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
و اهل سنت
[۱۱] نمیری بصری، عمر بن شبة بن عبیدة بن ریطة، تاریخ المدینة، ص۱۱۹، محقق، فهیم محمد شلتوت،‌ جدة، ۱۳۹۹ ق.
[۱۲] شیبانی، احمد بن محمد بن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ج۳۸، ص۱۴۶، محقق، شعیب الارنؤوط، عادل مرشد و...، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.    
نقل شده است.

حال بنا بر آیه‌ای از قرآن، پیامبر اجازه حضور بر قبر کفار و مشرکان را نداشته است:
«و هرگز بر هیچ مرده‌ای از آنان نماز مگزار و بر سر قبرش توقف نکن؛ چرا که آنان به خدا و پیامبر او کافر شدند و در حال فسق مُردند».
[۱۳] توبه/سوره۹، آیه۸۴.    

از مجموع آنچه بیان شد، استفاده می‌شود که آمنه فردی بر مذهب کفر و شرک نبود، بلکه فردی با ایمان بود.

۵.۲ - شفاعت‌کننده آمنه

امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «جبرئیل به حضور پیامبر آمد و گفت: یا محمد! به‌راستی که خدای عز و جل درباره پنج نفر، تو را اجازه شفاعت داده است؛ شکمی که تو را حمل می‌کرد که آمنه دختر وهب باشد و...».
[۱۴] شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ج۱، ص۲۹۴، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.    

از این روایت و روایات مشابه آن
[۱۵] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۳۱۴، محقق، مصحح، رسولی محلاتی،‌ هاشم، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.    
که پیامبر را شفاعت‌کننده مادرشان می‌دانند استفاده می‌شود که آمنه مشرک نبود و در غیر این صورت شفاعت شامل او نمی‌شد.

درباره وفات آمنه دو دیدگاه وجود دارد:

۶.۱ - دیدگاه اول

زمانی که پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) شش ساله بود، آمنه همراه پیامبر خدا به مدینه سفر کرد. برخی این سفر را به جهت زیارت قبر عبدالله شوهر آمنه دانسته‌اند که همراه عبدالمطلب و‌ ام ایمن انجام شد و در برگشت از آن سفر فوت کرد.
[۱۶] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۴، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ‌ بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.    


۶.۲ - دیدگاه دوم

برخی نیز معتقدند آمنه برای دیدار اقوام خود به مدینه رفته بود که در مسیر بازگشت جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
[۱۷] طبری آملی صغیر، محمد بن جریر، دلایل الامامة، ج۱، ص۱۸۸، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
[۱۸] مقریزی، تقی‌الدین‌، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع‌، ج۱، ص۱۳، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.    
البته ممکن هر دو نقل، درست بوده باشد و آمنه هر دو مورد را قصد کرده باشد.

۱. ↑ شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، ص۴۵۶، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج۲، ص۲۴۳، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.    
۳. ↑ ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‌، الطبقات الکبری‌، ج۱، ص۷۶، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.    
۴. ↑ ابن کثیر دمشقی‌، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج۲، ص۲۴۹، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.    
۵. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۵۶، تحقیق، السقا، مصطفی، الابیاری، ابراهیم، شلبی، عبدالحفیظ، بیروت، دارالمعرفة، چاپ اول، بی‌تا.    
۶. ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۱۹۶، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
۷. ↑ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ‌ج۱، ص۳۷۳، محقق، مصحح، موسوی جزایری، سید طیب، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.    
۸. ↑ شیخ صدوق‌، محمد بن علی، اعتقادات الامامیة، ص۱۱۰، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.    
۹. ↑ ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، ج۲، ص۶۴، قم، انتشارات بیدار، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.    
۱۰. ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ج۱، ص۱۳۱، محقق، مصحح، میرشریفی، علی، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
۱۱. ↑ نمیری بصری، عمر بن شبة بن عبیدة بن ریطة، تاریخ المدینة، ص۱۱۹، محقق، فهیم محمد شلتوت،‌ جدة، ۱۳۹۹ ق.
۱۲. ↑ شیبانی، احمد بن محمد بن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ج۳۸، ص۱۴۶، محقق، شعیب الارنؤوط، عادل مرشد و...، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.    
۱۳. ↑ توبه/سوره۹، آیه۸۴.    
۱۴. ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ج۱، ص۲۹۴، محقق، مصحح، غفاری، علی‌اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.    
۱۵. ↑ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۳۱۴، محقق، مصحح، رسولی محلاتی،‌ هاشم، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.    
۱۶. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۴، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ‌ بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.    
۱۷. ↑ طبری آملی صغیر، محمد بن جریر، دلایل الامامة، ج۱، ص۱۸۸، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
۱۸. ↑ مقریزی، تقی‌الدین‌، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع‌، ج۱، ص۱۳، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.    


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آمنه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۵.    



جعبه ابزار