مصائب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: در بیشتر نقاط
جهان مردم با گرفتاری های زیادی روبرو هستند، آیا تمام این مصیبت ها و گرفتاری ها نتیجه
اعمال خود آن ها است یا
خداوند چنین می خواسته؟
پاسخ:
بلاها و گرفتاری ها و مصیبت هایی که به
انسانها می رسد، بنابر یک تقسیم بر چند قسم است:
قسمتی از آن ها در اثر حوادث طبیعی و از راه عادی و نظام اسباب و مسبّبات حاصل می شود و هیچ ربطی به أعمال و کردار انسان ندارد، برای نمونه تحت تأثیر علل خاص و فراهم بودن اسباب و مقدّمات خاصی انسان دچار انواع
بیماری می شود، و یا در اثر حرکت توده های مذاب در زیر زمین فعالیت های آتشفشانی به وجود می آید که در برخی مواقع باعث نابود شدن انسان ها و ویران شدن شهرها و روستاهای زیادی می شود. روشن است که این امور از لوازم
عالم ماده است، عالمی که نظام کلّی حاکم بر آن، نظام اسباب و مسبّبات است و تضاد و فعل و انفعال بین موجودات از لوازم لاینفک و جدائی ناپذیر آن است
و هر اتفاق از مسیر طبیعی خود به وجود می آید. پس نمی توان عالم مادّه را بدون این گونه حوادث و فعل و انفعالات و تزاحمات مادّی در نظر گرفت، چرا که در این صورت دیگر عامل مادّه نخواهد بود، بلکه عالمی مجرد و غیرمادّی می باشد
و این برخلاف
حکمت الهی در خلق این عالم است، پس فرض کردن عالم ماده بدون تضادها و حوادث
طبیعت که گاهی اوقات نام «
شرور» بر آن ها می گذاریم، مساوی با فرض موجود نشدن عالم است.
امّا قسمت عمده از مصائب و بلایا و گرفتاری ها که غالباً از راه های طبیعی و نظام علّی و معلولی حاکم بر جهان به انسان ها می رسد، بازتاب اعمال و رفتار و
گناهان و
معاصی خود آنهاست، چنان که خداوند متعال می فرماید: «وَ مَآ أَصَـبَکُم مِّن مُّصِیبَة فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ؛
و هر مصیبتی به شما برسد به سبب اعمالی است که انجام داده اید.» این آیه به خوبی نشان می دهد مصائب و گرفتاری هایی که دامنگیر انسان می شود یک نوع
مجازات الهی و هشداری برای
گناهکاران است.
حدیثی از امیر مؤمنان علی(علیه السلام) نقل شده که
پیامبر گرامی
اسلام(صلی الله و علیه و آله) خطاب به ایشان فرمودند: «این آیه (وَ مَآ أَصَـبَکُم مِّن مُّصِیبَة....) بهترین آیه در
قرآن مجید است، ای علی هر خراشی که از چوبی بر تن انسان وارد شود و هر لغزش قدمی، بر اثر
گناهی است که از او سرزده است.»
و در حدیث دیگری
امام صادق(علیه السلام) فرموده اند: «من یموت بالذنوب اکثر ممّن یموت بالاجال و من یعیش بالاحسان اکثر ممّن یعیش بالاعمار؛
تعداد کسانی که در اثر گناهان (زودتر) می میرند، بیشتر از کسانی است که
اجلشان سر آمده و می میرند، و تعداد کسانی که بواسطه خوبی و
احسان بر دیگران زندگی می کنند، بیشتر از کسانی است که به
عمر مقرّر و مقدّر شده برایشان زندگی می کنند.»
و به گفته شاعر:
این جهان کوه است و فعل ما ندا ••• باز آید سوی ما از کُه ضدا
البته گاهی اوقات مصائب، محصول گناهان جمعی است همان گونه که در قرآن مجید می خوانیم: «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُواْ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ؛
به سبب آن چه دست های مردم فراهم آورده،
فساد در خشکی و دریا نمودار شده است تا (سزای) بعضی از آن چه را انجام داده اند به آنان بچشاند، باشد که بازگردند.»
و امیر مؤمنین علی(علیه السلام) می فرماید: «هیچ ملّتی از آغوش ناز و نعمت زندگی گرفته نشده مگر به واسطه گناهانی که انجام دادند، زیرا خداوند هرگز به بندگان خود
ستم روا نمی دارد.»
پس روشن می شود که میان اعمال انسان و نظام تکوین زندگی او ارتباط و پیوند نزدیکی وجود دارد که اگر براساس اصول
فطرت و قوانین
آفرینش گام بردارند برکات الهی شامل حال آن ها می شود و هرگاه فاسد شوند زندگی آن ها به فساد و تباهی می گراید.
البته در مصیبت های جمعی گاهی افرادی مورد بلا واقع می شوند که به ظاهر مرتکب گناه نشده اند که این به دو صورت است: یا این که گرچه گناه نکرده اند ولی راضی به گناه دیگران بوده اند و فریضه
امر به معروف و
نهی از منکر را ترک کرده اند، و این خود گناهی بس بزرگ است چنان که
حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: «الرّاضی بفعل قوم کالداخل فی معهم؛
آن کسی که به کار جمعیتی راضی باشد همچون کسی است که در آن کار دخالت دارد.» و یا این که گناهی مرتکب نشده اند و راضی به گناه آن ها هم نبوده اند و فریضه امر به معروف و نهی از منکر را نیز انجام داده اند که در این صورت مأجورند.
بنابر آن چه از
آیات و
روایات اسلامی استفاده می شود بخشی از مصائب و سختی هایی که به انسان می رسد در حقیقت
ابتلا و
آزمایش الهی است، و خداوند نسبت به برخی انسان ها نعمت ها را به سختی تبدیل می کند و آن ها را به انواع بلاها و مشکلات دچار می سازد تا میزان
ایمان آن ها مشخص شود. خداوند متعال می فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیء مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْص مِّنَ الاَْمْوَ لِ وَ الاَْنفُسِ وَ الثَّمَرَ تِ وَبَشِّرِ الصَّـبِرِینَ؛
قطعاً همه شما را با چیزی از
ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و میوه ها آزمایش می کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان.»
در پایان ذکر این نکته ضروری است که ممکن است عده ای از این حقائق قرآنی و روایی سوءاستفاده کنند و بگویند باید در برابر هر حادثه ناگواری
تسلیم شد که این نتیجه ای معکوس و تخدیری و بسیار خطرناک است. هیچ گاه قرآن نمی گوید در برابر مصائب تسلیم باش و در رفع مشکلات کوشش نکن و تن به
ظلم ها و ستم ها و بیماری ها بده، بلکه می گوید اگر با تمام تلاش و کوشش که انجام داده ای باز هم گرفتاری بر تو چیره شد بدان که یا گناه کردی و نتیجه اعمالت دامانت را گرفته است، و یا مورد آزمایش الهی قرار گرفته ای.
اندیشه قم.
