• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مصائب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



پرسش: در بیشتر نقاط جهان مردم با گرفتاری های زیادی روبرو هستند، آیا تمام این مصیبت ها و گرفتاری ها نتیجه اعمال خود آن ها است یا خداوند چنین می خواسته؟



پاسخ:
بلاها و گرفتاری ها و مصیبت هایی که به انسانها می رسد، بنابر یک تقسیم بر چند قسم است:

۱.۱ - بلا در اثر حوادث طبیعی

قسمتی از آن ها در اثر حوادث طبیعی و از راه عادی و نظام اسباب و مسبّبات حاصل می شود و هیچ ربطی به أعمال و کردار انسان ندارد، برای نمونه تحت تأثیر علل خاص و فراهم بودن اسباب و مقدّمات خاصی انسان دچار انواع بیماری می شود، و یا در اثر حرکت توده های مذاب در زیر زمین فعالیت های آتشفشانی به وجود می آید که در برخی مواقع باعث نابود شدن انسان ها و ویران شدن شهرها و روستاهای زیادی می شود. روشن است که این امور از لوازم عالم ماده است، عالمی که نظام کلّی حاکم بر آن، نظام اسباب و مسبّبات است و تضاد و فعل و انفعال بین موجودات از لوازم لاینفک و جدائی ناپذیر آن است
[۱] الحکمة المتعالیة، صدرالمتألهین، داراحیاء التراث العربی، ج۷، ص۷۰.
و هر اتفاق از مسیر طبیعی خود به وجود می آید. پس نمی توان عالم مادّه را بدون این گونه حوادث و فعل و انفعالات و تزاحمات مادّی در نظر گرفت، چرا که در این صورت دیگر عامل مادّه نخواهد بود، بلکه عالمی مجرد و غیرمادّی می باشد
[۲] تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج۸، ص۵۱.
و این برخلاف حکمت الهی در خلق این عالم است، پس فرض کردن عالم ماده بدون تضادها و حوادث طبیعت که گاهی اوقات نام «شرور» بر آن ها می گذاریم، مساوی با فرض موجود نشدن عالم است.
[۳] الحکمة المتعالیة، همان، ص۷۱.
[۴] مجموعه آثار، شهید مطهری، صدرا، ج۱، ص۱۶۴.


۱.۲ - بلا در اثر بازتاب گناهان

امّا قسمت عمده از مصائب و بلایا و گرفتاری ها که غالباً از راه های طبیعی و نظام علّی و معلولی حاکم بر جهان به انسان ها می رسد، بازتاب اعمال و رفتار و گناهان و معاصی خود آنهاست، چنان که خداوند متعال می فرماید: «وَ مَآ أَصَـبَکُم مِّن مُّصِیبَة فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ؛و هر مصیبتی به شما برسد به سبب اعمالی است که انجام داده اید.» این آیه به خوبی نشان می دهد مصائب و گرفتاری هایی که دامنگیر انسان می شود یک نوع مجازات الهی و هشداری برای گناهکاران است.


حدیثی از امیر مؤمنان علی(علیه السلام) نقل شده که پیامبر گرامی اسلام(صلی الله و علیه و آله) خطاب به ایشان فرمودند: «این آیه (وَ مَآ أَصَـبَکُم مِّن مُّصِیبَة....) بهترین آیه در قرآن مجید است، ای علی هر خراشی که از چوبی بر تن انسان وارد شود و هر لغزش قدمی، بر اثر گناهی است که از او سرزده است.»
[۶] مجمع البیان، مرحوم طبرسی، انتشارات ناصر خسرو، ج۹، ص۴۷، شبیه این حدیث در تفسیر درالمنثور، سیوط آمده.
و در حدیث دیگری امام صادق(علیه السلام) فرموده اند: «من یموت بالذنوب اکثر ممّن یموت بالاجال و من یعیش بالاحسان اکثر ممّن یعیش بالاعمار؛تعداد کسانی که در اثر گناهان (زودتر) می میرند، بیشتر از کسانی است که اجلشان سر آمده و می میرند، و تعداد کسانی که بواسطه خوبی و احسان بر دیگران زندگی می کنند، بیشتر از کسانی است که به عمر مقرّر و مقدّر شده برایشان زندگی می کنند.»
و به گفته شاعر:
این جهان کوه است و فعل ما ندا ••• باز آید سوی ما از کُه ضدا


البته گاهی اوقات مصائب، محصول گناهان جمعی است همان گونه که در قرآن مجید می خوانیم: «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُواْ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ؛به سبب آن چه دست های مردم فراهم آورده، فساد در خشکی و دریا نمودار شده است تا (سزای) بعضی از آن چه را انجام داده اند به آنان بچشاند، باشد که بازگردند.»
و امیر مؤمنین علی(علیه السلام) می فرماید: «هیچ ملّتی از آغوش ناز و نعمت زندگی گرفته نشده مگر به واسطه گناهانی که انجام دادند، زیرا خداوند هرگز به بندگان خود ستم روا نمی دارد.»
[۹] نهج البلاغه، خطبه ۱۲.



پس روشن می شود که میان اعمال انسان و نظام تکوین زندگی او ارتباط و پیوند نزدیکی وجود دارد که اگر براساس اصول فطرت و قوانین آفرینش گام بردارند برکات الهی شامل حال آن ها می شود و هرگاه فاسد شوند زندگی آن ها به فساد و تباهی می گراید.
البته در مصیبت های جمعی گاهی افرادی مورد بلا واقع می شوند که به ظاهر مرتکب گناه نشده اند که این به دو صورت است: یا این که گرچه گناه نکرده اند ولی راضی به گناه دیگران بوده اند و فریضه امر به معروف و نهی از منکر را ترک کرده اند، و این خود گناهی بس بزرگ است چنان که حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: «الرّاضی بفعل قوم کالداخل فی معهم؛
[۱۰] نهج البلاغه، قصار ۱۵۴.
آن کسی که به کار جمعیتی راضی باشد همچون کسی است که در آن کار دخالت دارد.» و یا این که گناهی مرتکب نشده اند و راضی به گناه آن ها هم نبوده اند و فریضه امر به معروف و نهی از منکر را نیز انجام داده اند که در این صورت مأجورند.


بنابر آن چه از آیات و روایات اسلامی استفاده می شود بخشی از مصائب و سختی هایی که به انسان می رسد در حقیقت ابتلا و آزمایش الهی است، و خداوند نسبت به برخی انسان ها نعمت ها را به سختی تبدیل می کند و آن ها را به انواع بلاها و مشکلات دچار می سازد تا میزان ایمان آن ها مشخص شود. خداوند متعال می فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیء مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْص مِّنَ الاَْمْوَ لِ وَ الاَْنفُسِ وَ الثَّمَرَ تِ وَبَشِّرِ الصَّـبِرِینَ؛قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و میوه ها آزمایش می کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان.»
در پایان ذکر این نکته ضروری است که ممکن است عده ای از این حقائق قرآنی و روایی سوءاستفاده کنند و بگویند باید در برابر هر حادثه ناگواری تسلیم شد که این نتیجه ای معکوس و تخدیری و بسیار خطرناک است. هیچ گاه قرآن نمی گوید در برابر مصائب تسلیم باش و در رفع مشکلات کوشش نکن و تن به ظلم ها و ستم ها و بیماری ها بده، بلکه می گوید اگر با تمام تلاش و کوشش که انجام داده ای باز هم گرفتاری بر تو چیره شد بدان که یا گناه کردی و نتیجه اعمالت دامانت را گرفته است، و یا مورد آزمایش الهی قرار گرفته ای.


۱. الحکمة المتعالیة، صدرالمتألهین، داراحیاء التراث العربی، ج۷، ص۷۰.
۲. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج۸، ص۵۱.
۳. الحکمة المتعالیة، همان، ص۷۱.
۴. مجموعه آثار، شهید مطهری، صدرا، ج۱، ص۱۶۴.
۵. شوری/سوره۴۲، آیه۳۰.    
۶. مجمع البیان، مرحوم طبرسی، انتشارات ناصر خسرو، ج۹، ص۴۷، شبیه این حدیث در تفسیر درالمنثور، سیوط آمده.
۷. تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۴۰.    
۸. روم/سوره۳۰، آیه۴۱.    
۹. نهج البلاغه، خطبه ۱۲.
۱۰. نهج البلاغه، قصار ۱۵۴.
۱۱. بقره/سوره۲، آیه۱۵۵.    
۱۲. ر.ک تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۴۰.    



اندیشه قم.    






جعبه ابزار