متوکّل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام هادی ـ علیه‌السلام،
متوکل.
پرسش: برخورد متوکل با
امام هادی ـ علیه‌السلام ـ چگونه بود؟
پاسخ: متوکل عباسی یکی از جنایت‌کارترین
خلفای عباسی است که از سال ۲۳۲ هـ.ق تا سال ۲۴۷ هـ.ق امر خلافت را برعهده داشت. او در دشمنی با
امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ و خاندان و
شیعیان آن حضرت از هیچ کوششی فروگذار نکرد. دوران حکومت او برای شیعیان و
علویان یکی از سیاه‌ترین دوران‌ها به‌شمار می‌رود.
از جمله جنایات وی می‌توان به:
۱. تعقیب و زندانی کردن شیعیان و آزار و اذیت آنها.
۲. دستور تخریب
آرامگاه امام حسین علیه‌السلام.
۳.
قتل شیعیانی همانند «ابن سکیت» یار با وفای
امام جواد ـ علیه‌السلام ـ و امام هادی ـ علیه‌السلام ـ. و... اشاره کرد.
بخشی از دوران زندگی حضرت امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در زمان
حکومت متوکل عباسی بوده است. امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در سال ۲۱۲ هـ.ق در شهر مدینه به
دنیا آمد و در
ماه رجب سال ۲۵۴ هـ.ق در
سامرا رحلت نمود.
مورخان می‌نویسند: متوکل امام هادی ـ علیه‌السلام ـ را از
مدینه به سامرا آورد.
درباره علت آن دو قول وجود دارد:
ابن شهر آشوب و
شیخ مفید و عده‌ای دیگر نوشته‌اند: «سبب اینکه حضرت هادی ـ علیه‌السلام ـ را از مدینه به سامرا آوردند، این شد که عبدا... بن محمد (والی مدینه) پیش متوکل از حضرت هادی ـ علیه‌السلام ـ سعایت و بدگویی کرد... هرچند امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در نامه‌ای که به متوکل نوشت، دروغ‌گویی او را یادآور شد، اما متوکل با نوشتن نامه‌ای، امام ـ علیه‌السلام ـ را به سامرا
دعوت کرد.
در روایتی دیگر مسعودی می‌نویسد: «بریحه عباسی که مسئول نظارت بر اقامه
نماز در حرمین (
مکه و مدینه) بود بارها به متوکل نامه نوشت که اگر احتیاجی به حرمین داری علی بن محمد را از آنجا اخراج کن؛ زیرا او مردم را به‌سوی خود
دعوت می‌کند و گروه انبوهی به او گرویده‌اند.»
سرانجام این سعایت‌ها سبب شد که امام ـ علیه‌السلام ـ به سامرا احضار شود.
با توجه به اینکه مدت اقامت امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در سامرا بیست سال گزارش شده است
و با توجه به تاریخ وفات امام هادی ـ علیه‌السلام ـ (سال ۲۵۴ هـ.ق) می‌توان نتیجه گرفت که متوکل آن حضرت را در سال ۲۳۴ هـ.ق از مدینه به سامرا فراخوانده است.
هرچند نامه متوکل به امام هادی ـ علیه‌السلام ـ نامه‌ای محترمانه بود، اما به نظر می‌رسد که
امام ـ علیه‌السلام ـ به اجبار به این سفر رفته‌اند؛ چراکه:
متوکل یحیی بن هرثمه را به مدینه فرستاد تا آن حضرت را به سامرا بیاورد.
آن حضرت بعدها در سامرا فرمود: مرا از مدینه به اکراه به سامرا آوردند.
اگر امام هادی ـ علیه‌السلام ـ دعوت متوکل را
قبول نمی‌کرد، این امر تأییدی می‌شد بر گفتار سعایت کنندگان و باعث تحریک بیشتر متوکل می‌شد و بهانه بیشتری به دست او می‌داد که مشکلات فراوانی برای حضرت فراهم کند».
وقتی امام هادی ـ علیه‌السلام ـ به اتفاق یحیی بن هرثمه به سامرا رسید، متوکل دستور داد تا امام ـ علیه‌السلام ـ را به «خان صعالیک»
ببرند و هدف وی از این کار این بود که از شأن امام و اهمیت ایشان در نزد مردم بکاهد.
صالح بن سعید می‌گوید: نزد امام رفتم و عرض کردم: «قربانت گردم اینان در همه‌جا می‌خواهند نور شما را خاموش کنند و از قدر شما بکاهند، برای همین شما را در این کاروانسرای کثیف و بدنام جای دادند...»
امام هادی ـ علیه‌السلام ـ یک روز در این کاروان‌سرا بود؛ سپس متوکل خانه‌ای برای امام در نظر گرفت و حضرت در آنجا سکونت گزید.
همان‌گونه که مشخص است متوکل امام
هادی ـ علیه‌السلام ـ را به سامرا آورد تا آن حضرت را کاملاً تحت نظر و مراقبت داشته باشد. بارها متوکل افرادی را می‌فرستاد تا خانه امام ـ علیه‌السلام ـ را تفتیش کنند. ما در این بحث تنها به یکی از این موارد اشاره می‌کنیم.
مسعودی می‌نویسد: «از حضرت امام علی نقی ـ علیه‌السلام ـ در نزد متوکل سعایت کردند، متوکل عده‌ای را به خانه امام ـ علیه‌السلام ـ فرستاد، آنها چیزی نیافتند. آن حضرت مشغول تلاوت
قرآن بود. وی را به نزد متوکل بردند... متوکل به آن حضرت شراب تعارف کرد؛ آن حضرت فرمود: «والله شراب داخل گوشت و
خون من نشده. هرگز، مرا معاف دار؛ آنگاه متوکل به آن حضرت گفت: شعری بخوان. حضرت ابتدا خودداری کرد، اما با اصرار وی شعری خواند که مطلع آن چنین است: بر بلندای کوه‌ها
شب را به
سحر آوردند؛ در‌حالی‌که مردان چیره و نیرومندی از آنان پاس می‌دادند؛ ولی آن قله کوه‌ها برایشان سودی نبخشید... متوکل و حاضران از شنیدن این اشعار گریستند. سپس خلیفه دستور داد بساط شراب را برچینند و امام ـ علیه‌السلام ـ را با احترام به خانه‌اش بازگردانند.
«متوکل چندین مرتبه افرادی را به مناظره با
امام ـ علیه‌السلام ـ فراخواند.
یحیی بن اکثم یکی از این افراد در پایان یکی از جلسات به متوکل گفت: ما دیگر دوست نداریم از امام بیشتر سؤال بپرسیم؛ چراکه پاسخ‌های امام باعث تقویت
شیعیان می‌شود».
باقر شریف القرشی در مورد وضعیت امام در سامرا می‌نویسد: «امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در این مدت زمانی که در سامرا بود (تا به شهادت رسید) همواره در حصر اقتصادی بود. اگر کسی می‌خواست
حقوق واجبه‌اش را بپردازد یا هدیه‌ای به امام بدهد، بدترین عقوبات را می‌دید، آن حضرت در سختی و حرج روزگار می‌گذراند. کسی نمی‌توانست به دیدار آن حضرت برود. متوکل مدتی امام ـ علیه‌السلام ـ و همسرش را زندانی کرد».
ظلم و ستمی که بر امام هادی ـ علیه‌السلام ـ وارد می‌شد، سبب شد
صبر امام ـ علیه‌السلام ـ کم شود و برعلیه متوکل
دعا کند.«و قدْ قلَّ صبری و ضاقت حیلتی...»
خداوند دعای آن حضرت را
مستجاب کرد. و بعد از این دعا متوکل سه روز بیشتر زنده نبود.
متوکل برای اینکه خلافت خویش را حفظ کند، دستور داد امام هادی ـ علیه‌السلام ـ را از
مدینه به سامرا بیاورند. امام هادی ـ علیه‌السلام ـ در این شهر نظامی حدود ۲۰ سال اقامت داشت و همواره تحت نظر و مراقبت بود. متوکل در سال ۲۴۷ هـ.ق کشته شد.
سایت اندیشه قم
