عذاب الیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عذاب، عذاب الیم، عذاب عظیم،
عذاب جهنم، خالدین.
پرسش: فرق «عذاب عظیم» و «عذاب الیم» و «عذاب جهنم خالدین فیها» چیست؟
پاسخ: مجازات گاهی دردناک است (عذاب الیم)؛ مانند: شلاق زدن و آزار بدنی. گاه توهین‌آمیز است (عذاب مهین)؛ مانند: پاشیدن لجن بر لباس کسی و مانند آن. گاه پر سر و صداست (عذاب عظیم)؛ مانند: مجازات در حضور جمعیت و نیز گاهی اثر آن در وجود انسان عمیق است و تا مدتی باقی می‌ماند (عذاب شدید)؛ مانند: زندان‌های بلندمدت با اعمال شاقه و امثال آن.
بر این اساس توصیف عذاب به یکی از صفات، تناسب با نوع
گناه دارد؛ لذا در بسیاری از
آیات قرآن، مجازات ظالمان به عنوان عذاب الیم آمده است؛ زیرا متناسب با دردناک بودن
ظلم نسبت به بندگان خداست و آن‌ها که گناهشان توهین‌آمیز است و هم‌چنین آن‌ها که دست به
گناهان شدید یا پر سر و صدا می‌زنند، کیفری همانند آن دارند؛ ولی منظور از ذکر مثال‌های فوق، نزدیک ساختن مطلب به
ذهن است؛ و گرنه مجازات‌های آن جهان قابل مقایسه با مجازات‌های این عالم نیست؛ اما در مورد خالدین باید گفت: که خالدون یعنی «باقون»، که به معنی دوام و بقا است؛ پس خالدین یعنی باقون فی جهنم.
یکی از ارکان اصول دین، مسئله
معاد است؛ یعنی اعتقاد به این‌که بعد از این
عالم،
جهان دیگری است، حساب و کتابی هست و
بهشت و جهنمی وجود دارد. در عالم آخرت هر کسی از نتیجه عمل خود که در
دنیا انجام داده بهره‌مند می‌شود؛ چنانچه در
حدیث آمده «الدنیا مزرعة الآخرة»؛
دنیا مزرعه و کشتزار آخرت است. اگر
عمل خوب داشته باشد،
پاداش خوب می‌گیرد؛ اما اگر در دنیا عمل بد انجام داده باشد، سزای او
جهنم و عذاب آن است.
اما در مورد سوال: صفاتی که در
قرآن برای عذاب بیان شده‌اند، مختلف و گوناگون است، از قبیل: الیم، عظیم، مهین، شدید و امثال این‌ها، که هر کدام اشاره به شدت و سختی عذاب است و هم‌چنین وابسته به حالات گناه‌کاران است که بعضی از کارها مستحق عذاب الیم و بعضی دیگر مستحق عذاب شدید و... است.
اسم مصدر بر وزن نکال به معنی
کیفر است.
الیم: صفت مشبهه توصیف ذاتی کیفر و
کنایه از دوام آن است؛ زیرا اجرای کیفر بر
اهل جهنم نشانه قهر آفریدگار است و
کمال قهر به دوام و سختی آن می‌باشد. یا این‌که
صیغه مبالغه به معنی مبالغه در عذاب است.
به عبارت دیگر، (الیم) به معنای مولِم است؛ مانند
نذیر به معنای منذر، و
بدیع به معنای مبدع و الم به معنای درد است که در اثر مرض و
بیماری به
انسان عارض می‌شود و مقابل لذت است و لذت حالتی است که موافق میل و خواسته انسان باشد؛ چنانچه الم حالتی است که مخالف آن باشد.
و مجموعاً ۸۰ بار لفظ الیم در قرآن آمده است.
به طور کلی می‌توان گفت:
مجازات گاهی دردناک است (عذاب الیم)؛ مانند: شلاق زدن و آزار بدنی. گاه توهین‌آمیز است (عذاب مهین)؛ مانند: پاشیدن لجن بر لباس کسی و مانند آن. گاه پر سر و صداست (عذاب عظیم)؛ مانند: مجازات در حضور
جمعیت و نیز گاهی اثر آن در وجود انسان عمیق است و تا مدتی باقی می‌ماند (عذاب شدید)؛ مانند: زندان‌های بلندمدت با اعمال شاقه و امثال آن.
توجه به این نکته لازم است که توصیف عذاب به یکی از صفات، تناسب با نوع
گناه دارد؛ لذا در بسیاری از
آیات قرآن، مجازات ظالمان به عنوان عذاب الیم آمده است؛ زیرا متناسب با دردناک بودن
ظلم نسبت به بندگان خداست، و آن‌ها که گناهشان توهین‌آمیز است و هم‌چنین آن‌ها که دست به
گناهان شدید یا پر سر و صدا می‌زنند، کیفری همانند آن دارند؛ ولی منظور از ذکر مثال‌های فوق، نزدیک ساختن مطلب به
ذهن است؛ و گرنه مجازات‌های آن جهان قابل مقایسه با مجازات‌های این عالم نیست.
اما در مورد خالدین باید گفت: که خالدون یعنی «باقون»، که به معنی دوام و
بقا است؛ پس خالدین یعنی باقون فی جهنم.
اما در رابطه با علت بقای
اهل جهنم در آن، مرحوم ثقة الاسلام
کلینی در کتاب شریف
کافی حدیثی را از
امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: «انما خلد اهل النار فی النار لان نیاتهم کانت فی الدنیا ان لو خلدوا فیها ان یعصوا الله ابدا، و انما خلد اهل الجنة فی الجنة لان نیاتهم کانت فی الدنیا ان لو بقوا فیها ان یطیعوا الله ابدا، فبالنیات خلد هؤلاء و هؤلاء»؛
«همانا اهل جهنم در
آتش همیشه باقی می‌مانند؛ چون که
نیت آنان در
دنیا چنین بود که اگر همیشه در دنیا باقی بمانند، نافرمانی خدا کنند و
اهل بهشت در آن باقی هستند؛ زیرا
نیت و قصد آن‌ها در دنیا این بود که اگر همیشه در دنیا باقی بمانند، خدا را
اطاعت کنند. پس به خاطر نیت و قصد است که
بهشتیان و
جهنمیان برای همیشه در آن‌ها باقی هستند».
۱. تفسیر بیان السعادة ج۱، ص۵۷، تالیف سلطان علی شاه، ناشر: مطبعة دانشگاه تهران، چ دوم، سال ۱۳۴۴شمسی.
۲. آیت‌الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ص۱۹۰، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و دوم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عذاب الیم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۱۰.
