راه‌های افزایش صفای باطن در سفر حج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صفای باطنی،
حج .
پرسش: چگونه صفای باطنی خود را در سفرحج بیشتر کنیم و چه کتاب‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
پاسخ: در کنار عمل به سفارش‌هایی که
معصومین در این رابطه مطرح نموده‌اند، پاک کردن نفس از رذایل، کنار گذاشتن خرج سفر از مال
حلال ، خواندن
دعا و
نیایش‌های وارده و تلاوت
قرآن از راه‌های افزایش صفای باطن در سفر حج است.
در پاسخ این پرسش جالب و در خور توجه باید گفت:
بهترین کلام در این باره سخن
امام صادق علیه‌السلام است که فرمود: هر گاه اراده
حج و
زیارت خانه
خدا نمودید، پس قلب خود را برای
خداوند خالی کنید، و قبل از عزیمت از هر گونه
اشتغال فکری و هر گونه موانع و حجاب باطن آن را پاکیزه نمائید، همه امورات خود را به پروردگارتان واگذار نمائید و در همه حرکت‌ها و رفتارهای خود بر خدا
توکل کنید، و در برابر هر
قضاء و حکم الهی تسلیم باشید، و
دنیا و آسایش مردم را رها نمائید، و
حقوقی که از مردم بر عهده شماست آن را ادا کنید ( مثلاً
غیبت ،
تهمت ، و حقوق مالی و امثال آن
حلالیت بخواهید) و به امکانات سفر و همراهان و قدرت جوانی و سرمایه مالی خود تکیه نکنید ( تکیه شما به خدا باشد) زیرا آن امکانات بدون توفیق و نگاهداری خداوند شاید برای شما مفید نباشد. با همراهان خود نیکی کنید، و اوقات انجام فرایض الهی را مراعات کنید و
سنت‌های پیامبر را در نظر داشته باشید، و آن‌چه بر تو از
ادب ،
تحمل ،
صبر ،
شکرگذاری ،
محبت ،
سخاوت ،
فداکاری لازم است مراعات نمایید. بعد به عنوان
غسل توبه با آب غسل کنید و در واقع با آب توبه خالصانه خود را از
گناهان غسل دهید، لباس
صداقت ، صفا،
خضوع ،
خشوع را در بر نمائید و از هر چیزی که شما را از یاد خدا دور می‌کند و از
طاعت او باز می‌دارد دوری نمائید.
برای تأمین صفای باطن یکی از راه‌های بسیار جالب سفارشی است که استاد
علامه حسن زاده آملی به فرزندش که عازم حج بوده است نموده و ما آن را بدین صورت برای شما تقریر می‌نمائیم که آسان‌تر و بهتر مورد استفاده شما قرار گیرد:( این سفارش در واقع مضمون
حدیثی از
امام سجاد علیه السلام است):
۱. زمانی که به
میقات فرود آمدی بدین
نیت باش که جامعه‌ی
معصیت را از خود به در آورده و جامعه‌ی
طاعت پوشیده‌ای.
۲. هنگام که از جامه خود برهنه شدی نیت کن که از هر گونه
ریا و
نفاق برهنه شده‌ای.
۳. زمانی که غسل کردی نیت کن که خویشتن را از بدی‌ها و
گناهان شست و شو داده‌ای.
۴. هنگامی که
نماز گذاردی بدین نیت باش که با بهترین اعمال و بزرگ‌ترین حسنات که نماز است به خداوند
تقرب می‌جویی.
۵. آنگاه که به
مکه رسیدی و
کعبه را دیدی و دانستی که آن خانه خداست قصد خداوند سبحان نما و از غیر او بریده شو.
۶. آنگاه که «سعی» کردی نیت نما که از همه چیز گریزان و به سوی خداوند روی آورده‌ای.
۷. آنگاه که در مقام
ابراهیم دو رکعت نماز گذاردی به دین
نیت باش که چون نماز ابراهیم نماز می‌گذاری و با نماز خود، بینی
شیطان را به خاک می‌مالی.
۸. آنگاه که بر سر
چاه زمزم برآمدی بدین نیت باش که بر طاعت برآمدی و چشمت را از معصیت پوشانده‌ای.
۹. وقتی میان
صفا و
مروه سعی می‌کنی نیت کن که در میان
خوف و رجا هستی.
۱۰. وقتی به
منی رفتی نیت کن که مردم از زبان و دل و دست تو ایمن باشد.
۱۱. آنگاه که در
مسجد خیف نماز خواندی بدین نیت باش که تنها از خدا
بترسی و تنها به او
امیدوار باشی. ( برای اطلاع بیشتر از این دستورالعمل معنوی و عرفانی به منبع ذیل مراجعه نما)
یکی از اموری که برای صفای باطن و نورانیت قلب در هر کار خیر از جمله سفر پربرکت
حج و زیارت
خانه خدا بسیار مؤثر و اساسی است، تخلیه کردن و پاک کردن
نفس از رذایل مانند:
ریا ،
عُجب ،
کبر ،
غرور ،
حسد ، و مانند آن است، زیرا تا
انسان خود را از آن مسایل پاک نکند هرگز نمی‌تواند صفا و نورانیت دل پیدا نماید و در انجام مراسم حج خود به نحوی که شایسته است موفق شود. به خصوص درباره سفر حج ممکن است که شیطان از وادار کردن انسان به ریا و
سُمعه (
شهرت ) عمل حج انسان را به نابود بکشد.
حضرت
امام خمینی درباره خطر ریا سخنانی بسیار مفید و سودمندی دارد از جمله می‌گوید:( ریا عبارت از نشان دادن و وانمود کردن چیزی از
اعمال حسنه یا خصال پسندیده به مردم است برای شهرت پیدا کردن... چون عمده مردم متعبد اهل مناسک و
عبادات صوری هستند شیطان در این مقام بیشتر تصرف می‌کند به عبارت دیگر چون نوع مردم دارای
بهشت جسمانی اعمال هستند و از طریق اعمال حسنه و ترک
اعمال سیئه دارای مقامات اخروی می‌شوند، شیطان از همین راه وارد شده ریشه ریا و
سالوس را در اعمال آن‌ها آبیاری می‌کند تا شاخ و برگ پیدا کرده حسنات آن‌ها را مبدل به سیئات کرده، آن‌ها را از طریق مناسک و عبادات وارد
جهنم کند،...پس ای عزیز در کارهای خود دقیق شو و از نفس خود در هر عملی حساب بکش و او را در برابر هر کار خیری مورد سؤال قرار بده مثلاً چرا سفر زیارتی که رفته با هر وسیله است به مردم می‌فهماند، چرا
صدقاتی را که در خفاء می‌دهد راضی نمی‌شود، که کس از آن مطلع نشود مواظب باشید که در مناظره با نفس گول شیطنت او را نخورده باشید و عمل ریائی را با صورت مقدس به خوردش ندهید...) (برای اطلاع بیشتر از این نصایح نافذ و آموزنده به منبع ذیل مراجعه شود)
مسئله دیگر که برای تأمین صفای باطن در سفر حج بسیار اساسی و مهم است آن است که مصارف و سفر خرج انسان از مال
حلال باشد، یعنی پولی که انسان برای سفر حج مصرف می‌کند باید مال حلال باشد، مثلاً
خمس آن پول پرداخته شده باشد و مال مردم و
حق دیگران در میان آن نباشد، نکته دیگر آن است که انسان باید تلاش کند که در سفر حج از اموری که انسان از
ذکر و
یاد خدا باز می‌دارد و به خود مشغول می‌کند حتی‌الامکان دوری کند و به کارهای تجاری نپردازد،
مرحوم فیض در
محجة البیضاء با اشاره بدین نکته
حدیثی را از
اهل بیت علیهم‌السّلام نقل کرده و گفته است: در
آخر الزمان مردم که برای حج می‌روند چند دسته هستند، دولت‌مردان و حاکمان برای
ریا کاری و
خودنمایی به مکه می‌روند. اغنیای برای
تجارت می‌روند، فقراء برای گدائی می‌روند، و
قاریان برای سُمعه و
شهرت‌طلبی .
یکی از اموری که برای تحصیل و تأمین صفای باطن در سفر حج و در مکه و اعمال حج برای زایر خانه خدا بسیار مهم است، خواندن
دعاها و نیایش‌هایی که از طریق اهل بیت علیهم‌السّلام به ما رسیده است و در هر فرصت باید کوشید که با آن دعاها و نیایش اُنسی داشت و در آن سرزمین مقدس آن زمزم‌های قدسی را زمزمه نمود و از آن طریق صفای باطن را به دست آورد.
استاد
جوادی آملی در این باره می‌گوید:« گر چه تمام حالات زندگی برای
نیایش آماده است ولی دوران پربار حج و حضور در
مواقف حرم ، شکوه بیش‌تری برای دعا و تأثیر فراوان‌تری برای نیایش به درگاه پروردگار جهان دارد.... خلاصه آن که در
قرب الهی تردیدی نیست و نقش نیایش در وصول به رحمت بی‌کران الهی نیز با بیان
معصوم به خوبی روشن است، چون دعا و نیایش در حج و مواقف آن بهترین اثرها را به همراه دارد لذا برای هر برنامه از
مناسک حج دستور ویژه راجع به نیایش داده است و عمده آن
دعای عرفه است».
و بالاخره یکی از چیزهایی که سبب صفای باطن و نورانیت دل
انسان در همه جا به خصوص در سفر حج می‌شود، خواندن
قرآن کریم است زیرا طبق روایات متعددی از طریق
معصومین علیهم‌السّلام رسیده، دل انسان همانند آهن زنگار می‌گیرد و یکی از چیزهایی که زنگار دل را پاک می‌کند و به انسان صفای باطن می‌دهد
تلاوت قرآن کریم است ( برای اطلاع از این گونه روایات به منبع ذیل مراجعه شود).
« من نظر الی الکعبه عارفاً، لحقها غفر الله ذنوبه»؛ یعنی کسی که به سوی کعبه با
معرفت نگاه کند خداوند همه
گناهان او را می‌آمرزد.
(۱) رحیم خالص شیرازی، حج اسلامی یا سیر و سلوک عرفانی، نشر وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، سال ۱۳۸۴ ش.
(۲) محسن قرائتی، حج، نشر دفتر انتشارات اسلامی قم، سال ۱۳۶۵ ش.
(۳) احمد محدث خراسانی، میعادگاه عشّاق، چاپ خراسان، سال ۱۳۵۸ ش.
(۴) جوادی آملی، عبدالله، صهبای، حج، نشر مؤسسه اسراء، قم.
(۵) مجموعه مقالات نشر وزارت ارشاد اسلامی سال ۱۳۶۱ ش.
سایت اندیشه قم. رده‌های این صفحه :
حج |
فقه 
