حیوانات در بهشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حیوانات، بهشت، قیامت.
پرسش: چه حیواناتی وارد بهشت می‌شوند و صاحبان آنها چه کرده‌اند که اینها وارد بهشت می‌شوند؟
پاسخ: براساس ظاهر بعضی
آیات و
روایات، مشهور بین بزرگان و
مفسران این است که
حیوانات هم مثل انسان‌ها در
قیامت مبعوث شده و به اندازه درک و شعورشان جزا داده خواهند شد.
بر فرض صحت اسناد برخی روایات و اعتبار آنها ـ که در ذیل می‌آید ـ در‌می‌یابیم که بعضی حیوانات که
عمل ویژه‌ای در راه
خدا از آنها سر زده یا توسط صاحب خود، در راه خدا به کار گرفته شده‌اند، وارد بهشت می‌شوند نه همه حیوانات.
نکته مهم در اینجا این است که قیامت و احوالات آن کلاً از دسترس
عقل،
حس و
تجربه ما خارج است؛ لذا اظهارنظر کردن در مورد جزئیات قیامت خارج از درک و عقل انسان‌هاست و برای این منظور باید تسلیم
وحی شد و از اظهارنظر کردن بی‌مورد و احیاناً خرافی اجتناب کرد، تا در اخذ معارف دینی دچار لغزش و
انحراف نشویم.
لازم است قبل از پاسخ به سؤال به عنوان مقدمه به این نکته توجه کرد که: آیا حیوانات در قیامت محشور می‌شوند یا نه؟ و آن‌گاه ورود آنها به بهشت چگونه است؟
در پاسخ به سؤال اول باید گفت در خصوص این مسئله بین علمای اهل فن
اختلاف است، گروهی قائل‌اند به اینکه قیامت مخصوص
جن و انس است و حیوانات در قیامت محشور نخواهند شد؛ لیکن براساس ظاهر بعضی آیات و روایات، مشهور بین بزرگان و مفسران این است که حیوانات هم مثل انسان‌ها در قیامت مبعوث شده و به اندازه درک و شعورشان جزا داده خواهند شد.
و صریح‌ترین
آیه که این منظور را می‌رساند آیه ۳۸ از
سوره انعام است: «
وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْاَرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطِیرُ بِجَناحَیْهِ اِلاَّ اُمَمٌ اَمْثالُکُمْ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ‌ءٍ ثُمَّ اِلی رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ».
دابّه به معنای همه جنبندگان روی
زمین است و طائر به هرگونه پرنده‌ای گفته می‌شود.
بنابراین آیه شریفه از یک رستاخیر عمومی برای تمام موجودات زنده خبر داده می‌فرماید: هیچ جنبده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند نیست مگر اینکه امت‌هایی همانند شما هستند، ما هیچ‌چیز را در این
کتاب فروگذار نکردیم، سپس تمام آنها به سوی
خداوند در
رستاخیز جمع می‌شوند».
به عقیده بیشتر
مفسران، ضمیر «هم» در عبارت «
ثُمَّ اِلی رَبِّهِمْ» به انواع و اصناف جنبندگان و
پرندگان برمی‌گردد و به این ترتیب قرآن برای همه موجودات جنبنده قائل به رستاخیز شده است.
در روایات متعددی هم به رستاخیز حیوانات اشاره شده است؛ از جمله:
از
ابوذر نقل شده که می‌گوید، ما خدمت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بودیم که در پیش روی ما دو بُز به یکدیگر شاخ زدند، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: می‌دانید چرا اینها به یکدیگر شاخ زدند؟ حاضران عرض کردند: خیر! پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: لیکن خداوند می‌داند و به‌زودی در میان آنها داوری خواهد کرد.
و در
حدیث دیگری از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده که فرمود: «
استفرهوا ضحایاکم فاِنّها مَطایاکم علی الصراط»؛
«به حیوانات
قربانی (حیواناتی که در راه خداوند
ذبح کرده می‌شوند) نیکی و
احسان کنید؛ زیرا آنها وسیله عبور شما از
صراط هستند».
و هم‌چنین روایات دیگری وجود دارند که حکایت از رستاخیز حیوانات می‌کنند ـ به طوری که هر حیوانی که مورد ستم و
ظلم واقع شده باشد، چه از جانب صاحبش یا از سوی حیوانات دیگر، در
قیامت به حقوق او رسیدگی می‌شود، که در ذیل آیه شریفه
سوره انعام، حدیثی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده است که بعض از مفسرین هم آن را نقل کرده‌اند که فرمود: خداوند تمام این جنبندگان را روز قیامت بر‌می‌انگیزاند و
قصاص بعضی را از بعض می‌گیرد، حتی قصاص حیوانی را که شاخ نداشته و دیگری بی‌جهت به او شاخ زده است، از او خواهد گرفت.
از مطالبی که از ظاهر
آیات و روایات فهمیده می‌شود این است که اجمالاً می‌توان وجود رستاخیز را برای
حیوانات اثبات کرد.
اما در پاسخ بخش دوم سؤال که چه حیواناتی به
بهشت می‌روند؟ باید گفت اینکه بعد از قیامت عاقبت کار حیوانات به کجا می‌رسد، آیا به
بهشت می‌روند؟ یا به
جهنم ... یا نابود می‌شوند؟ و در قیامت فقط برای احقاق حق محشور می‌شوند، در این باره دلیل روشنی از آیات و احادیث معتبر در دسترس نیست و باید گفت و الله العالم.
گرچه در همین مورد هم روایاتی وجود دارد، لیکن نمی‌توان به طور قطع به آنها استناد کرد؛ از جمله:
قال الصادق (علیه‌السلام): «
ایُّ بَعیرٍ حُجَّ عَلَیهِ ثَلاثَ حجج، یُجعَلُ مِن نَعَمِ الجَنَّةِ»؛
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «کسی که با شتری سه بار به
حج شرف‌یاب شود، مرکبش بهشتی خواهد بود».
قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم): «
اَنّ خُیُولُ اَلْغُزَاةِ فِی اَلدُّنْیَا خُیُولُهُمْ فِی اَلْجَنَّةِ»؛
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: «اسبان عرصه
جنگ (جنگ‌هایی که برای اعتلای
اسلام بوده است) اسبان بهشت خواهند بود».
و هم‌چنین روایات دیگری که در مورد
سگ اصحاب کهف یا
حمار بلعم باعورا و ... نقل شده است.
و بر فرض صحت اسناد این روایات و اعتبار آنها، در‌می‌یابیم که بعضی
حیوانات که
عمل ویژه‌ای در راه خدا از آنها سر زده یا توسط صاحب خود، در راه خدا به کار گرفته شده‌اند، وارد بهشت می‌شوند نه همه حیوانات.
در پایان ذکر یک نکته درخور توجه است:
از آنجا که قیامت و احوالات آن کلاً از دسترس
عقل،
حس و
تجربه ما خارج است، لذا اظهارنظر کردن در مورد جزئیات
قیامت خارج از درک و
عقل انسان‌هاست و برای این منظور باید تسلیم وحی شد و از اظهارنظر کردن بی‌مورد و احیاناً خرافی اجتناب کرد، تا در اخذ
معارف دینی دچار لغزش و
انحراف نشویم.
۱. تفسیر نمونه، جلد ۲۰، ص۴۳۷ و جلد ۵، ص۲۲۴ و جلد ۲۶، ص۱۷۴.
۲. بدایة المعارف، جلد دوم، تالیف سیدمحسن خرازی، ص۲۸۵.
۳. کتاب معاد، تالیف علی عراقچی همدانی، درس ۲۶.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حیوانات در بهشت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۰۸.
