جواز غیبت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش:
غیبت چیست و در چه مواردى جایز است؟ رفتارمان در برابر
غیبت کننده چگونه باید باشد؟
مسأله غیبت عبارت است از
بدگویی و
پرده‌دری نسبت به
حیثیت و
آبروی افراد، به گونه‌اى که وقتى به گوششان برسد ناراحت شوند.
غیبت در موارد خاصى
جایز شمرده شده است از جمله:
الف) در مقام
مشورت نظیر
ازدواج،
ب ) طرف
متجاهر به فسق باشد؛ یعنى، هیچ گونه پروایى نداشته باشد که علناً به
گناه و
معصیتی دست بزند، که در خصوص
گناه علنی او غیبت جایز است.
ج) ممکن است فردى را براى سمتى نظیر نمایندگى یا
ریاست قسمتى خاص، نامزد نموده و مورد بحث قرار دهند. در اینجا
انسان مى‌تواند اگر
نقطه ضعفی را اطلاع دارد که خداى ناخواسته با پیدا کردن آن سمت، به
اسلام و
انقلاب ضربه مى‌زند، به مسؤولین گوشزد کند.
د) فرض بفرمایید
بیماری است که نمى‌خواهد بعضى از
اسرارش نزد طبیب فاش شود و از طرفى چاره‌اى نیست و طبیب براى معالجه باید بداند. در اینجا نیز مى‌توان على‌رغم خواست بیمار، پزشک معالج او را در جریان امر قرار داد.
غیبت نسبت به
گناهان پنهانی جایز نیست و در نتیجه اگر شخص مبتلا به
ارتکاب گناهی است که دیگران از آن خبر ندارند، ذکر آن گناه
حرام است. بلى اگر در مورد خاصى احتمال منحرف شدن شخصى در اثر هم‌نشینى و عدم اطلاع از
مفاسد وى وجود دارد، مى‌توانیم شخص مورد نظر را از
معاشرت با آن
گناهکار منع کنیم. در این راستا باید کمال احتیاط را رعایت نمود؛ یعنى، در مرحله اول تنها مى‌توانیم بگوییم که «این معاشرت به
صلاح شما نیست» و حق بازگو کردن
معایب و
گناهان آن شخص را نداریم، پس باید این کار را مرحله به مرحله و به صورت تدریجى انجام دهیم.
در رابطه با این گونه افراد اگر شرایط
امر به معروف و
نهی از منکر فراهم باشد، مثل این که این افراد اصرار بر این
گناهان داشته باشند و
نصیحت و سفارش و تذکر در آنها اثر داشته باشد و انسان نسبت به
دروغ بودن و یا غیبت بودن سخنشان اطمینان داشته باشد در این صورت باید آنها را
امر به معروف و
نهی از منکر کرد که البته باید مراحل تدریجی آن رعایت گردد. یعنی در آغاز باید با سخنی شایسته و دلسوزانه و نرم آنها را
ارشاد نماید و در صورتی که اثری نداشت رابطه اش را با آنها کم رنگ کند و به آنها
کم توجهی نماید شاید این گونه برخورد سرد آنها را متوجه سازد و دست از کارهای زشت خود بردارند. در صورتی که این کارها مفید و مؤثر واقع نشد باید رابطه خود را با آنها قطع کنید و یا به حداقل برسانید به گونه ای که ارتباطی رسمی و پیگیر با آنها نداشته باشید و خیلی کم با آنها برخورد داشته باشد. در بسیاری از
روایات،
مؤمنان را از ایجاد رابطه با این گونه افراد به شدت بر حذر داشته اند چون ارتباط با افرادی که چنین
صفات بد و زشتی دارند باعث سرایت صفات بد و
اخلاق زشت آنها می گردد چون همنشینی و
رفاقت و دوستی به فرموده
معصومین(علیهم السلام) تأثیرگذار است: «المجالسه مؤثره». البته قطع رابطه در مورد افرادی است که انسان از
هدایت و ارشاد آنها
مأیوس گردیده و این
اخلاق و
صفات زشت در آنها ریشه دار شده و این گونه اعمال به طور پیوسته از آنها سر می زند ولی شامل
ارحام انسان نمی گردد، چون
قطع رحم حرام است و در این موارد تنها باید رابطه را کم کرد و مجلس نشست و برخاست با آنها را به کمترین زمان رسانید و سعی کرد در این مجالس خلافی از آنها سر نزند و به مقداری که
صله رحم انجام گیرد برگزار شود و اگر خلافی در این مجالس سر زد و انسان توانایی تغییر شرایط و وضعیت را نداشت، مجلس را باید ترک کرد و نیز شامل کسانی که گاه گاهی دچار
دروغ گویی و غیبت می شوند نمی شود چون این گونه خلاف ها معمولا از همه سر می زند و اگر قرار بر قطع رابطه در این موارد باشد هیچ رابطه ای بین دوستان و
خویشان و اهل اجتماع باقی نمی ماند و اجتماع دچار
هرج و مرج و اختلال می گردد و جو
بدبینی و
بدگمانی بر جامعه حاکم می شود. در این موارد باید از موارد زیادی چشم پوشی کرد و تنها در برخی موارد تذکر داد، چون تذکر و نصیحت پی در پی باعث
لجاجت و
سرسختی فرد می گردد و وضع از اول نیز بدتر می گردد و این باعث دوری از هدف و مقصد می شود.
براى از دست دادن این حالت باید اراده‌اى جدى و قوى داشته باشید و از شنیدن یا گفتن هر غیبتى و
تهمتی هر اندازه هم به نظرتان کوچک و سطحى مى‌آید اجتناب ورزید؛ زیرا در روز
قیامت جوابى براى آن نخواهید داشت.
در این رابطه به برنامه‌اى که پیشنهاد مى‌شود به مدت چهل روز عمل کنید امید است ان‌شاءاللّه بر این گناه غالب شوید:
۱) هر ده روز یک بار بحث غیبت را در کتاب
گناهان کبیره مطالعه کنید.
۲) هر روز
صبح با
خدا «شرط» کنید که امروز غیبت نمى کنم. در طول روز کاملا مراقب رعایت این شرط باشید و جدا بکوشید حتى براى یک بار هم از آن تخلف نکنید؛ شب‌ها قبل از
خواب، اعمال روزتان را مورد بررسى قرار دهید. اگر مرتکب غیبت شده‌اید تعداد دفعات آن را ثبت کنید و براى مبارزه با آن
توبه نمایید و براى خود تنبیهى قرار دهید؛ مثلا تصمیم بگیرید با دوستى که نزد او بیشتر غیبت مى‌کنید یک روز رفت و آمد و گفت وگوى غیرضرورى نکنید، یا در جایى که بیشتر غیبت هست شرکت نکنید یا یک روز،
روزه بگیرید.
در رابطه با افراد خانواده و دیگر افراد نیز در صورت امکان آنها را امر به معروف نموده و از
عواقب ارتکاب غیبت بر حذر دارید و بهتر است روایاتى که از طریق معصومین(علیهم السلام) در مورد
عقوبت غیبت کننده وارد شده براى آنها بخوانید مانند آن
حدیثی که مى‌فرماید شخص
غیبت کننده اگر با توبه بمیرد (و کارهاى دیگرش هم پذیرفته شود) از جمله آخرین کسانى است که به
بهشت مى‌رود و اگر بدون توبه بمیرد از جمله اولین کسى است که وارد
جهنم مى‌شود.
شهر سؤال.
