جن‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جن، گمراهی، وسوسه.
پرسش: با توجه به آیه ۲۹، سوره مبارکه فصلت،
چه‌گونه جن‌ها که به چشم دیده نمی‌شوند، می‌توانند باعث گمراهی انسان شوند؟
پاسخ:
«جن» در عرف قرآن موجودی باشعور و با
اراده است که به اقتضای طبیعتش از حواس بشر پوشیده است و مانند انسان، مکلف و مبعوث در آخرت و مطیع و عاصی و
مؤمن و مشرک و ... می‌باشد.
چنان‌که
خداوند متعال از قول گروهی از
جنیان می‌فرماید: «
و انّا منّا المسلمون و منّا القاسطون فمن اسلم فاولئک تحرّوا رشداً»؛
«و از میان ما برخی فرمان‌بردار و برخی از ما منحرفند: پس کسانی که به فرمان‌اند، اینان در جست‌وجوی راه درستند».
«جن»، در شرایط عادی از دید انسان، پنهان است. درعین‌حال که موجودی مادی است؛ ما هیچ دلیلی نداریم که همه موجودات زنده و مادی دیده شوند. بسیاری از موجودات مادی وجود دارند که آنها را با چشم عادی نمی‌توان دید.
دانشمندان علوم طبیعی می‌گویند: موجوداتی که انسان با حواس خود می‌تواند درک کند، در برابر موجوداتی که با حواس او قابل درک نیستند، ناچیز است. چشم ما، رنگ‌های محدودی را می‌بیند، گوش‌ها امواج صوتی محدودی را می‌شنود. رنگ‌ها و صداهایی که با چشم و گوش ما قابل درک نیستند، بسیار بیش‌تر از موارد قابل درک هستند و وقتی چنین است، دیگر تعجبی ندارد که موجودات مادی و زنده‌ای در این
عالم وجود داشته باشند و با حواس ما قابل درک نباشند.
«جن‌ها» گاهی در قالب
تمثل قابل رؤیتند؛ چنان‌که در داستان حضرت
سلیمان علیه‌السلام آمده که تعدادی از آنها برای حضرت کار می‌کردند
و یا در
روایت آمده که «سعد اسکاف» جن‌ها را به‌صورت مردانی زاهد دید و
امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «آنها جن‌ها هستند».
«جن‌ها»، بنا بر تصریح
قرآن کریم، از جنس
آتش خلق شده‌اند: «
والجان خلقنه من قبل من نار السموم»؛
و جنیان را پیش‌تر از آتش گدازنده آفریدیم».
آنها نیز مانند انسان دارای نر و ماده،
ازدواج و تولد و تکاثر دارند.
خداوند متعال در آیه ««۲۹»، سوره فصلت،
به حالت کفار در
دوزخ اشاره کرده و می‌فرماید: «کافران می‌گویند:
پروردگارا ! آنهایی را که از
جن و انس ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا آنها را زیر پای خود بگذاریم، لگدمالشان کنیم تا از پست‌ترین مردم باشند».
منظور از جن و انس در
آیه مذکور، گروه
شیاطین جنی و انسی هستند که ضد انسان وسوسه‌گری می‌کنند.
از
حضرت علی علیه‌السلام نقل شده که: مراد از این گمراه‌کنندگان، هر فردی از جن و انس است که راه و روش کفر و
گمراهی را ایجاد کرده‌اند و منظور از «الذین» جنس جن و انس است».
شهید مطهری (ره) درباره گمراهی جن و شیاطین می‌گوید: «قلمروی
شیطان «تشریع» است نه «تکوین»، یعنی قلمروی شیطان فعالیت‌های تشریعی و تکلیفی بشر است، قلمروی شیطان در وجود بشر نیز محدود به نفوذ در
اندیشه او و نه تن و بدن اوست، و نفوذ در
اندیشه بشر نیز منحصر به حد
وسوسه کردن و خیال یک امر باطلی را در نظر او جلوه دادن است.
قرآن مجید، معانی فوق را با تعبیرهای «تزیین»، «
تسویل»، «وسوسه» و... بیان می‌کند؛ ولی شیطان تسلط تکوینی بر انسان ندارد و در
مقام تشریع نیز تا خود انسان دست ارادت به شیطان ندهد، قدرت تسلط بر او را ندارد.
خداوند می‌فرماید: «همانا شیطان بر مردمی که
ایمان دارند و به پروردگار خویش
اعتماد و اتکا می‌کنند تسلطی ندارد، و تسلط او منحصر به اشخاصی است که خودشان
ولایت و سرپرستی شیطان را پذیرفته و می‌پذیرند».
بنابراین ارتباط انسان با شیطان، به تعبیر خود شیطان
به صرف دعوت و استجابت می‌باشد و انسان دارای
اختیار است و می‌تواند دعوت شیطان را قبول نکند.
منظور از عدم تسلط شیطان در مقام تکوین این است که شیطان و جن‌ها نه
خالق مستقل بخشی از موجودات و قطبی در برابر خداوند است و نه در نظام طولی
جهان مانند
فرشتگان نقشی از
تدبیر و اراده کائنات به او سپرده شده است.
پس جنیان، گرچه با حواس ظاهری قابل درک و
رؤیت نیستند، ولی آنها موجوداتی مادی بوده و برخی از آنها وسوسه‌گر بوده و بر ضد انسان شیطنت می‌کنند، چنان‌که خداوند متعال درباره جن‌های شیطان و وسوسه‌گر می‌فرماید: «این چنین در برابر هر پیامبری دشمنی از شیاطین انس و جن قرار دادیم...».
۱. ناصر مکارم شیرازی و دیگران،
تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۲۰، ص ۲۶۷، ج ۲۵، ص ۱۰۰ ـ ۱۵۷.
۲. علی‌رضا رجالی تهرانی،
جن و شیطان، قم، نبوغ.
۳. ناصر مکارم شیرازی،
یکصدوهشتاد پرسش و پاسخ، قم، دفتر نشر برگزیده، ص ۵۵۲.
۴. زین العابدین دست داده،
جن و شیطان در ادبیات و ادیان، جهرم، نشر مجمع فرهنگی ـ هنری شهید عبدالرضا مصلی‌نژاد).
۵. سید محمدحسین طباطبایی،
المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه اعلمی، ج ۲۰، ص ۳۹، ذیل آیات ۱ ـ ۷، سوره جن.
سایت اندیشه قم.
