جلسات پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جلسات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، فضایل اخلاقی.
پرسش: جلساتی که
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) با مردم داشتند، چه ویژگی‌های اخلاقی داشت؟
پاسخ: مجلس پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، مجلس
بردباری، شرم و
حیا، صدق و
امانت بود، حرمت افراد مورد هتک قرار نمی‌گرفت و در پی لغزش دیگران و عیب‌جویی از آنان نبودند، همه اهل پیوند و صفا و ارتباط بر محور
تقوا بودند، بزرگان و سال‌خوردگان مورد تکریم و
احترام قرار می‌گرفتند، به خردسالان،
شفقت و مهربانی می‌شد و ویژگی‌های اخلاقی دیگر که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در جلسات خویش با مردم به آن اهتمام داشت و به رعایت این حقوق اجتماعی سفارش می‌فرمود.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) از سوی
خداوند به عنوان الگو برای بشر معرفی شده («مسلّماً برای شما در زندگی
رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که
امید به
رحمت خدا و
روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند».)
و شایسته است همه مردم ـ به‌ویژه مسلمانان ـ در گفتار و رفتار خود از این الگوی نیکو پی‌روی کنند که این امر موجب سعادت
دنیا و
آخرت انسان‌ها می‌شود؛ ازاین‌رو لازم است الگوی رفتاری آن حضرت مورد توجه و به عنوان معیار در
زندگی فردی و اجتماعی قرار گیرد.
کسانی که با مردم معاشرت دارند، نحوۀ رفتارشان در
جلسات، می‌تواند جذب‌کننده یا دفع کننده باشد. جلسات پیامبر
رحمت، سرشار از اخلاق پسندیده و والایی بود که آن حضرت با گفتار و کردار حیات‌بخش خود، در افراد به وجود آورده بود. برای الگوگیری از رفتار پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، به نمونه‌هایی از اخلاق و سیرۀ رفتاری و عملی آن حضرت در این زمینه اشاره می‌شود:
عبودیت و
بندگی، ایجاب می‌کند که عبد، هرگز از ذکر خدازانسان به خداوند است.
حضرت
امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرماید: از پدرم دربارۀ چگونگی و حالت جلسه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) پرسیدم، فرمود: «جز با
یاد خدا برنمی‌خاست و نمی‌نشست».
این‌گونه حالات در نشست و برخاست و یاد خدای متعال، در هم‌نشینان و معاشران نیز تأثیر گذاشته و آنان را هم به یاد خدا می‌اندازد.
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در مجالس، بسیار راحت و بدون تشریفات و قید و بند بود و امتیازی در این زمینه برای خود قرار نمی‌داد.
از
امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده است: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) هرگاه وارد مجلسی می‌شد، در نزدیک‌ترین جا به محل ورود خود می‌نشست».
هم‌چنین آن حضرت فرمود: «رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) همچون بندگان بر
زمین می‌نشست و می‌دانست که بنده است»؛
یعنی نمایش نمی‌داد و تظاهر نمی‌کرد؛ بلکه خصلتش چنین بود.
چگونگی نشستن در حضور دیگران،
فرهنگ و
تربیت و شخصیت
انسان را نشان می‌دهد. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بیش از همه ادب اجتماعی را رعایت می‌کرد.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هرگز دیده نشد که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) پای خود را در حضور دیگران، دراز کند».
گاهی بیان کاستی‌ها و زشتی‌ها و
عیوب دیگران نُقل مجالس است و در
انتقاد، حریم‌ها حفظ نمی‌شود.
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «مجلس پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، مجلس
بردباری، شرم و
حیا،
صدق و
امانت بود، سروصدا و فریاد در آن مجلس شنیده نمی‌شد، حرمت افراد مورد هتک قرار نمی‌گرفت و در پی لغزش دیگران و عیب‌جویی از آنان نبودند. همه اهل پیوند و صفا و ارتباط بر محور
تقوا بودند، بزرگان و سال‌خوردگان مورد تکریم و احترام قرار می‌گرفتند، به خردسالان،
شفقت و مهربانی می‌شد و افراد نیازمند و مراجعانی را که کار داشتند، مورد توجه قرار می‌گرفتند و پناهگاه و مأمنی برای غریبان بودند».
محضر رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) همواره پربار بود، هم از جهت
شناخت معارف دینی و هم الهام‌گیری از
اخلاق و سلوک اجتماعی و گرایش و عنایت به عبادات و
تکالیف. آنان که خدمتش شرف‌یاب می‌شدند، بی‌بهره و دست خالی برنمی‌گشتند، یا فهم دینی آنان افزوده می‌شد، یا در درجات معنوی
رشد می‌کردند، و حتی بهره مادی هم می‌بردند.
امام علی (علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید: «مردم برای دریافت اطلاعات و اخباری که لازم بود به دیگران برسانند، خدمت وی شرف‌یاب می‌شدند (یا اخبار جاری را برای آن حضرت می‌آوردند) و از مجلس خارج نمی‌شدند، مگر شیرین‌کام و هدایت‌یافته، با به دست آوردن اطلاعات علمی و هنگامی که از حضورش مرخص می‌شدند، هر یک رهبری برای
دنیا بودند».
پس هم بهره‌مندی مادی و هم
تغذیه روحی و معنوی می‌شدند.
و ویژگی‌های اخلاقی دیگر که
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در جلسات خویش با مردم به آن اهتمام داشت و به رعایت این حقوق اجتماعی سفارش می‌فرمود؛ چنان‌که می‌فرمود: «
حق مجالس را ادا کنید. پرسیدند: حق مجالس چیست؟ فرمود: چشم‌هایتان را از ناروا بپوشانید، پاسخ سلام را بدهید، نابینا را راه‌نمایی کنید،
امر به معروف و
نهی از منکر نمایید».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جلسات پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۶/۱۹.
