تاریخ بشر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تاریخ بشر،
قرآن مجید.
پرسش: دیدگاه قرآن درباره تاریخ بشر چیست؟
پاسخ: قرآن کریم از آن‌جا که تنها
کتاب تاریخ یا
جغرافیا و ... نیست، از ترسیم جزئیات تاریخی مربوط به
زندگی بشر خودداری کرده و تنها فرازهایی را که متناسب و در راستای
هدایت و
تربیت انسان به‌سوی
کمال بوده، متذکر شده است و ترسیم جزئیات و تطبیق مصادیق را بر عهده
امام معصومان علیهم‌السلام و
مفسران قرآن کریم گذاشته است.
قرآن کریم، موضوع تاریخ ـ به‌ویژه
تاریخ انسان‌ها (مانند سرگذشت افراد،
اقوام و...) را به قصد آموزش و پرورش و تعلیم و
تربیت و نیز هشدار به مردم و عبرت گرفتن از آنها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و برای راه‌نمایی بشر به‌سوی
سعادت و رسیدن به
کمال و برداشتن موانع این حرکت و نیز برای پویایی هرچه بیشتر جامعه، از عوامل تاریخ و قوانین و سنت‌های آن کمک می‌گیرد و با بیان داستان زندگی
پیامبران الهی و نقل
سرنوشت اقوام و ملت‌ها، رمز بقا یا نابودی جوامع بشر را بیان می‌کند. تکرار و تأکید بر سرگذشت رسولان و اقوام و ملل و بیان
حوادث تاریخی نیز به هدف برانگیختن مردم به
تفکر و قوانین و سنت‌های حاکم بر تحولات تاریخ است.
چنان‌که
خداوند متعال می‌فرماید: «
فاقصص القصص لعلهم یتفکرون؛
پس این داستان(ها) را (برای آنان) حکایت کن؛ شاید بیندیشند».
هم‌چنین می‌فرماید: «به‌طور قطع پیش از شما امت‌هایی (بوده و) و سپری شده است؛ پس در
زمین بگردید و بنگرید که فرجام تکذیب‌کنندگان چه‌گونه است».
قرآن کریم، با تکیه بر تغییر و تحول دائمی در
زندگی بشر، حرکت به‌سوی کمال و نزدیک شدن به خداوند متعال، حرکت و تحول جوامع بشری براساس قانون و سنت‌های خاص و این‌که این حرکت با پویایی همراه است، انسان‌ها را بر مطالعه و تعمق در تاریخ سفارش می‌کند، به همین دلیل، خداوند از
پیامبران خود می‌خواهد تا تاریخ و سرگذشت اقوام گذشته را به یاد مردم بیاورند، و آنان را به عوامل صعود،
سقوط،
سعادت و
شقاوت آشنا سازند.
نیز
قرآن مجید، با تعبیرهای گوناگون، وعده قطعی می‌دهد که تاریخ بشری سرانجام به
پیروزی قاطع خط پیامبران الهی و حکومت
صالحان (
امامان معصوم علیهم‌السلام و بندگان
پرهیزکار) منجر خواهد شد.
چنان‌که می‌فرماید: «خداوند به کسانی از شما که
ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد؛ همان‌گونه که به پیشینیان آنها
خلافت روی زمین را بخشید و
دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‌دار خواهد ساخت...».
قرآن کریم، به‌طور کلی تاریخ را دارای سنت‌ها و قوانین ویژه می‌داند و بر قانونمندی تاریخ و برخوردار بودن آن از یک سلسله ضوابط و
سنت‌ها، تأکید دارد و به‌عنوان مثال در
آیه ۴۹،
سوره یونس از جامعه به‌عنوان امت یاد می‌کند و آن را دارای
مرگ، زندگی و
حرکت می‌داند.
درباره آغاز تاریخ بشر، از
قرآن مجید و
آیات آن چنین برداشت می‌شود که خداوند متعال نخست
حضرت آدم علیه‌السلام را که پدر بشر کنونی به حساب می‌آید، از گِل آفرید و سپس برای او همسری به نام
حوا از جنس خودش
خلق نمود؛
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید، همان کسی که همه شما از یک
انسان (یعنی
آدم علیه‌السلام) آفرید، و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد، و از آن دو،
مردان و
زنان فراوانی را (بر روی زمین) پراکنده ساخت...».
پس تاریخ بشر کنونی با
خلقت حضرت آدم و همسرش رقم می‌خورد و از آن دو انسان بزرگ نسل‌های بعدی بشر به‌تدریج به‌وجود آمدند و خداوند متعال براساس سنت
هدایت در راستای
تعلیم و تربیت و سوق بشر به طرف کمال،
پیامبران فراوانی را مبعوث کرد که هرکدام با دعوت انسان به پرستش خدای یگانه، ارزش‌ها و راه‌های کمال را برای بشر ترسیم کردند و قرآن کریم با
تذکر و یادآوری سرگذشت برخی پیامبران الهی و امت‌های آنها، گوشه‌هایی از تاریخ پرفراز و نشیب بشریت را ترسیم نموده است و سرانجام با
بعثت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آخرین
پیامبر خود را با
دین و آیینی کامل، جامع و جهانی به همراه قرآن کریم برای
هدایت و
تربیت بشر به مردم معرفی کرد و همگان را به پی‌روی از این پیامبر خاتم و
عمل به آیات قرآن و فرمان‌های آن بزرگوار موظف و مکلف نمود.
قرآن کریم می‌فرماید: «به
خدا سوگند به سوی امت‌های پیش از تو پیامبرانی فرستادیم...، قرآن را بر تو نازل نکردیم، مگر برای این‌که آن‌چه را در آن
اختلاف دارند، برای آنها روشن کنی و این (قرآن) مایه هدایت و
رحمت است برای قومی که ایمان می‌آورند».
سپس برای استمرار خط رسالت نبوت و پیامبری، به پیامبر خویش دستور فرمود که جانشینانی را برای خویش معین کند تا بعد از رحلت او دین و آیین خداوند متعال را
تبیین و
تفسیر کنند؛ و پیامبر گرامی ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ این تعیین و معرفی را براساس دستور خداوند در
غدیر خم انجام داد.
بنابراین قرآن کریم از آن‌جا که تنها
کتاب تاریخ یا جغرافیا و ... نیست، از ترسیم جزئیات تاریخی مربوط به زندگی بشر خودداری کرده و تنها فرازهایی را که متناسب و در راستای هدایت و
تربیت انسان به‌سوی
کمال بوده، متذکر شده است و ترسیم جزئیات و تطبیق مصادیق را بر عهده
امام معصومان علیهم‌السلام و مفسران قرآن کریم گذاشته است.
۱. شهید مرتضی مطهری،
جامعه و تاریخ، قم، صدرا، ۱۳۶۹ ش.
۲. شهید مرتضی مطهری،
فسلفه و تاریخ، صدرا، ۱۳۶۹ ش.
۳. محمدتقی مصباح یزدی،
جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تاریخ بشر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۲۴.
