بهره‌مندی از قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن کریم، مشکلات، گرفتاری.
پرسش: وقتی دچار مشکل و گرفتاری‌های زندگی می‌شویم، چه‌گونه از محضر قرآن برای رفع مشکلات و ناراحتی‌ها، بهره ببریم؟
پاسخ: نقش
قرآن در جامعه بشریت، ایجاد
هدایت جهان‌شمولی و فراگیر است و پیام‌های آن برای تمام مصلحان جهان و
حافظان حقوق بشر قابل اعتنا و کاربردی است؛ ضمن این‌که بعضی مواقع در عدم حل مشکل، مصلحتی است که ما از آن
غفلت نموده‌ایم؛ چون خود قرآن می‌فرماید: «شما بعضی چیزها را برای خودتان
خیر می‌پندارید؛ درحالی‌که
شر است یا بالعکس؛ لذا رسالت قرآن فراتر از تصوری که شما نموده‌اید، می‌باشد.
تکیه قرآن بر اصول انسانی (مانند عدالت‌گستری،
امانت‌داری، تلاش برای ریشه‌کنی هرگونه ناهنجاری، ناپاکی و
اختلاف و مخالفت با
حق و درستی و ...) همگی شاخص‌هایی است که ظرفیت جهان‌شمولی قرآن را به نمایش گذاشته است؛ ازاین‌رو نباید گمان داشت که این گوهر فوق‌العاده باارزش، تنها برای رفع مسائل جزئی است و برای مواردی از
زندگی روزمره که در مقابل هدایت بشریت به چشم نمی‌آید، آن را به کار بست؛ مانند این‌که کسی با الماسی گران‌بها (به عنوان یک سنگ) بخواهد بادام بشکند؛ البته باید توجه داشت که منکر تأثیرات
آیات کریمه قرآن در موارد ساده زندگی نیستیم؛ ولی سخن در این است که قرآن، گره‌گشای حقایق بزرگ زندگی است.
قرآن مجید برترین و آخرین پیام
خداوند و بزرگ‌ترین گوهر گران‌بهای به‌جای‌مانده از
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) سرچشمه جوشان معارف اسلامی و مدار و محور اتحاد
مسلمانان است. این اقیانوس بی‌کران که به ژرفای حقایق آن نمی‌توان رسید و شگفتی‌هایش را پایانی نیست، پا‌به‌پای زمان (همانند
خورشید و
ماه) بر همه ملت‌ها در طول زمان می‌تابد و بر یکایک بینش‌ها و گرایش‌ها و کنش‌های هر ملتی،
آیه یا آیاتی از آن انطباق می‌یابد.
نخستین گام برای ورود به دریای بی‌کران قرآن و نوشیدن معارف حیات‌بخش آن، شناخت دقیق این
کتاب گران‌سنگ است. آنان که قرآن را آن‌گونه که هست نشناخته‌اند، به جای این‌که از
انس با قرآن لذت ببرند، دل‌زده و خسته می‌شوند و سرانجام کارشان به آن‌جا می‌کشد که از آن جز زیان و
گمراهی سودی نمی‌برند.
قرآن، کتابی است حیات‌بخش و هدایتگر انسان‌ها و جوامع که از سوی حق‌تعالی به رسول اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) نازل شده است. قرآن کتابی نیست که تنها برای رفع مشکلات فردی شخص به آن مراجعه کنیم؛ بلکه رسالت قرآن اعم از این مطالب می‌باشد؛ لذا به چند نکته باید توجه نمود:
نکته اول: در قرآن مجید آیات فراوانی وجود دارد که به بیان ویژگی‌های این کتاب بزرگ پرداخته است. برخی از این آیات با عناوین مفرد، و برخی دیگر در قالب جمله یا جملاتی، قرآن را توصیف می‌کند. در قرآن مجید بیش از چهل عنوان مستقل بر این کتاب گران‌سنگ اطلاق شده که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
حکمت بخشی از پی‌آمدهای قرآن است:
ــ «
وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ؛
قرآن حکمت را به شما می‌آموزد»؛
ــ «
وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ».
قرآن کتاب هدایت است:
ــ «
فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى؛
به تحقیق که شما را رهنمود و دلیلی روشن آمد»؛
ــ «
ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ؛
آن قرآن رهنمود خداوند است که هرکس را می‌خواهد با آن راهنمایی می‌کند».
این وصف قرآن دلالت دارد بر این‌که
انسان به طرف
هدف و مقصودی در حرکت است و برای شناختن راهی که او را به هدف برساند، به راهنما نیاز دارد و این وظیفه را قرآن به عهده گرفته است.
موعظه یکی از
اوصاف قرآن است:
ــ «
مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ؛
قرآن پندی برای
پرهیزکاران است»؛
ــ «
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ؛ ای مردم! شما را از سوی پروردگارتان پندی آمد».
موعظه در حقیقت عبارت است از چیزی که موجب رقّت و نرمی دل می‌شود، آن را به سوی
خدا و پذیرفتن حق مایل ساخته و از سرکشی و
طغیان و تمرد باز می‌دارد. بنابراین نه‌تنها به خاطر فهماندن مطلب، بلکه برای تأثر قلب و رام شدن آن انجام می‌گیرد و به عبارت دیگر سروکار آن با دل است نه با
عقل.
قرآن شفاست: اطلاق
شفا بر قرآن مجید، به لحاظ درمان کردن بیماری‌های معنوی انسان می‌باشد:
ــ «
يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ».
ــ امام سجاد (علیه‌السّلام) در مورد قرآن می‌فرماید: «
وَ جَعَلْتَهُ نُوراً نَهْتَدى مِنْ ظُلَمِ الضَّلالَةِ وَ الْجَهالَةِ بِاتِّباعِهِ، وَ شِفآءً لِمَنْ اَنْصَتَ بِفَهَمِ التَّصْديقِ اِلَى اسْتِماعِهِ؛
قرآن را همچون نوری فرا راه ما قرار دادی که با
تبعیت از آن، از تاریکی‌های
گمراهی و نادانی نجات یابیم و شفا قرار دادی برای کسی که از سر
فهم و اذعان به آن گوش فرا دهد».
روشن است که شفا بودن قرآن برای امراض معنوی انسان، به معنای عدم صحت استشفا به آیات شریفه برای امراض بدنی نیست؛ چنان‌که صحت استشفا برای امراض بدنی از روایات استفاده می‌شود. هم‌چنین عناوین دیگری از جمله رحمت،
ذکر،
نذیر،
بشیر و ... بر قرآن اطلاق می‌شود.
نکته دومی که باید توجه داشته باشیم، بحث شرایط بهره‌مندی از قرآن است. چنان‌چه
دعا کردن و
استجابت آن شرایط و آدابی دارد. برای
تلاوت قرآن و بهره‌گیری از آن آداب خاصی هست که به بعضی از آن‌ها با استفاده از
آیات و
روایات اشاره می‌شود:
۱. در حال
طهارت و با
وضو به تلاوت قرآن بپردازید؛
۲. قبل از تلاوت قرآن مسواک بزنید؛
۳. با صوت زیبا
تلاوت کنید؛
۴. با صدای متوسط بخوانید نه با صدای آهسته باشد و نه با صدای بلند؛
۵. از روی
مصحف تلاوت کنید.
در روایتی از
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل گردیده که فرموده‌اند:
«
لیس شئ اشد علی الشیطان من القرائة فی المصحف نظراً؛ چیزی برای
شیطان سخت‌تر و کوبنده‌تر از تلاوت قرآن نیست؛ آن هم از روی مصحف و با نگاه کردن در آن».
۶. قبل از شروع به تلاوت قرآن از شر شیطان پناه جویید.
قرآن می‌فرماید: «
فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ».
۷. هنگام تلاوت قرآن به چیز دیگری فکر نکنید و متوجه آیات قرآن باشید.
۸.
تدبر در آیات قرآن کنید.که در این صورت، از انوار و هدایت‌ها، حقایق و معارف و دقائق و اسرار قرآن کریم به اندازه خود بهره‌مند خواهید شد. تلاوتی که در آن تدبر نباشد، آن‌چنان فایده‌ای نخواهد داشت.
۹. حق آیات را مراعات کنید، به این معنا که به هنگام تلاوت قرآن، وقتی از
رحمت و
جنت یاد می‌شود، خود را از رحمت محروم نبینید و وقتی به آیات عذاب و
آتش می‌رسید، بترسید و به خدای متعال پناه ببرید که از
اهل عذاب و آتش نباشید، هنگامی که به آیات
استغفار و طلب
عفو و بخشش می‌رسید، استغفار کنید و طلب عفو و مغفرت نمایید.
باتوجه به مطالبی که بیان شد، نقش قرآن در جامعه بشریت، ایجاد هدایت جهان‌شمولی و فراگیر است و پیام‌های آن برای تمام مصلحان جهان و حافظان حقوق بشر قابل اعتنا و کاربردی است؛ ضمن این‌که بعضی مواقع در عدم حل مشکل، مصلحتی است که ما از آن
غفلت نموده‌ایم؛ چون خود قرآن می‌فرماید: «شما بعضی چیزها را برای خودتان
خیر می‌پندارید؛ درحالی‌که شر است یا بالعکس؛ لذا
رسالت قرآن فراتر از تصوری که شما نموده‌اید، می‌باشد.
تکیه قرآن بر اصول انسانی (مانند عدالت‌گستری، امانت‌داری، تلاش برای ریشه‌کنی هرگونه ناهنجاری، ناپاکی و
اختلاف و مخالفت با
حق و درستی و ...) همگی شاخص‌هایی است که ظرفیت جهان‌شمولی قرآن را به نمایش گذاشته است؛ ازاین‌رو نباید گمان داشت که این گوهر فوق‌العاده با ارزش، تنها برای رفع مسائل جزئی است و برای مواردی از
زندگی روزمره که در مقابل هدایت بشریت به چشم نمی‌آید، آن را به کار بست؛ مانند این‌که کسی با الماسی گران‌بها (به عنوان یک سنگ) بخواهد بادام بشکند؛ البته باید توجه داشت که منکر تأثیرات آیات کریمه قرآن در موارد ساده زندگی نیستیم؛ ولی سخن در این است که
قرآن، گره‌گشای حقایق بزرگ زندگی است.
۱. مقدمه‌ای به جهان‌بینی اسلامی، شهید مطهری، ص۱۸۰.
۲. تفسیر المیزان، علامه محمدحسین طباطبایی، ج۱۲، ص۲۶۱.
۳. شناخت قرآن، کمالی دزفولی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «بهره‌مندی از قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۰۳.
