پیشگویی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پیشگویی، طالع‌بینی، علم نجوم، ستاره‌شناسی.
پرسش: کارهایی مانند پیشگویی و خبر دادن از آینده که توسط طالع‌بین‌ها صورت می‌گیرد، چه‌قدر حقیقت داشته و تا چه حد می‌توان به آنها اعتماد کرد؟
پاسخ: براساس
روایات،
طالع‌بینی کاری
حرام است و هیچ‌گونه حقیقتی ندارد و سخن افرادی که از طریق طالع‌بینی و تعیین مسیر ستاره‌ها درباره
حوادث و پیش‌آمدهای آینده خبر می‌دهند و از نحسی یا
سعادت کارها و
اعمال از این طریق پیشگویی می‌کنند، نباید تأیید کرد؛ چون سخن آنها حقیقت ندارد.
کار طالع‌بینی که توسط ستاره‌شناسان طالع‌بین انجام می‌شود، حرام است؛ اما مسائل دیگر نجومی از قبیل
ستاره‌شناسی علمی که در مباحث
علم نجوم،
کیهان‌شناسی و ستاره‌شناسی علمی مطرح است، حرام نیست و به عنوان یک کار ارزشمند است.
به طور کلی باید این مطلب را در نظر گرفت، هر علمی از آن جهت که
علم است، ممدوح است؛ ولی اگر از آنها استفاده سوء شود یا در مثل علم نجوم تأثیرات مستقلاً به
ستارگان و یا
بروج و غیره داده شود، این مذموم است؛ وگرنه تأثیرات به طور کلی مورد انکار نیست؛ بلکه تأثیر مستقل داشتن این امور مورد انکار و مذموم است.
قبل از هر چیز باید معلوم شود که
طالع و
طالع‌بینی چیست و طالع‌گیر چه می‌کند؟
طالع در لغت به معنای
بخت،
اقبال،
شانس، پیشانی و اختر است.
و در اصطلاح کسانی که در علم احکام نجوم مسائلی را مطرح می‌کنند، طالع جزوی از منطقه البروج است که بر افق شرقی قرار دارد که کسانی که براساس احکام نجوم حرف‌هایی را مطرح می‌کنند،
طالع هر کسی را برابر بروج دوازده‌گانه هنگام
ولادت او بررسی می‌کند و براساس آن برج طالع نحسی یا سعادت افراد را بازگو می‌کنند.
طالع‌بین و طالع‌گیر به کسی گفته می‌شود که از طریق
فال‌گیری ادعای پیشگویی و خبر دادن از آینده مردم را دارد.
نکته دوم آن است که در روایات فراوانی آمده که سخن افرادی را که از طریق طالع‌بینی و تعیین مسیر ستاره‌ها درباره
حوادث و پیش‌آمدهای آینده خبر می‌دهند و از
نحسی یا
سعادت کارها و اعمال از این طریق پیشگویی می‌کنند، نباید مورد تأیید قرار گیرد؛ چون سخن آنها حقیقت ندارد.
از جمله در
نهج‌البلاغه آمده: کسی به حضرت عرض کرد: در این هنگام روانه سفر و
جنگ با خوارج مشو، که می‌ترسم به پیروزی دست نیابی و این مطلب را من از طریق
علم نجوم و طالع‌بینی به دست آورده‌ام. امیرالمؤمنان (علیه‌السلام) در پاسخ فرمود: آیا گمان داری که تو ساعتی را نشان می‌دهی که هر کسی در آن سفر کند، بلا و بدی از او دور گردد و برحذر می‌داری از ساعتی که هر کسی در آن روانه شود، زیان و سختی او را فرا گیرد؟ کسی که این سخنان تو را باور کند،
قرآن را تکذیب کرده است. ای مردم! از آموختن نجوم و طالع‌بینی بپرهیزید و آن را فرا نگیرید، مگر به اندازه‌ای که در بیابان یا در دریا برای دانستن راه‌ها و شناختن اوقات
عبادت و تعیین
قبله و مسیر راه کشتی و مانند آن از آن استفاده کنید. نتیجه آموختن
نجوم، کهانت و غیب‌گویی است و افراد طالع‌بینی که از طریق نجوم
غیب می‌گویند، مثل
کاهن است و کاهن مثل
ساحر است و ساحر مثل
کافر است و کافر در
آتش است، سفر کنید به کمک و همراهی
اسم خدا.
همچنین برخی شارحان نهج‌البلاغه، این
حدیث را از امام صادق (علیه‌السلام) ذیل این کلام
امام آورده‌اند که شخصی به
امام صادق (علیه‌السلام) عرض کرد: من مبتلا شده‌ام به اینکه هنگامی که می‌خواهم برای کاری حرکت و سفر کنم، وقتی به طالع نظر می‌کنم تا ببینم شر است یا
خیر، اگر شر بود، از آن سفر دست برمی‌دارم و اگر طالع را خیر دیدم، آن
حاجت و کار خود را پی‌گیری می‌کنم. آیا این صحیح است؟ حضرت امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: آیا
حکم می‌کنی؟ عرض کرد: آری، حضرت فرمود: کتاب‌هایت را بسوزان.
از این‌گونه روایات که تعدادشان نیز فراوان است، به‌خوبی به دست می‌آید که گذشته از آن‌که طالع‌بینی کاری
حرام است،
هیچ‌گونه حقیقتی ندارد.
یکی از بزرگان در ضمن تحلیل مبسوطی از این مسئله می‌گوید: خلاصه حکم به حرمت
تنجیم و طالع‌بینی بدین معنا که اعتقاد و حکم به ارتباط نفع و ضرر
خیر و شر و دیگر مسائل مربوط به
سرنوشت زندگی انسان‌ها به وضع و موقعیت و حرکات
ستارگان، در
اسلام قطعاً ممنوع بوده و منابع و مآخذی که به این ممنوعیت دلالت دارند، از نظر کمیت و کیفیت بیش از آن است که اندک تردیدی در آنها وجود داشته باشد.
بنابراین
سخن طالع‌بین‌ها هرگز حقیقت ندارد و هرگز نباید به گفته آنان اعتنا کرد و به حرف آنها ترتیب اثر داد.
مرحوم مجلسی در مرآت العقول ضمن بحث مبسوطی درباره طالع‌بینی می‌گوید:
مسئله تنجیم و طالع‌بینی و اینکه اگر درجه طالع در فلان برج باشد، نحس است یا اگر مشتری در فلان شرایط باشد، سعد است، همه این‌ها خطا و اشتباه است و حرف‌هایی است که براساس تخمین گفته می‌شود و بر هیچ قاعده درستی استوار نیست ... و همه مسلمین اتفاق بر تکذیب منجمین دارند و شهادت بر
کذب گفته‌های آنها می‌دهند و حکم به بطلان حرف آنان می‌کنند و از مسلمات دین
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) تکذیب آنان است و روایات فراوانی در رد آنها رسیده است و علمای بزرگ، گفته‌های آنان را مبتنی بر تخمین دانسته‌اند.
مطلب دوم آن است که کار طالع‌بینی که توسط ستاره‌شناسان طالع‌بین انجام می‌شود،
حرام است؛ اما مسائل دیگر نجومی از قبیل
ستاره‌شناسی علمی که در مباحث علم نجوم و
کیهان‌شناسی و ستاره‌شناسی علمی مطرح است، حرام نیست و به عنوان یک کار ارزشمند است.
یکی از بزرگان ضمن تحلیل مبسوطی در مورد این مسئله می‌گویند:
ظاهر این است که خبر از اوضاع فلکی (مانند خبر از
خسوف،
کسوف و دیگر امور علمی) و مباحث حرکات نجومی در
علم هیئت از نظر فقها اشکالی ندارد؛ زیرا این امور غیر از آن است که در مسئله تأثیر
ستارگان در
خیر و شر و نفع و ضرر و طالع‌بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به طور کلی باید این مطلب را در نظر گرفت، هر علمی از آن جهت که
علم است، ممدوح است؛ ولی اگر از آنها استفاده سوء شود یا در مثل
علم نجوم تأثیرات مستقلاً به ستارگان و یا بروج و غیره داده شود، این مذموم است؛ وگر نه تأثیرات به طور کلی مورد انکار نیست؛ بلکه تأثیر مستقل داشتن این امور مورد انکار و مذموم است.
۱. سیدمصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۳، ص۱۴۳۵، اسماعیلیان، قم، ۱۳۶۹ش.
۲. شیخ انصاری مرتضی، المکاسب، ح۲، ص ۲۷۹، مؤسسه دارالکتب قم، بی‌تا.
۳. سیدمحمدحسین شیرازی، ایصال الطالب الی المکاسب، ج۲، ص۸۹، مؤسسة الاعلمی، طهران، بی‌تا.
۴. علی‌محمدی، شرح مکاسب، ج۱، ص۵۳۸، دارالفکر، قم، ۱۳۷۵ش.
۵. سیدعبدالحسین دستغیب، گناهان کبیره، ج۲، ص۸۱، صبا، بی‌تا.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «پیشگویی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۲۶.
