پیامدهای قیام عاشورا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قیام عاشورا،
وحدت،
اسلام اصیل، مکتب
تشیع،
دولت اموی، بیداری
مسلمانان،
جهاد،
شهادت.
پرسش: پیامدهای
نهضت عاشورا را تحلیل کنید.
پاسخ: قیام عاشورا مهم‌ترین رویداد تاریخی پس از
ظهور اسلام بود. این قیام پیامدهای مهمی دربرداشت که نتایج ثمربخش آن تا
قیامت به‌عنوان حماسه‌ای بزرگ و
جاوید باقی خواهد ماند و به برخی از آنها اشاره می‌شود:
ایجاد
روح وحدت و همبستگی در میان مسلمانان و نفوذ مکتب تشیع در دل‌های آنان، از مهم‌ترین پیامدهای عاشورا بود.
استاد حسن ابراهیم حسن می‌نویسد: کشته شدن
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در تهییج
شیعیان و وحدت بخشیدن به آنها تأثیر بسیاری داشت. قبل از این رخداد، شیعیان پراکنده بودند؛ زیرا شیعه‌گری یک نظریه سیاسی بود که در دل پیروان خود نفوذ نکرده بود و هنگامی که
حسین ـ علیه‌السلام ـ کشته شد، شیعه‌گری با
خون آمیخته گشت و در اعماق قلوب شیعیان نفوذ کرد و عقیده راسخ آنان شد.
قیام عاشورا درحقیقت مشعل فروزانی برای شیعیان و سرمشقی برای قیام‌های علویان بود.
علامه مقرم می‌گوید: یکی از نتایج قیام سیدالشهدا ـ علیه‌السلام ـ این بود که در
علویان تأثیر بزرگی گذاشت. پس از حادثه
کربلا، هر یک از فرزندان علی ـ علیه‌السلام ـ که می‌خواستند قیام کنند، از
جهاد امام حسین ـ علیه‌السلام ـ سرمشق می‌گرفتند.
این قیام توانست نیروهای پراکنده شیعه را متحد سازد و زمینه همبستگی سیاسی و تشکل و سازمان‌دهی آنان را فراهم نماید. خربوطی دانشمند بزرگ
اسلام معتقد است:
شهادت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ بزرگترین حادثه تاریخی بود، که منجر به تشکل و تبلور شیعیان گردید، و سبب شد که شیعه به‌عنوان یک سازمان قوی با مبادی و مکتبی سیاسی و دینی مستقل، در صحنه اجتماع اسلام آن روز جلوه کند.
مهم‌ترین اثر قیام عاشورا تفکیک اسلام راستین از اسلام دروغین بود، کربلا توطئه
سقیفه را افشا کرد و غاصبان
خلافت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ را به جامعه نشان داد و فرق بین خلافت اسلامی و سلطنت موروثی را بر مردم آشکار ساخت.
علامه شهید سید حسن شیرازی می‌گوید: امام حسین ـ علیه‌السلام ـ با شهادت خود توانست، حساب این خلافت انحرافی را از اسلام جدا کند و پرده از روی واقعیت عنصر اموی بردارد که مردم متوجه شوند خلافت بنی‌امیه یک
حکومت جاهلی است که لباس اسلام بر تن پوشیده است. بدین ترتیب مردم دریافتند که حکومت اموی، یک سلطنت ظالمانه است که هیچ ربطی به اسلام ندارد... بر اثر قیام امام حسین ـ علیه‌السلام ـ ماهیت حقیقی تمام خلفای پس از حضرت، بلکه پیش از حضرت هم کشف شد و لذا خلفای دیگر از
امویان و
عباسیان و
عثمانیان نتوانستند کارهای نامشروع خود را به نام اسلام انجام دهند
این قیام خونین نه‌تنها مورد اعجاب و تحسین
مورخان اسلام واقع گردید، بلکه مستشرقان و بعضی اسلام شناسان اجنبی نیز آن را حرکتی عظیم و تحسین‌برانگیز دانستند.
پرفسور براون می‌گوید:... گروه شیعه به‌قدر کافی هیجان و از خودگذشتگی نداشتند؛ اما پس از رخداد
عاشورا کار دگرگون شد، عواطف سست‌ترین مردم به هیجان درآمد؛ چنان‌که نسبت به رنج و خطر حتی مرگ، بی‌اعتنا شوند.
استاد نیکلسن هم می‌گوید: حادثه کربلا مایه پشیمانی و تأسف امویان شد؛ زیرا این واقعه شیعیان را متحد کرد و برای
انتقام حسین ـ علیه‌السلام ـ هم صدا شدند و صدای آنان در همه‌جا و مخصوصاً
عراق و بین ایرانیانی که می‌خواستند از نفوذ
عرب آزاد شوند، انعکاس یافت.
فیلیپ می‌نویسد: فاجعه کربلا سبب جان گرفتن و بالندگی شیعه و افزایش هواداران آن مکتب گردید به‌طوری که می‌توان ادعا کرد که آغاز حرکت شیعه و ابتدای ظهور آن، روز دهم محرم بود.
علامه مجلسی می‌فرماید: «اگر خوب تأمل کنی، درخواهی یافت که حسین ـ علیه‌السلام ـ خود را فدای دین جدش کرد و ارکان
حکومت اموی متزلزل نشده مگر پس از عاشورا»؛
زیرا پس از فاجعه عاشورا و انعکاس اخبار آن در مراکز مهم اسلامی، مردم از حکومت
بنی‌امیه روگردان شدند؛ در
شام و
دمشق که حدود نیم قرن تحت تأثیر تبلیغات
معاویه بود مردم دیدگاهی دگرگون نسبت به خاندان پیامبر داشتند و حتی برای ورود اسرای اهل‌بیت و سرهای
شهدا به دمشق، شهر را آذین‌بندی کرده بودند و این
پیروزی را به همدیگر تبریک می‌گفتند؛ اما پس از نطق افشاگرانه
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ و حوادثی که در آنجا پیش آمد، وضع به‌حدی دگرگون شد که حتی
یزید خود را از جنایاتی که نسبت به امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و اهل‌بیت کرده بود، تبرئه می‌کرد و به گردن دیگران می‌انداخت.
به‌موجب روایتی که
طبری آورده، یزید در آغاز از
شهادت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ خوشحال گشت ولی با پایدار شدن نتیجه و اثر آن نادم شد.
چیزی نگذشت که هیئت حاکمه اموی از خواب و خیال به درآمد و پس از ارزیابی نتایج حاصل شده به اشتباه فاحش خود پی برد.
شهادت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ جامعه اسلامی را تکان شدیدی داد و با دمیدن
روح مبارزه و فداکاری در وجود آنان، حصار در خودفرورفتگی را که
رژیم اموی به دور آنان کشیده بود، درهم ریخت. از پس این حادثه دلخراش، جامعه دریافت که
حق با اهل‌بیت
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ است و دولت مخالف آنها نه تنها به اصول و ارزش‌های اسلامی پایبند نیست، بلکه رژیمی خونریز و مستبد است که می‌خواهد جامعه اسلامی را به
جاهلیت نخستین برگرداند.
از‌این‌رو موجی از تنفر علیه دستگاه حکومتی ایجاد شد و شیعیان به خود آمدند و از اینکه فرزند پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ را یاری نکرده بودند، به‌شدت پشیمان شدند و به‌تدریج موج بیداری سراسر جامعه اسلامی را فراگرفت و زمینه نهضت
توابین، قیام حره و دیگر قیام‌ها فراهم گشت.
از دیگر پیامدهای عاشورا، محبوبیت خاندان
علی ـ علیه‌السلام ـ در اجتماع و شناساندن بیشتر آنها به مردم بود مسیر افکار و عواطف ملت که در اثر تبلیغات شدید خاندان
ابوسفیان در معرض فاصله گرفتن از خاندان
امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ بود که بعد از واقعه کربلا یک‌باره عوض گردید. این محبوبیت که در واقع به‌منزله خون تازه‌ای بود که در رگ‌های اسلام جریان پیدا می‌کرد، آرام‌آرام موقعیت
خاندان علی ـ علیه‌السلام ـ را چنان استوار ساخت که دیگر برای ستمگران بعدی هیچ‌گونه امکان آن شبیخون زدن‌ها و یورش‌ها را به دودمان امیرالمؤمنین باقی نگذاشت. در نتیجه هم خاندان
نبوت و هم اسلام اصیل و واقعی از یک خطر حتمی و سقوط قطعی نجات یافت.
قیام عاشورا، درس دین‌باوری،
ایثار،
شجاعت،
شهامت،
جهاد در راه خدا،
امر به معروف و
نهی از منکر و روحیه ستیزه‌جویی و پرخاش‌گری و جسارت در مقابل حکام جور را در مسلمانان ایجاد نمود و پیروان مکتب اهل‌بیت را به‌عنوان سرسخت‌ترین حامیان
دین پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ معرفی کرد. مبارزان و رهبران شیعه در تاریخ جنبش‌های حرکت‌آفرین خود، صحنه‌های اعجاب‌انگیزی از
رشادت، شجاعت، فداکاری و ایثار خلق نمود و هرگز بیم و ترسی از
قدرت حاکم به دل راه ندادند و در برابر هیچ حکومت
ظالم و سخت‌گیری
تسلیم نشدند، و در برابر موج‌های سهمگین و طوفان‌های بنیان‌کن، با گذشتن از گذرگاه شهادت همواره قد برافراشته داشتند. بهایی که رزمندگان شیعه در تداوم خط سرخ
انقلاب حسینی در طول
تاریخ برای برافراشته داشتن این پرچم پرافتخار داده‌اند نیز ناچیز نبوده است. در هر زمان مبارزی سخت‌کوش از
شیعه این پرچم را بر دوش داشته است.
سرانجام
قبر حسین بن علی ـ علیه‌السلام ـ و دیگر
شهدای کربلا به‌عنوان میعادگاه عاشقان خدا و راهیان راه اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام ـ و مجاهدان فی سبیل‌الله درآمد. حتی بیشتر قیام‌هایی که در دوره
بنی‌امیه، و
بنی‌عباس رخ داد، زیر شعار «یالثارات الحسین» رونق و انجام گرفت. نقشه قیام و پیمان برای آن بر مزار شهید طف منعقد می‌شد و آن مزار
مقدس پایگاه مبارزان ضد حاکمه و
کعبه الهام آنان و میعادگاهشان بود.
سایت اندیشه قم
