نور پیامبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خلقت حضرت آدم علیه‌السلام، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نور، روح، خلقت، مخلوقات.
پرسش: آیا این
سخن صحیح است که «حضرت محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به اذن الله حضرت
آدم را خلق کرد»؟
پاسخ: همه موجودات این عالم دارای دو وجود هستند: یک وجود علمی در نزد
خداوند که از آن به وجود نوری تعبیر می‌کنند؛ دوم وجود عینی مانند وجود در عالم ماده برای موجودات مادی. وجود نوری پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در آن وجود علمی به دلیل جامعیت و برتری، قبل از همۀ موجودات و واسطه برای تحقق وجود نوری و به تبع آن واسطۀ در وجود عینی بقیۀ موجودات است؛ اما وجود عینی و مادی پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ روشن است که بعد از وجود مادی و عینی از حضرت آدم است؛ بلکه از این جهت وجود حضرت آدم واسطۀ در تحقق وجود پیامبر است.
در توضیح پاسخ چند نکته را باید متذکر شویم:
همه موجودات این عالم دارای دو وجود هستند: یک وجود علمی در نزد خداوند که از آن به وجود نوری تعبیر می‌کنند؛ دوم وجود عینی مانند وجود در عالم ماده برای موجودات مادی. وجود نوری
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در آن وجود علمی به دلیل جامعیت و برتری، قبل از همۀ موجودات و واسطه برای تحقق وجود نوری و به تبع آن واسطۀ در وجود عینی بقیۀ موجودات است.
در تبیین این مطلب گذشته از دلایل عقلی و بیانات عرفانی
دلایل نقلی نیز وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
خدای سبحان در
قرآن کریم به پیغمبرش دستور می‌دهد که: «بگو من اولین مسلمانم».
مقصود از این اولیّت، اولیت رتبی است، نه زمانی؛ زیرا اگر مقصود اولیت زمانی بود، هر پیغمبری نسبت به
قوم خویش «اول المسلمین» بود و
پیامبران پیشین نیز به طریق اولی می‌توانستند مصداق این آیه باشند. از این‌که خدای سبحان تنها به پیغمبر
اسلام فرموده بگو: «مأمورم که اول المسلمین باشم»، برای آن است که آن حضرت اول صادر، یا اول ظاهر است.
در
روایات آمده است که پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: «اولین مخلوقی که خداوند آفرید،
نور من بود».
این روایت، اشاره به همان نشئه غیر مادی و طبیعی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ دارد.
پیامبر فرمود: «من پیامبر بودم؛ درحالی‌که
حضرت آدم بین آب و گل بود».
مسلّماً مراد این روایات، نشئه عنصری و مادی پیامبر نیست.
در روایاتی که
معصومان علیهم‌السلام به‌عنوان «نور و مخلوق اول» مطرح شده‌اند، به این نکته نیز اشاره شده که خدای متعال از نور ایشان، هر چیز و
کمال وجودی را آفریده است؛ یعنی، وجود و هستی
خیر است و هر وجود از نظر جنبه وجودی ـ و با قطع نظر از حدود و نقایص ـ خیر می‌باشد. بر این اساس همه موجودات و تمام وجودات و کمالات وجودی، از جلوه‌ها و ظهورات همین مخلوق اول و نور
معصوم است و مخلوقات مراتب مختلف تجلیات این نور می‌باشد.
به عبارت دیگر، «نور معصوم»، سبب وجود موجودات دیگر است و موجودات دیگر، آثار و صورت‌های نازله این حقیقت، در مراتب مختلف و متنوع است.
حضرت
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در حدیثی نسبتاً طولانی، به این حقیقت به‌طور صریح اشاره کرده‌اند که: «از نور رسول خدا،
عرش خلق شده است؛ از نور
علی علیه‌السلام ملائکه به وجود آمده‌اند؛ از نور
فاطمه سلام‌الله‌علیها آسمان‌ها و
زمین خلق شده است؛ از نور
امام حسن علیه‌السلام خورشید و ماه پدیدار گشته‌اند؛ از نور
امام حسین علیه‌السلام بهشت و
حورالعین قدم به هستی نهاده‌اند و....»
البته هر چند در این روایت، از نور رسول خدا، عرش
خلق شده است، ولی روایاتی داریم که نشانگر این حقیقت است که «مخلوق اول» در عین این‌که یک حقیقت و موجود واحد است، حقیقت همه چهارده معصوم است؛ یعنی، هم حقیقت رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است و هم حقیقت تک‌تک عترت آن حضرت. آنان در عین یکی بودن، متعدد هم هستند و همه آنان، ظهورات
روح واحد و حقیقت واحد می‌باشند؛ مانند این روایت:
جابربن عبدالله از
امام محمدباقر علیه‌السلام نقل می‌کند که ایشان فرمود: «خداوند متعال، چهارده هزار سال قبل از
خلقت آدم، چهارده نور از نور عظمتش را خلق فرمود؛ پس آن چهارده نور
ارواح ما بود». جابر می‌گوید: از
امام درباره اسمای آن چهارده نور سؤال کردم، ایشان فرمود: «محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین ـ علیهم‌السلام ـ و نه فرزند حسین ـ علیه‌السلام ـ که نهمی آنان
قائم ایشان است». حضرت امام محمدباقر ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «ای جابر! اول مخلوقی که خداوند خلق فرمود، محمد و عترت
هدایت شده آن حضرت بودند. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر می‌گوید: به حضرت عرض کردم اشباح چیست؟ فرمود: سایه نور، بدن‌های نوری بدون روح که مؤید به یک روح یگانه و واحد بودند و آن روح‌القدس بود...».
این روایت با صراحت کامل می‌فرماید که: آنان ابدان نوری بودند که ارواح متعدد نداشتند؛ بلکه مؤید به یک روح بودند و آن عبارت است از «
روح‌القدس»؛ و به‌روشنی به این نکته اشاره دارد که حقیقت روح و جان همه، یکی بود و ظهورات (ابدان نوری و یا اشباح نوری) متعدد بود.
این‌که در زیارت جامعه می‌خوانیم «و ان ارواحکم و طینتکم واحدة»، اشاره به این حقیقت دارد که چهارده معصوم، یک نورند و در این جهت با هم اتحاد دارند. این اتحاد ـ در عین غیریت ـ نه‌تنها در اول خلقت بوده، بلکه در نظام مادی و
زندگی دنیایی و حقیقت آنان، یکی بوده است و ایشان در عین تعدد صوری و ظاهری با هم‌دیگر،
وحدت و اتحاد دارند.
بنابراین سخن مذکور در پرسش، با آنچه که در آیات و
روایات وجود دارد، مطابقت دارد و صحیح است؛ البته این مطلب با این تعبیر که «
حضرت محمد به اذن الله حضرت آدم را خلق کرد» تفاوت دارد.
وجود عینی و مادی پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از وجود مادی و عینی
حضرت آدم است؛ بلکه از این جهت وجود حضرت آدم واسطۀ در تحقق وجود پیامبر است.
پایگاه اسلام کوئست.
