نفخ صور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نفخ صور، صدای مهیب.
پرسش: طبق آیه ۱۳
نازعات صدای مهیب که در
صوراسرافیل است، چه نوع صدای است که به‌واسطه آن، ناگاه همه از
خاک برمیخیزند؟
پاسخ:
خداوند در سوره نازعات می‌فرماید: «
فَإِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ فَإِذَا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ».
«زجرة» در اصل به معنی فریادی است که برای راندن گفته می‌شود، و در این‌جا به معنی نفخه دوم است.
و «ساهرة» از مادة «سهر» به معنی شب‌بیداری است. و از آن‌جا که حوادث وحشتناک، خواب شبانه را از چشم می‌برد، و
زمین قیامت نیز بسیار هول‌انگیز است، کلمة «ساهرة» به عرصه محشر اطلاق شده است. برخی هم گفته‌اند: «ساهرة» به هر بیابان می‌گویند؛ چون اصولاً همه بیابان‌ها وحشتناکند، گویی بر اثر وحشت، خواب شبانه را از چشم می‌برند.
از بعضی آیات قرآنی استفاده می‌شود دوبار در «صور» (که به شکل شیپور است) دمیده می‌شود. البته آن شیپور عادی نیست؛ بلکه معنی کنایی دارد. صدای عظیم و صاعقه و مهیب در
آسمان‌ها و زمین ایجاد می‌شود. یک بار در پایان جهان که همة خلایق با آن صدا می‌میرند. و بار دیگر در آستانة رستاخیز که همة
مردگان زنده می‌شوند. از اولی به نفخة مرگ و از دومی به نفخة
حیات تعبیر می‌شود.
مفسران ۱۸ آیه از
آیات قرآن مجید را به‌طورکلی در مورد «نفخ صور» معرفی کرده‌اند، در ضمن این آیات، شش تعبیر مختلف دربارة این دو حادثه دیده می‌شود که عبارتند از:
«نفخ صور» که در ۱۰
آیه وارد شده است؛ از جمله در سوره «حاقه» می‌فرماید:
«
فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ وَحُمِلَتِ الأرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُکَّتَا دَکَّةً وَاحِدَةً»؛
«به محض این‌که یک‌بار در صور دمیده شود،
زمین و کوه‌ها از جا برداشته شوند و یک‌باره درهم کوبیده و متلاشی گردند».
«صیحه» که در چهار آیه وارد شده است؛ از جمله در
سوره «ق»، آیه ۴۲ می‌فرماید:
«
یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذَلِکَ یَوْمُ الْخُرُوجِ»؛
«روزی که همگان صیحه رستاخیز را به
حق می‌شوند، آن روز، روز خروج است».
«
فَإِذَا نُقِرَ فِی النَّاقُورِ فَذَلِکَ یَوْمَئِذٍ یَوْمٌ عَسِیرٌ»؛
«هنگامی که در صور دمیده می‌شود، آن
روز، روز سختی است».
«
فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ»؛
«هنگامی که آن صدای مهیب (صیحه رستاخیز) بیاید. (کافران در اندوه عمیقی فرو می‌روند). در آن
روز که
انسان از برادر خود فرار می‌کند».
«
الْقَارِعَةُ مَا الْقَارِعَةُ وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْقَارِعَةُ یَوْمَ یَکُونُ النَّاسُ کَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ»؛
«آن حادثه کوبنده و چه حادثه کوبنده‌ای و تو چه می‌دانی که حادثه کوبنده چیست، روزی که مردم مانند پروانه پراکنده، به هر سوی می‌دوند».
«
فَإِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ فَإِذَا هُمْ یَنْظُرُونَ»؛
«تنها یک صیحه عظیم واقع می‌شود، ناگهان همه (از قبرها برمیخیزند و) نگاه می‌کنند». (مشابه آن در سورة نازعات آیات ۱۳ و ۱۴).
«صور» در لغت به معنی شیپور یا شاخ است (که در گذشته‌ها شاخ حیوان را خالی می‌کردند و به‌صورت شیپور در می‌آوردند، از یک طرف در آن می‌دمیدند، و از طرف دیگر صدای بلند بر‌می‌خواست). بدون شک صدای فوق‌العاده‌ی که در شیپور‌های معمولی وجود دارد، به خاطر این است که لوله‌های آن را چند دور به دور خود پیچیده می‌شود، و در حالت تنگ لوله امواج صوتی، حالت انفجار پیدا می‌کند و صدا شدید و فراگیر می‌شود. هرچند بعضی خواسته‌اند از کنار این لفظ به‌سادگی بگذرند، که شیپور کنایه از فرمان ناگهانی پایان
زندگی و آغاز دوباره زندگی می‌باشد. غافل از این‌که در
روایات اسلامی از اهمیت و چگونگی و جنسیت آن
سخن می‌گوید:
توجه به این نکته ضروری است که الفاظی را که ما برای زندگی روزمره محدود خودمان وضع کردیم، نمی‌تواند همة حقایق مربوط به
جهان ماورای طبیعت را بیان کند؛ و از
اعجاز قرآن همین بس که آن مفاهیم بلند را تنزل داده، و در سر‌حد فهم ما و در غالب الفاظی که ما داریم، بیان کرده است و مسلماً آن مفاهیم با این الفاظ بی‌ربط نیست، منتها در دید بالاتر و افقی عظیم‌تر که
ائمه علیهم‌السلام از آن
تفسیر نموده‌اند؛ و از جمله در همین واژه «صور»
احادیث در شرح آن از
معصومان وارد شده است؛ مثل حدیثی که از
امام سجاد علیه‌السلام نقل شده که فرمود: «صور» شاخ بزرگی که یک سر و دو طرف دارد و فاصله میان طرف پایین که در سمت زمین است، تا طرف بالا که در سمت آسمان است، به اندازه فاصله اعماق زمین هفتم تا فراز هفتمین آسمان است، و در آن سوراخ‌هایی به تعداد
ارواح خلایق وجود دارد، و دهانه آن به وسعت ما بین
آسمان و زمین می‌باشد.
در این
حدیث از عظمت و بزرگی و کیفیت شگفت‌انگیز آن سخن گفت؛ ولی از معنی حقیقی آن که به معنی شاخ و شیپور است،
تجاوز نکرد.
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هم در حدیثی فرمود‌ه‌اند: «صور شاخی است از نور» که در آن سوراخ‌هایی به تعداد ارواح بندگان است.
در این
حدیث از جنسیت «صور» سخن به میان آمده است.
بنابراین این جای تعجب نیست که صیحه رستاخیز و «بانگ صور» در مدت کوتاهی مایه
مرگ انسان‌ها و درهم شکستن کوه‌ها شود. با توجه به روایات قبلی که در تفسیر
اهل بیت علیهم‌السلام، ساختمان وجودی «صور» از امواج نوری معرفی شده بود، چون نور حرکتش به مراتب سریع‌تر از امواج صوتی و سیصد هزار کیلومتر در ثانیه می‌رسد، و چنان‌چه شدت انفجار
نور موجب امواج صوتی می‌شود، آثار ویرانگری آن بسیار خطرناک و شگفت‌انگیزتر خواهد بود. و اما در «صور» دوم که نفخه حیات است، اگرچه به نظر برخی امور ماورای طبیعت و غیر قابل درک است، و با تحقیق و تجزیه و تحلیل مسئله حیات و انفجار نوری، می‌توان سرنخ‌هایی در این موضوع پیچیده به دست آورد. برای روشن شدن بحث به نکات ذیل توجه شود:
اکنون به دو نکته اشاره می‌کنیم:
قوانین حیات در همین جهان مادی گوناگون می‌باشد؛ مثلاً از نظر پرورش در رحم؛ گاهی رحم
حیوانات موجب پرورش می‌شود، گاهی
آب و گاهی مثل بعضی کرم‌ها در میان
خاک، و لذا در حدیث داریم: در اثر حوادث آن زلزله تمام اجزای بدن موجودات در هر کجا بوده، در
علم خدا، در میان قبرشان، به ترتیب بدن جمع و منظم می‌شود، و... از این حدیث معلوم می‌شود، زمین رحم انسان‌ها می‌شود، و ذرات بدن هر کجا باشند، در آن مکان جمع خواهند شد.
از جمله تفاوت قوانین حیات در کارآیی مختلف سلول بدن حیوانات است؛ مثل حیوانات اسفنجی در آب شیرین، که اگر از میان دو نیم شوند، هر قسمتی خود را تکمیل و به‌صورت فرد کامل در‌می‌آید. و امروز در دستگاه‌های پرورشی سلول‌ها، در مورد
انسان این حرف مطرح است که از هر کجای وجود انسان سلول اخذ شود، پرورش یافته آن مثل همان انسان خواهد بود. در برخی احادیث داریم که: قبل از نفخه صور دوم چهل روز باران می‌بارد که آبش مثل آب حلیم لزج است، و بدن‌ها در
قبر از نظر ظاهری تکوین پیدا می‌کنند، و با نفخ صور دوم بدن‌ها زنده و روح‌ها به بدن‌ها منتقل می‌شوند، و همه از قبر برمیخیزند.
۱. تفسیر
نمونه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج ۲۶، ص ۸۵.
۲. تفسیر
المیزان، علامه طباطبایی، انتشارات اسراء ذیل سوره نازعات آیه ۱۴ ـ ۱۳.
۳.
پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی، ج ۶.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله « نفخ صور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۰۹.
