نعمت و عذاب برزخی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نعمت، عذاب، برزخ،
زنا،
قبر، کارهای نیک،
گناهان، شراب‌خواری.
پرسش: چه عواملی موجب عذاب یا
نعمت در عالم برزخ می‌شوند؟
پاسخ: به‌طور کلی، هر کار نیک یا شری هم‌چنان که می‌تواند در
بهشت و
دوزخ انسان تأثیر بگذارد، در زندگی برزخی او نیز تأثیرگذار خواهد بود. با این وجود؛ در
روایات به طور جزئی و مشخص از کارهای نیک و گناهانی که موجب نعمت و عذاب برزخی (
عالم قبر) می‌شوند، نام برده شده است:
صدقه،
دانش سودمند، فرزند صالح،
محبت اهل بیت (علیهم‌السلام) و... به عنوان عوامل نعمت برزخی.
زنا، شراب‌خواری، سخن‌چینی و... به عنوان عوامل عذاب برزخی.
انسان‌ها در
عالم برزخ زندگی‌های متفاوتی دارند؛ بعضی از بهترین نعمت‌ها بهره می‌گیرند و در
کمال خوشی و
آرامش زندگی می‌کنند؛ ولی برخی دیگر کمتر. در عذاب‌های برزخی نیز همه یکسان نیستند؛ بعضی در سخت‌ترین عذاب‌ها معذب هستند و برخی کمتر و خفیف‌تر؛ لذا به‌طور کلی باید گفت که هر کار نیک یا شر هم‌چنان که می‌تواند در
بهشت و دوزخ انسان تأثیر بگذارد، در زندگی برزخی او نیز تأثیرگذار خواهد بود. انواع نعمت‌ها و عذاب‌های برزخی از عقاید،
اخلاق و
اعمال انسان‌ها در
دنیا سرچشمه می‌گیرد؛ بلکه خود اخلاق و اعمال خوب یا بد
انسان هستند که در
باطن ذات او وجود دارند و در عالم برزخ به صورت انواع نعمت‌ها یا عذاب‌ها
آشکار می‌گردند.
چنان‌که [امام صادق [|امام صادق (عليه‌السلام)]] فرمود: «هنگامی که مرده را در قبر می‌گذارند شخصی بر او ظاهر می‌شود و می‌گوید: ما سه نفر بودیم، رزق تو با فرا رسیدن اجلت تمام شد. خویشانت نیز تو را ترک کردند و رفتند. من عمل تو هستم و همیشه با تو خواهم بود، اما در دنیا مرا از همه ناچیزتر می‌شمردی».
بنابراین انسان تا زمانی که زنده است می‌تواند با
عمل صالح و اخلاق نیک برای پس از
مرگ و
جهان آخرت خود توشه‌ای تهیه کند و در آن‌جا از آنها بهره بگیرد، ولی با فرا رسیدن مرگ پرونده عملش بسته می‌شود و دستش از
دنیا کوتاه می‌گردد. اما از
احادیث استفاده می‌شود که اگر انسان در دنیا کارهای نیک و با دوامی را به قصد قربت انجام داده باشد، پس از مرگ و در جهان برزخ نیز از
ثواب آنها بهره می‌گیرد. در
روایات، به طور جزئی و مشخص از کارهای نیک و گناهانی که موجب
نعمت و عذاب برزخی (عالم قبر) می‌شوند، نام برده شده است که در این‌جا در دو بخش به نمونه‌هایی اشاره می‌شود:
برخی از اعمالی که موجب نعمت برزخی می‌شود و در روایات بیان شده‌اند، عبارت‌اند از: صدقه، دانش سودمند، فرزند صالح، محبت اهل بیت (عليهم‌السلام)، گفتن
اذان، و آموزش کار
خیر.
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در سخنانی فرمود:
«وقتی
مؤمن بمیرد، عملش قطع می‌شود، جز از سه چیز: صدقه‌ای که از او مانده و جریان دارد، علمی که مردم از آن نفع می‌برند و فرزند صالحی که برایش
دعا کند».
«دوست داشتن من و دوست داشتن
اهل بیت من، در هفت جای بسیار وحشتناک، سود می‌بخشد: هنگام مردن، در قبر،
روز محشر، هنگام دادن نامه اعمال، هنگام حساب، نزد میزان و در عبور از
(پل) صراط ».
«بدانید که هر کس با دوستی خاندان
محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بمیرد، در
قبر، دو در به سوی
بهشت برایش باز می‌شود».
«کسی که برای خدا اذان می‌گوید، تا زمانی که اذانش را به پایان ببرد، مانند شهیدی است که در خونش می‌غلتد، و هر تَر و خشکی برای او گواهی می‌دهد، و هر گاه بمیرد، در گور (بر بدن) او کِرم نمی‌افتد».
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرمود: «شش چیز است که
مؤمن بعد از مرگ نیز از
ثواب آنها بهره می‌گیرد: ۱. فرزند صالحی که برایش طلب مغفرت کند؛ ۲. نوشته‌ای که خوانده شود؛ ۳. چاه آبی که بکند و در
اختیار مردم قرار دهد؛ ۴. درختی که در
زمین بنشاند؛ ۵. آبی که به عنوان
صدقه جاری سازد؛ ۶. عمل خوبی که پایه‌گذاری کند و مردم از آن پیروی کنند».
ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق (عليه‌السلام) شنیدم که فرمود: «هرکس کار خیری را به دیگری بیاموزد، به مقداری که به عمل‌کننده
پاداش داده می‌شود، به تعلیم‌دهنده نیز پاداش داده می‌شود». ابوبصیر می‌گوید: به آن حضرت عرض کردم اگر شخص آموزش دیده همان را به دیگری بیاموزد چه؟ فرمود: «چنان‌چه آموزش دیده به همه مردم تعلیم کند، به مقدار ثواب همه آنها به تعلیم‌دهنده (اول) نیز پاداش داده خواهد شد». ابوبصیر عرض کرد: اگرچه شخص نخست مرده باشد؟ فرمود: «آری اگرچه مرده باشد».
برخی از اعمالی که موجب
عذاب برزخی می‌شوند و در روایات بیان شده‌اند، عبارت‌اند از:
زنا، شراب‌خواری و
سخن چینی.
پیامبر خدا (صلي‌الله‌عليه‌وآله) در سخنانی فرمود:
«
زن شوهرداری که مرد بی‌گانه‌ای یا نامحرمی چشمش را پر کرده باشد، مورد
خشم شدید
خداوند عزوجل است. اگر چنین باشد، خداوند همه
اعمال او را
باطل می‌گردانَد، و اگر به شوهر خود خیانت ورزد، بر خداست که او را پس از
عذاب دادن در قبر، به
آتش دوزخ بسوزانَد».
«[[سوگندهای قرآن
|سوگند]] به آن که مرا به
حق بر انگیخت، شراب‌خوار، تشنه می‌میرد و در قبر، تشنه است.
روز قیامت نیز تشنه بر انگیخته می‌شود...».
«هر کس نَمّامی و سخن‌چینی بین دو نفر کند، حق تعالی مسلط کند در
قبر بر او آتشی را که او را تا روز قیامت بسوزاند...».
آنچه بیان شد تعدادی از کارهای نیک و گناهانی بود که موجب نعمت و عذاب برزخی می‌شوند و برای آگاهی از برخی
اعمال دیگر؛ مانند
ذکر و دعاهایی که در
نعمت برزخی اثر دارند، به کتاب‌هایی مانند: «منازل الآخرة»
شیخ عباس قمی مراجعه کنید.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نعمت و عذاب برزخی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
