مهم‌ترین آداب زیارت امام حسین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آداب زیارت،
امام حسین،
اهل بیت.
پرسش: مهم‌ترین آداب زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) چیست؟
مهم‌ترین آداب زیارت امام حسین (علیه‌السّلام)
در احادیث اهل بیت (علیهم‌السلام)، ره‌نمودهایی در‌باره آداب زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) آمده که توجّه به آنها، موجب بهره‌گیری بیشتر از برکات زیارت ایشان می‌گردد و بی‌توجّهی به آنها، از بهره زائر می‌کاهد. از این‌رو، می‌توان گفت که اختلاف روایات، در تبیین میزان ثواب و برکات زیارت آن امام (علیه‌السلام)، ناظر به اموری از قبیل مراتب زائران در رعایت آداب زیارت است.
باری! به‌طور کلّی، آداب زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، به دو دسته تقسیم می‌شود: آداب باطنی و آداب ظاهری، که در این‌جا به مهم‌ترین آنها، اشاره می‌کنیم:
این دسته از آداب، در حقیقت، روح، مغز و باطنِ زیارت است که بدون آن، چه‌بسا زائر از زیارت، بهره‌ای نداشته باشد. این آداب، عبارت‌اند از:
در شماری از روایات، بهره‌گیری از برکات زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، مشروط به شناخت حقّ ایشان شده است. این شرط، در حقیقت، زیارت را در جهت هدف اصلی آن (که
جهل‌زدایی است)، قرار می‌دهد. بنا بر این، نخستین ادبی که زائر امام حسین (علیه‌السّلام) باید به آن توجّه داشته باشد، این است که بفهمد: حقّ آن امام، چیست؟ چرا
شهید شد؟ و برای اقامه حقّ او، چه وظیفه‌ای دارد؟
یافتن پاسخ این پرسش‌ها، به زنده نگه‌داشتن
فرهنگ عاشورا و نهضت حسینی در جامعه، کمک می‌کند و زائر حقیقی را در جهت اهداف بلند این نهضت، قرار می‌دهد و بدین‌سان، هر چه معرفت زائر بیشتر باشد، بهره‌گیری وی از برکات زیارت، افزون‌تر خواهد بود.
اخلاص، پس از
معرفت، اساسی‌ترین شرط بهره‌گیری از هر
عبادت و از جمله
زیارت است. اخلاص نیز مانند معرفت، مراتبی دارد که به میزان آن، زائر از برکات بی‌شمار زیارت، برخوردار می‌گردد.
حقیقت زیارت، جز با داشتن حضور قلب در محضر امام، تحقّق نمی‌یابد. هم‌چنین با پدید آمدن این احساس در زائر، ادبِ دیگری که
خشوع (یعنی اطاعت و تسلیم) است، برای وی حاصل می‌گردد.
یکی از آداب زیارات امام (علیه‌السلام)، شوق است. این ادب، ریشه در
محبّت و معرفت زائر دارد. هر چه معرفت انسان نسبت به
سیّد الشهدا (علیه‌السّلام) بیشتر شود، محبّت به او افزون‌تر می‌گردد و اشتیاق بیشتری به زیارت او پیدا می‌کند و بدین‌سان، بر پایه روایاتی که در این بخش آمده، کسانی که با اشتیاق بیشتری به
زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) بروند، در صف اصحاب او قرار می‌گیرند و در
قیامت، زیر
پرچم ایشان خواهند بود و در
بهشت نیز با او هم‌نشین هستند.
در شماری از روایات، تأکید شده که
زائر امام حسین (علیه‌السلام)، باید با قلبی اندوه‌ناک و چهره‌ای ژولیده و غبارآلود (که نشانه افراد مصیبت‌زده است)، او را زیارت کند.
این ادب، در حقیقت، حاصل معرفت و محبّت است. کسی که امام را می‌شناسد و نسبت به او احساس محبّت می‌کند، طبعاً هنگامی که به دیدار او می‌رود و صحنه شهادت او را در نظر مجسّم می‌کند، در‌هاله‌ای از غم، فرو می‌رود و آثار اندوه بر چهره‌اش پدیدار می‌گردد.
اهمّیت این آداب، هر چند به‌اندازه اهمّیت آداب باطنی نیست؛ لیکن رعایت آنها زمینه‌ساز تحقّق شماری از آداب باطنی و کمال بهره‌برداری از برکات آنهاست. مهم‌ترینِ این آداب، از این قرار است:
غسل زیارت، نه تنها ظاهرِ زائر را پاک می‌کند؛ بلکه پاکی از گناهان و طهارت معنوی را نیز به همراه دارد.
در برخی از روایات، توصیه شده که زائر، پس از
غسل، لباس پاکی بر تن نماید و سپس عازم زیارت شود؛ لیکن برخی دیگر، پوشیدن پاکیزه‌ترین لباس را توصیه کرده‌اند. تردیدی نیست که فرد برای حضور در محضر امام (علیه‌السلام)، باید پاکیزه‌ترین لباس خود را بپوشد.
هیئت ظاهری زائر، باید متناسب حضور بر سرِ مزار شهدا باشد. لذا ادب حضور، ایجاب می‌کند که نه تنها زائر، خود را
زینت نکند؛ بلکه توصیه شده با چهره‌ای ژولیده و غمبار، وارد حرم شریف امام حسین (علیه‌السّلام) شود.
در حدیثی از
امام صادق (علیه‌السلام)، توصیه شده که هنگام زیارت سیّد الشهدا (علیه‌السلام)، زائر برای تأسّی به فرشتگان حاضر در حرم مطهّر آن امام (علیه‌السلام)، شایسته است که سکوت را مراعات کند و جز خیر و نیکی، بر زبان جاری نسازد.
ظاهراً مقصود از «خیر» در این‌جا، خواندن
زیارت‌نامه و
نماز و
دعا و
ذکر و مانند آن است.
یکی از آداب زیارت سیّد الشهدا (علیه‌السلام)، این است که زائر با آرامش و
وقار به سوی حرم مطهّر ایشان حرکت کند و بدین‌منظور، گام‌هایش را کوتاه بردارد و عجله نکند. رعایت این ادب، موجب تقویت
حضور قلب در زائر می‌گردد.
حرم امام (علیه‌السلام)، در واقع، خانه خاندان پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یکی از خانه‌های پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محسوب می‌شود. از این‌رو، وارد شدن به آن، بدون اجازه، شایسته نیست. لذا ادب، ایجاب می‌کند که پیش از ورود به آن، از
خدا و
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
اهل بیت (علیهم‌السلام)،
اذن دخول، گرفته شود.
نکته جالب توجّه، این که در باره تأثیر خواندن اذن دخول، از
امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده که فرمود:
«فَاِن خَشَعَ قَلبُکَ وَ دَمِعَت عَینُکَ، فَهُوَ عَلامَةُ الاِذنِ؛ فَادخُل؛
پس اگر دلت خاشع (تسلیم) و اشکت سرازیر شد، نشانه صادر شدن اذن است. پس داخل شو.»
داشتن حالت
خشوع و
تضرّع هنگام ورود به کربلای حسین (علیه‌السلام)، نشانه پذیرش امام و اذن اوست. اگر چنین حالی به زائر دست داد، خوشا به حالش! در غیر این صورت، شایسته است که به حال اضطرار، قدری توقّف کند، شاید که مشمول عنایت‌های آن بزرگوار گردد.
مقدّم داشتن پای راست، ادب ورود به مکان‌های مقدّس است و در خصوص ورود به حرم سیّد الشهدا (علیه‌السلام)، در روایت صفوان از امام صادق (علیه‌السلام)، به این ادب، تصریح گردیده است.
زائر، می‌تواند به هر نحوی که مایل است و ادبْ اقتضا می‌کند، با امام (علیه‌السّلام) سخن بگوید؛ امّا بی‌تردید، بهره‌گیری از
زیارت نامه‌های مأثور (رسیده از اهل بیت (علیهم السلام))، ثواب بیشتری دارد؛ زیرا افزون بر
تعبّد، این زیارت نامه‌ها، حامل پیام‌ها و ره‌نمودهای بسیار مهم و ارزنده و صحیحی هستند که با این میزان از استواری و دقّت و ارزش، در غیر آنها یافت نمی‌گردند.
گفتنی است که جامع‌ترین زیارت نامه‌ها برای
اهل بیت (علیهم‌السلام)،
زیارت جامعه کبیره است.
توجّه به این نکته نیز ضروری است که زیارت امام حسین (علیه‌السلام)، آداب دیگری هم دارد که ضمن روایات فصل هفتم،
و نیز در کلام فقیه بزرگوار
شمس الدین محمّد مکّی، معروف به شهید اوّل، خواهد آمد.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «مهم‌ترین آداب زیارت امام حسین» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۸/۲۶.
