• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

منابع تفسیری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: منابع تفسیری، قرآن کریم.
پرسش: اساسی‌ترین منابع تفسیری قرآن کریم چیست؟
پاسخ:


در زمان پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیاز جدی به موضوعیت یافتن منابع تفسیر نبود؛ زیرا آن حضرت به تمام سؤالاتی که درباره‌ی آیات قرآن کریم مطرح می‌شد، بنا بر وظیفه‌ای که از جانب خداوند داشت،
[۱] نحل (۱۶)، آیه ۴۴؛ «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ‌»؛ و ما این ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به‌سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن‌سازی و شاید اندیشه کنند.    
پاسخ می‌فرمودند؛ اما بعد از رحلت آن حضرت و پیدایش اختلاف در بین یاران پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به‌تدریج مسئله‌ای به نام منابع و مصادر تفسیر پدید آمد. برخی از منابع تفسیری بین اهل سنت و شیعیان مشترک است و در برخی دیگر از منابع تفسیری بین این دو گروه اختلاف نظرهایی وجود دارد.

منابع تفسیری شیعه عبارت‌اند از:
۱. قرآن کریم؛ یعنی تفسیر قرآن به قرآن؛
۲. سنت نبوی؛ یعنی احادیث و روایاتی که به طریق معتبر از پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل شده‌اند؛
۳. روایاتی که از امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ نقل شده است؛
۴. اجتهاد مفسران.

البته اجتهاد به ‌معنای شیوه‌ درست استنباط و فهم مطالب براساس نصوص قرآنی و احادیث اهل عصمت ـ علیهم‌السلام ـ است و به‌معنای دلیل مستقلی در برابر قرآن کریم و حدیث نیست.
[۲] مروتی‌، سهراب، پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن،‌ ص ۲۷۶، نشر رمز، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.
[۳] دیاری بیدگلی، محمد تقی، پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۲۸ - ۳۰، سهروردی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.


منابع تفسیری اهل سنت‌ عبارت‌اند از:
۱. قرآن کریم‌؛
۲. سخنان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله؛
۳. سخنان صحابه ؛
۴. اجتهاد و استنباط صحابه؛
۵. اخبار اهل کتاب (یهود و نصارا).
[۴] پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۳۰ ـ ۳۴.
[۵] پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن،‌ ص ۲۷۶.


لازم به یادآوری است که دانشمندان اهل سنت، ائمه ـ علیهم‌السلام ـ را تنها، راویان حدیث و واسطه در نقل، همچون دیگر راویان از صحابه و تابعین ، به‌شمار آورده‌اند؛ همچنان‌که دانشمندان شیعه سخنان صحابه را این‌گونه می‌دانند؛ یعنی اگر شرایط قبول و حجیت را دارا بودند، مورد استفاده و عمل قرار می‌دهند، در غیر این صورت به آن عمل نمی‌کنند.

پس منابع مشترک تفسیری شیعه و اهل سنت عبارت‌اند از:
۱. قرآن کریم یا همان تفسیر قرآن به قرآن؛
۲. سنت نبوی ؛ یعنی احادیث و روایاتی که به طریق معتبر از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ پیرامون تفسیر آیه‌ای نقل شده‌اند.
برخی از اهل فن، منابع و روش‌های دیگری را نیز اضافه کردند که البته بین منابع تفسیر و ابزار آن فرق نگذاشته و همه را به‌عنوان منابع تفسیری ذکر نمودند، برای اطلاع بیشتر به آن مراجعه شود.
[۶] رضایی اصفهانی، محمدعلی، در آمدی بر تفسیر علمی قرآن،‌ ص ۷۴ ـ ۸۷، اسوه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.


اما باید پذیرفت که روش تفسیر نقلی ، اصلی‌ترین و باسابقه‌ترین شیوه و شکل تفسیر و راه فهم معانی قرآن کریم است.
[۷] پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۲۸.



۱. ↑ نحل (۱۶)، آیه ۴۴؛ «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ‌»؛ و ما این ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به‌سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن‌سازی و شاید اندیشه کنند.    
۲. ↑ مروتی‌، سهراب، پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن،‌ ص ۲۷۶، نشر رمز، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.
۳. ↑ دیاری بیدگلی، محمد تقی، پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۲۸ - ۳۰، سهروردی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.
۴. ↑ پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۳۰ ـ ۳۴.
۵. ↑ پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن،‌ ص ۲۷۶.
۶. ↑ رضایی اصفهانی، محمدعلی، در آمدی بر تفسیر علمی قرآن،‌ ص ۷۴ ـ ۸۷، اسوه، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
۷. ↑ پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، ص ۲۸.


پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی
جعبه ابزار