مقام حضرت ابراهیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مقام ابراهیم.
پرسش: مقام ابراهیم چیست؟ و مقصود و منظور از آن چیست؟
پاسخ: از میان نشانه‌های روشن در مکه، مقام ابراهیم است؛ زیرا محلی است که در آن‌جا
ابراهیم علیه‌السلام ایستاد. در مورد تفسیر و معنای "مقام ابراهیم" بعضی بر این اعتقادند که تمام" حج" مقام ابراهیم است. عده‌ای بر این باورند که مقام ابراهیم "عرفه" و "مشعر الحرام" و "جمرات سه‌گانه" است. برخی نیز اعتقاد دارند که تمام حرم مکه، مقام ابراهیم محسوب می‌شود؛ اما با توجه به ادله موجود و با در نظر گرفتن ظاهر آیه مربوطه به نظر می‌رسد که منظور از آن، همان مقام معروف ابراهیم است و آن نقطه‌ای است در نزدیکی خانه
کعبه، که اکنون سنگ مخصوصی که اثر پای ابراهیم بر آن نمایان است در آن‌جاست و حجاج بعد از انجام طواف پشت سر آن می‌روند و نماز طواف به‌جا می‌آورند.
در مکه و اطراف مسجدالحرام نشانه‌های روشنی از خداپرستی و
توحید و معنویت به چشم می‌خورد. دوام و بقای این نشانه‌ها در طول
تاریخ در برابر دشمنان نیرومندی که قصد نابود ساختن آن را داشتند، یکی از معجزات است. آثاری از
پیامبر بزرگی مثل ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ در آن باقی مانده؛ مانند زمزم، صفا، مروه، رکن، حطیم، حجر الاسود، حجر اسماعیل که هرکدام تاریخ مجسمی از قرون و اعصار گذشته است.
از میان این نشانه‌های روشن، مقام ابراهیم است. مقام به جای دو قدم گفته می‌شود.
و چون محلی است که در آن ابراهیم، به خاطر بنای کعبه، و یا به خاطر انجام مراسم حج و یا برای دعوت عمومی مردم برای انجام این مراسم بزرگ، ایستاد، به آن
مقام ابراهیم می‌گویند.
در مورد
تفسیر و معنای "مقام ابراهیم"
سخن واحدی وجود ندارد؛ بلکه سخنان متعدد و متفاوتی پیرامون آن وجود دارد که ما به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
بعضی بر این اعتقادند که تمام "حج" از اول تا آخرش (همه
اعمال آن) مقام ابراهیم است.
عده‌ای بر این باورند که مقام ابراهیم همه حج نیست؛ بلکه بعضی از اعمال آن؛ مانند "
عرفه" و "مشعرالحرام" و "جمرات سه‌گانه" است.
برخی نیز اعتقاد دارند که "تمام حرم مکه"، مقام ابراهیم محسوب می‌شود.
گرچه هرکدام از این موارد ذکرشده به‌گونه ای یادآور رشادت‌ها و فداکاری‌های
حضرت ابراهیم علیه‌السلام است، ولی با توجه به ادله‌ای که ارائه می‌نماییم و با در نظر گرفتن ظاهر آیه به نظر می‌رسد که منظور از آن، همان
مقام معروف ابراهیم است و آن نقطه‌ای است در نزدیکی خانه کعبه که اکنون سنگ مخصوصی که اثر پای ابراهیم بر آن نمایان است، در آن‌جاست و حجاج بعد از انجام طواف به نزدیک آن می‌روند و
نماز طواف به‌جا می‌آورند.
روایاتی از
ائمه معصومان علیهم‌السلام در کتاب‌های معتبر نقل شده که اشاره به همین قول اخیر دارد، در این‌جا بعضی از آنها را بیان می‌نماییم.
در کافی از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در تفسیر جمله "
فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ" آمده است، شخصی از
امام صادق علیه‌السلام پرسید: این آیات بینات چیست؟ فرمود: "یکی مقام ابراهیم است که ابراهیم بر بالای آن ایستاد و جای پایش در سنگ نشست، و دیگر حَجر الاسود، و سوم حِجر
اسماعیل است".
ابراهیم تیمی می‌گوید: امام صادق ـ علیه‌السلام ـ بر من تکیه داد و فرمود: "ای ابراهیم! آیا می‌خواهی اجر طواف خود را بدانی؟ عرضه داشتم: فدایت شوم بله. فرمود: هر‌کس با معرفت به خانه خدا بیاید و هفت بار طواف کند و دو رکعت نماز در مقام ابراهیم بگذارد، خدای تعالی ده هزار
حسنه به او می‌دهد و ده هزار درجه بالایش می‌برد ...".
با دقت در این دو
روایت معلوم می‌شود که منظور از "مقام ابراهیم" همین مقام معروف است که حاجی‌ها بعد از طواف پشت سر آن قرار می‌گیرند و دو رکعت نماز طواف به‌جا می‌آورند.
فخر رازی در استدلال بر این مطلب به ادله‌ای تمسک جسته است که ما به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم.
روایت شده وقتی که جابر طوافش را تمام کرد به طرف مقام رفت و
آیه شریفه "
وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی" را تلاوت نمود، این دلالت می‌کند بر این‌که منظور از مقام ابراهیم، همین مکان معروف آن است.
این نام در بین عرف مردم به همین مکان اختصاص دارد و دلیلش این است که اگر کسی از اهل مکه از مقام ابراهیم بپرسد، همین جایگاه را به او معرفی می‌کنند.
این که پای حضرت ابراهیم روی سنگی فرو برود، این از روشن‌ترین دلیل‌ها بر وحدانیت خدا و
معجزه ابراهیم است. بر این اساس اگر این سنگ را به ابراهیم اختصاص بدهیم (مقام ابراهیم بدانیم) بهتر از این است که جایگاهی غیر از این را به ابراهیم اختصاص دهیم.
خداوند می‌فرماید: "از مقام ابراهیم،
عبادت گاهی برای خود انتخاب کنید". و جایی از حرم (غیر از مکان معروف به مقام) نسبت به عبادت تعلق خاصی ندارد؛ پس باید همین مکان را به مقام ابراهیم اختصاص بدهیم.
مقام ابراهیم جای برخاستن اوست و از طریق روایات ثابت شد که آن حضرت (بنا بر یک قول) هنگام شستن پایش روی این سنگ ایستاد؛ اما ایستادنش روی موضعی دیگر ثابت نیست.
بنابراین مقام ابراهیم سنگی است که جای پای ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ در آن نقش بسته است. اخبار بسیار زیادی در دست است که دلالت دارد بر این‌که سنگ اصلی که ابراهیم بر روی آن می‌ایستاده تا دیوار کعبه را بالا ببرد در زیر
زمین، در همین مکانی که فعلاً مقامش می‌نامند دفن شده و مقام ابراهیم کنار مطاف، روبه‌روی ضلع ملتزم قرار دارد.
پایگاه اسلام کوئست.
