مقام ابراهیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عمر،
مقام ابراهیم.
پرسش: چرا عمر مقام ابراهیم را از جای خود برداشت و در جای کنونی آن قرار داد؟ و چرا
شیعیان این را پذیرفتند؟
پاسخ: بعد از پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ خلفا کارهایی برخلاف سنت آن حضرت و طبق سلیقه خویش و به‌صورت اجتماعی در مقابل نص پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ انجام دادند که هیچ‌کدام مورد تأیید
ائمه معصومین ـ علیهم‌السلام ـ قرار نگرفته است.
چنانچه حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «این مدت را
صبر کردم چونان کسی که در چشمش خار رفته و در گلویش استخوان مانده و حالِ من به چنین کسی می‌ماند.»
خواص اصحاب علی ـ علیه‌السلام ـ نیز که فهیم بودند و بر آنچه که به اسلام می‌گذرد و خواهد گذشت واقف بودند، موضعی مشابه امام ـ علیه‌السلام ـ داشتند، اما با این وضع تأسف‌بار صبر کردند و نخواستند
جامعه اسلامی که در آغازین مراحل تکون و شکل‌گیری بود، از داخل دچار آشوب و پریشانی شده و توجه دشمنان خارجی که از ظهور اسلام احساس خطر می‌کردند، به‌سوی سرزمین اسلامی جلب گردد. از طرفی دشمنانی هم در داخل جزیره‌العرب بودند که نمی‌خواستند اسلام را قبول کنند و با آن مقابله می‌کردند. با این وضع اگر جمعی از مسلمانان با گروه اکثریت درگیر می‌شدند، لطمات خسارت‌باری به پیکره اسلام وارد می‌شد و بلکه اندک پیروان واقعی
اسلام و افرادی چون
سلمان و
ابوذر و
مقداد و
عمار یاسر که حاملان
سنت و
حدیث نبوی و شاگردان علی ـ علیه‌السلام ـ بودند، از بین می‌رفتند و صدمات دیگری براساس
دین وارد می‌شد. با توجه به همین ملاحظات بود که
صبر و پایداری از سوی شیعیان و جلوگیری از کثرت فسادها و نهی از منکرات کارسازتر بود.
از جمله اماکنی که از قداست برخوردار بود و مورد تکریم پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده است، مقام ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ در
مکه مکرمه است.
قرآن کریم نیز درباره احترام به آن و تجلیل از مقام
معنوی ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ و مقام
نبوت و یادآوری ساختمان
کعبه به دست وی و پسرش این‌گونه یاد می‌کند: «و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی».
و آیه «فیه آیات بینات مقام ابراهیم...»
در کلمات مورخین و محدثین
شیعه و
سنی آمده است که مقام ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ سنگی (که بر روی آن آثاری از قدم مبارک حضرت ابراهیم بوده و خداوند آن را از شعائر الهی قرار داد) را پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از جایی که در زمان
جاهلیت بود، به‌جای اصلش برگرداند؛ اما عمر بعد از به دست گرفتن خلافت، آن را در موسم
حج به جایی که در
دوران جاهلیت داشت، برگرداند. ابن‌ابی‌الحدید در شرح
نهج‌البلاغه در جایی که کارهای عمر را می‌شمارد
اشاره مختصری به این واقعه می‌کند.
اکثر مفسرین و مورخین بر آنند که مقام ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ همان جای معروفی است در
مسجدالحرام که دلالت ظاهری در آن به
نبوت و پیامبری
حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ است.
به‌هر‌حال بنابر نقل مورخین عمر جای مقام ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ را تغییر داد و شدیداً مورد اعتراض
امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ بود.
چنان‌که برخی از مورخین چنین نقل کرده‌اند: علی ـ علیه‌السلام ـ (در شمارش بدعت‌ها) چنین فرمود: «مثل تغییر دادن
مقام ابراهیم از جایی که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ گذاشته بود، به محلی که در زمان
جاهلیت در آنجا بود و پیامبر از آنجا برداشته بود.» در جایی دیگر آن حضرت در بیان علت مخالفت قطعی با این اعمال فرموده است: «خلفای قبل از من کارهای بزرگی که مخالف پیامبر بود انجام دادند، اگر بخواهم مردم را مجبور به ترک آن کنم و آن را از حالت کنونی به حالتی که در زمان
پیامبر بود برگردانم، همه سپاهیانم از اطرافم پراکنده می‌شدند؛ به‌طوری‌که جز عده کمی از پیروانم ـ که از
کتاب خدا و سنت پیامبر به
امامت من پی برده‌اند ـ کسی در
لشکر باقی نمی‌ماند. بعد فرمود: چگونه می‌شود اگر دستور دهم تا مقام
ابراهیم علیه‌السلام، به جایی که پیامبر آن را گذارده بودند، برگردانده شود».
و در ادامه فرمودند: «اگر به مردم دستور دهم در ماه رمضان جز برای
نماز واجب در
مسجد اجتماع نکنند، ـ که به دستور
عمر آنها نمازهای مستحبی را با
جماعت می‌خواندند ـ در همین مورد بود که عده‌ای از اهل سپاهم که همراه من می‌جنگیدند، گفتند: ای اهل
اسلام به فریاد برسید و نیز می‌گفتند:
سنت عمر را تغییر داده می‌گویی در
ماه رمضان مستحب نخوانیم» به‌طوری‌که ترسیدم از طرف لشکر خود به من هجوم
جنگ بیاورند.
سایت اندیشه قم.
