• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مضطر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: مضطر، اجابت دعا، اسباب.
پرسش: دعای "امّن یجیب المضطرّ" در کجا آمده است؟
پاسخ: جملۀ "أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء" در قرآن سورۀ نمل آیۀ ۶۲ آمده است که می‌فرماید: یا کسی که دعای مضطر را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد.
اگرچه خداوند دعای همه را ـ هرگاه شرایطش مهیا باشد ـ اجابت می‌کند، ولی در آیه روی عنوان "مضطر" تکیه شده است؛ به این دلیل که یکی از شرایط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به‌کلی بردارد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلی را به دست او ببیند و این درک در حال اضطرار دست می‌دهد.



جملۀ "أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء" در قرآن سورۀ نمل آیه ۶۲ آمده است که می‌فرماید: یا کسی که دعای مضطر را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد.




۲.۱ - دیدگاه امام صادق و امام باقر

توضیح اینکه از امام صادق و امام باقر ـ علیهماالسلام ـ نقل شده در تفسیر این آیۀ شریفه فرمودند: آن خدایی که مضطر را اجابت می‌نماید؛ یعنی آن‌کس که از شدت گرفتاری و مشکلات به خدا پناهنده شده و آن‌چه که انسان را ناراحت می‌کند، برطرف می‌فرماید.

۲.۲ - مراد از مضطر

اگرچه خداوند دعای همه را ـ هرگاه شرایطش مهیا باشد ـ اجابت می‌کند، ولی در آیه روی عنوان "مضطرّ" تکیه شده است؛ به این دلیل که یکی از شرایط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به‌کلی بردارد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلی را به دست او ببیند و این درک در حال اضطرار دست می‌دهد. اگرچه چنین حالتی برای افرادی در غیر حالت اضطرار نیز وجود دارد، اما عموم افراد این‌گونه نیستند.

۲.۳ - توجه به مسبب الاسباب

درست است که عالم، عالم اسباب است و مؤمن نهایت تلاش و کوشش خود را در این زمینه به کار می‌گیرد، ولی هرگز در جهان اسباب گم نمی‌شود، همه را از برکت ذات پاک او می‌بیند و در پشت حجاب اسباب ذات "مسبب الاسباب" را می‌بیند و همه چیز را از او می‌خواهد.

آری اگر انسان به این مرحله برسد، مهم‌ترین شرط اجابت دعا را فراهم ساخته است.


جالب این‌که در بعضی روایات، این آیه به قیام حضرت مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ تفسیر شده است.

۳.۱ - روایتی از امام باقر

در روایتی از امام باقر ـ علیه‌السلام ـ می‌خوانیم که فرمود: "به خدا سوگند گویا من مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ را می‌بینم که پشت به حجرالاسود زده و خدا را به حق خود می‌خواند؛ سپس فرمود: به خدا سوگند مضطر در کتاب اللَّه در آیۀ "أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ..." اوست".

۳.۲ - حدیثی از اما صادق

در حدیث دیگری از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ چنین آمده:" این آیه در مورد مهدی از آل‌محمد ـ علیهم‌السلام ـ نازل شده، به خدا سوگند مضطر اوست، هنگامی که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز به‌جا می‌آورد و دست به درگاه خداوند متعال برمی‌دارد، دعای او را اجابت می‌کند، ناراحتی‌ها را برطرف می‌سازد و او را خلیفه روی زمین قرار می‌دهد."

۳.۳ - مراد از تفسیر دوم

البته بدیهی است که منظور از این تفسیر، منحصر ساختن مفهوم آیه به وجود مبارک مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ نیست؛ بلکه آیه مفهوم گسترده‌ای دارد که یکی از مصداق‌های روشن آن وجود مهدی ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ است، در آن زمان که همه جا را فساد گرفته باشد، درها بسته شده، کارد به استخوان رسیده و بشریت در بن‌بست سختی قرار گرفته، حالت اضطرار در کل عالم نمایان است، در آن هنگام در مقدس‌ترین نقطه روی زمین دست به دعا برمی‌دارد و تقاضای کشف سوء می‌کند و خداوند این دعا را سرآغاز انقلاب مقدس جهانی او قرار می‌دهد و به مصداق «وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ ...» او و یارانش را خلفا‌ی روی زمین قرار می‌دهد.


در پایان، تذکر نکته‌ای ضروری به نظر می‌رسد:

اگرچه تعدادی از بزرگان فرموده‌اند: خوب است انسان هنگامی که با سختی‌ها و مشکلات روبه‌رو شد، این آیۀ شریفه را بخواند
[۷] حاج میرزا جواد آقا، ملکی تبریزی، المراقبات، ص ۲۶۱.
و در زبان عموم مردم از این آیۀ شریفه به‌عنوان دعا تعبیر می‌شود، اما دقت بیشتر و دقیق‌تر ما را به این نکته رهنمون می‌کند که این آیۀ شریفه سبک و سیاق دعایی ندارد و از این جهت امامان ما وقتی که از این آیه ارادۀ دعا می‌کردند، این‌گونه قرائت می‌کردند:
یَا مَنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء َ ارْحَمْنِی وَ اکْشِفْ مَا بِی مِنْ غَمٍّ وَ کَرْبٍ وَ وَجَعٍ وَ دَاء؛ ای کسی که دعای مضطر را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد، به من رحم فرما و هرگونه ناراحتی، اندوه، درد و رنج را از من برطرف ساز.



۱. نمل (۲۷)، آیه ۶۲.    
۲. نمل (۲۷)، آیه ۶۲.    
۳. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج ‌۶۸، ص ۱۱۸، مؤسسه الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۴. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۴۸، مؤسسه الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    
۵. نمل (۲۷)، آیه ۶۲.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۲۰ ۵۲۲، دارالکتب الإسلامیة، چاپ تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش‌.    
۷. حاج میرزا جواد آقا، ملکی تبریزی، المراقبات، ص ۲۶۱.
۸. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج ۹۲، ص ۱۰۳، مؤسسه الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ ه ق.    



پایگاه اسلام کوئست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار