• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حمید

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حمید، محمود، حامد، صفات خداوند.

پرسش: حمید و محمود و حامد به عنوان صفات خداوند، در لغت و قرآن و حدیث به چه معناست؟



صفت‌های «حمید (ستوده)»، «محمود (ستوده)» و «حامد (ستایشگر، ستاینده)»، برگرفته از مادّه «حمد»‌اند که بر خلاف ذم و نکوهش، دلالت دارد. گفته می‌شود: «حمدتُ فلانا احمده؛ فلان را ستودم و می‌ستایم». و «رجل محمود و محمّد» را آن‌گاه می‌گویند که خوی‌های ستوده و نانکوهیده کسی بسیار باشد. «و حمدته علی شجاعته و احسانه حمدا»؛ یعنی بر او ثنا گفتم و «حمید»، فعیل به معنای مفعولی (محمود) یا فاعلی (حامد) است.
ابن‌اثیر می‌گوید: حمد و شکر، نزدیک به هم هستند و حمد، اعم از شکر است؛ زیرا تو انسان را بر صفات ذاتی او و بر عطای او حمد می‌کنی و او را بر صفاتش شکر نمی‌کنی.
فیّومی می‌گوید: حمد، غیر از شکر است؛ زیرا حمد، برای صفت موجود در شخص به‌کار می‌رود و در آن، معنای تعجّب نهفته است و ممکن است در آن، معنای تعظیم برای ممدوح (مدح شده) و خضوع مادح (مدح کننده) باشد.... و امّا شکر، تنها در مقابل نیکوکاری است. پس گفته نمی‌شود: او را بر شجاعتش شکر گزاردم.


برگرفته‌ها از مادّه «حمد»، در قرآن کریم شصت بار به خدای متعال نسبت داده شده‌اند و نام «حمید» با نام «غنی»، ده بار و با نام «عزیز»، سه بار، با نام «مجید»، یک بار، با نام «حکیم»، یک بار، با نام «ولی»، یک بار و با تعبیر «صراط الحمید (راه [خدای] ستوده) » نیز یک بار وارد شده است.
از کاربردهای قرآن و حدیث، چنین می‌نماید که حمد و شکر، آن‌سان که ابن اثیر گفته، نزدیک به هم هستند و حمد، اعم از شکر است؛ زیرا خداوند متعال بر صفات ذاتی و بر عطایش حمد می‌شود و بر صفاتش شکر گزارده نمی‌شود.


در حدیث است: «ای آن‌که در همه خصلت‌هایش ستوده است»، «ای خداوند ستوده در همه افعالش» و «ستایش، از آنِ خداست که به نعمت‌هایش ستوده است».
سیّد علی خان مدنی در ریاض السالکین می‌گوید: «حمد، ثنای صاحب علم به خاطر کمالش است، چه [کمالِ] ذاتی مانند: وجوب وجود و اتّصاف به کمالات و عاری بودن از کاستی‌ها، چه وصفی، مانند آن‌که صفاتش کامل و واجب است، و چه فعلی، مانند آن‌که افعالش حکیمانه است».
و نام «حامد»، در برخی احادیث به خداوند اطلاق شده است و متعلَّق این حمد، یا خدای سبحان است یا آفریدگان او، و حمد خدا در هر حال، به معنای ثنای صرف الهی است و آن، بیرون از معنای تعظیم و خضوعی است که ستاینده (حامد) برای ستوده (محمود)، اظهار می‌کند.


حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «حمید و محمود و حامد» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۴/۴.    



جعبه ابزار