فشار و عذاب قبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فشار قبر، عذاب قبر.
پرسش: آیا همه انسان‌ها فشار قبر دارند؟ چه کسانی رهایی پیدا می‌کنند؟
پاسخ: برخی روایات
فشار قبر را عام می‌دانند که شامل حال
مؤمنان می‌شود. هم‌چنین کافر،
مؤمن و مستضعف همه فشار و عذاب قبر دارند. در برخی روایات نیز آمده که مؤمنان عذاب و فشار قبر ندارند. ممکن است مراد، عذاب و فشار قبر شدید باشد، یا اینکه گفته شود، مؤمن عذاب و فشار قبر تنبیهی و از باب
غضب الهی ندارد؛ بلکه اگر فشاری دارد، به خاطر لطف و
کفاره گناهان اوست. برخی عوامل هم باعث کاهش فشار قبر می‌شود که در ذیل می‌آید.
در روایات دینی از میان عذاب‌های قبر، به یک نوع
عذاب جداگانه اشاره شده که از آن تعبیر به
فشار قبر شده است. برخی روایات این عذاب را عام می‌دانند که شامل حال مؤمنان می‌شود.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پس از خاک‌سپاری جنازه
سعد بن معاذ صحابی فرمود: هیچ مؤمنی نیست که فشار قبر نداشته باشد.
اگر کسی از فشار قبر رهایی می‌یافت، سعد بن معاذ استحقاق بیشتری داشت.
از
امام صادق (علیه‌السلام) سؤال شد: آیا کسی از فشار قبر رهایی می‌یابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه می‌برم؟ چه بسیار اندک‌اند کسانی که از عذاب قبر نجات یابند.
در برخی روایات
اهل سنت نیز
عذاب قبر متوجه همه معرفی شده است: «
مردگان در قبرشان عذاب می‌شوند تا آنجا که
حیوانات صدای عذاب آنها را می‌شنوند».
از این روایات برمی‌آید که
کافر،
مؤمن و
مستضعف همه فشار و عذاب قبر دارند.
برخی منابع، عذاب و فشار قبر را تنها مربوط به کسانی می‌دانند که در
قبر مورد سؤال قرار می‌گیرند و کسانی که مورد مؤاخذه و سؤال قرار نگرفته‌اند (دیوانگان، بچه‌ها و مستضعفین) عذاب قبر ندارند.
روایات دیگر عذاب و فشار قبر را از مؤمن به دور می‌دانند.
حضرت صادق (علیه‌السلام) در پاسخ
ابوبصیر فرمودند: «
هَیْهات ما عَلَی الْمُؤمِنینَ فیها شَیء؛
دور باد هرگز چیزی از فشار قبر بر
مؤمنین نیست».
در توجیه این
روایت ممکن است گفته شود اینکه مؤمنان
عذاب و فشار قبر ندارند، مراد عذاب و فشار قبر شدید باشد، یا اینکه گفته شود، مؤمن عذاب و فشار قبر تنبیهی و از باب
غضب الهی ندارد؛ بلکه اگر فشاری دارد، به خاطر لطف و
کفاره گناهان اوست.
چنان‌که
حدیث می‌فرماید: فشار و عذاب قبر برای مؤمن،
کفاره (تاوان) کارهایی است که انجام داده است؛ مانند ضایع کردن نعمت‌های الهی.
قانون کلی عذاب و فشار قبر بیان شد.
اما باید دانست که برخی افراد به تصریح برخی روایات از
عذاب قبر معاف شده‌اند و نیز برخی کارهای خوب و
مرگ در برخی ساعات موجب کاهش یا آمرزش فشار قبر می‌شود.
رقیّه دختر گرامی
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از کسانی است که خود رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) برایش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و
خداوند هم او را رهایی بخشید.
فاطمه بنت اسد مادر امام علی (علیه‌السلام) با
دعای پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و تدفین در
پیراهن مبارک او شامل آمرزش عذاب قبر شد.
افراد ذیل نیز از عذاب و فشار قبر معاف‌اند:
کسانی که تلقین سوم شده‌اند؛ یعنی پس از خاک‌سپاری، روی
قبر او، عقاید دینی یادآور می‌شود.
کسانی که از ظهر
پنج‌شنبه تا ظهر
جمعه از
دنیا رحلت کرده‌اند.
کسانی که در قبر همراهشان جریدتین گذاشته‌اند؛ یعنی دو شاخه چوب سبز همراه او
دفن کنند.
کسانی که چهل نفر یا بیشتر به‌خوبی او
شهادت دهند و از خداوند برای او طلب
مغفرت کنند.
کسانی که
رکوع نمازشان کامل و تمام باشد.
خواندن
سوره نساء در هر جمعه،
مداومت بر خواندن
سوره زخرف،
نماز شب،
دفن شدن در سرزمین
نجف اشرف و ...
اما عذاب و
فشار قبر برای
انبیا و
امامان معصوم (علیه‌السلام) مانند سؤال در قبر از آنها جایی تصریح نشده است و براساس قواعدی که درباره فشار قبر بیان شد، هرگونه
عذاب و فشاری از وجود مبارک آنها به دور است؛ چون نه گناهی دارند که از باب
کفاره و لطف عذاب شوند و نه هیچ‌کدام عاملی برای این‌گونه عذاب‌ها در مورد آنها صادق است.
اما
شهدا در فرهنگ قرآنی و روایی جایگاه ویژه دارند. از برخی امور دنیایی و آخرتی استثنا شده‌اند؛ از جمله:
بی‌نیازی از کفن و
غسل در صورتی که در معرکه
جنگ به شهادت برسند.
و همین‌طور بی‌نیازی از پرسش و پاسخ در قبر.
از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) سؤال شد، چرا شهید در قبر مورد
امتحان و
آزمایش قرار نمی‌گیرد؟ فرمود: همان برق‌های
شمشیر که بر سرش فرود می‌آیند، کفایت می‌کند.
۱. منازل الآخره، شیخ عباس قمی.
۲. تفسیر موضوعی، ج۴، مواد در قرآن، آیت‌الله جواد آملی.
۳. معاد، آیت‌الله دستغیب.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علل فشار قبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۰۵.
