علت اجابت نشدن دعا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حقیقت دعا، عدم استجابت دعا، شرایط دعا.
پرسش: چرا خداوند دعای دختری را که از خدا همسر شایسته می‌خواست، اجابت نکرد و حتی او را دچار بیماری کرد؛ درحالی‌که این دختر اهل نماز شب و مراقبه بود و الان فقط نماز واجبش را می‌خواند، از خدا شفا می‌خواهد و به خاطر مشکلاتی، علاقه به ازدواج را از دست داده است. آیا می‌توان امیدی داشت که فرجی حاصل شود؟
پاسخ: دعا یک نوع
عبادت و خضوع و بندگی است. یک نوع خودآگاهی و بیداری دل و اندیشه و پیوند باطنی با مبدأ همه نیکی‌ها و خوبی‌هاست که در خلال آن بنده راستین خدا نیازهای خود را نیز، به خالق خویش عرضه می‌دارد تا در ظرف و شرایط خاص آن برآورده گردد.
اما درباره این سؤال که چرا بندگان خوب خدا به بیماری دچار می‌شوند و یا علی‌رغم خواستن ازدواجی موفق، زندگی‌ای با
آرامش و ... که همه مشروع هستند، باز استجابت دعایشان با تأخیر همراه است و یا ظاهراً اصلاً مستجاب نمی‌شود، باید بگوییم که با توجه به این اصل که خداوند امور بندگان را از طریق عادی اداره کند نه
معجزه ، به همین خاطر هر رویدادی در زندگی نیاز به اسباب و شرایط خاص خود دارد و دعا هم جزء این اسباب است که پس از فراهم شدن آن مقدمات، محقق خواهد شد. این‌که ما به خاطر یک واقعه تلخ یا مستجاب نشدن یک دعا در زندگی ناامید شویم، خدای ناکرده موجبات بسته شدن درهای رحمت دیگر خواهد شد. آیا فقط باید نیمه خالی ظرف را دید؟ نیمه پر در
زندگی ما بسیار بیش‌تر از نیمه خالی آن است. این همه نعمت، این همه رحمت و استعدادهای خدادادی ما و توجه ما به خدا، این‌ها همه دعاهای ما هستند که مستجاب می‌شوند؛ اما در کنار این‌ها ممکن است به خاطر مصالحی (مثلاً به خاطر مقدر شدن پاداشی بالاتر)، استجابت به تأخیر بیفتد. از طرفی دیگر گاهی اوقات ما بندگان فکر می‌کنیم امری به صلاح ماست و در راه رسیدن به آن پافشاری هم داریم؛ درحالی‌که دقیقاً، برخلاف مصلحت است. امام صادق (علیه‌السّلام) نیز فرمودند: «زیاد دعا کنید؛ زیرا دعا کلید بخشش خداوند و وسیله رسیدن به هر حاجت است. نعمت‌ها و رحمت‌هایی نزد پروردگار است که جز با دعا نمی‌توان به آن رسید! و بدان هر دری را که بکوبی، عاقبت گشوده خواهد شد». هم‌چنین یکی از شرایط قبولی و
استجابت دعا، کار و تلاش و فعالیت است. بنابراین دعاکننده‌ای که به فرهنگ دعا آشناست، می‌داند که برای استجابت دعا باید نهایت تلاش خویش را بنماید تا نتیجه بگیرد.
اصولاً غالب مردم فکر می‌کنند که استجابت دعا یعنی «آدمی چیزی را از خدا بخواهد و خدا هم عین همان
حاجت را بلافاصله برآورده سازد»؛ ولی این فقط بخش کوچکی از حکمت دعا می‌باشد.
دعا در رحمتی است که از طرف
خالق قادر و حکیم به سوی بندگان باز شده است و فلسفه و
حکمت آن بسیار فراتر از آن چیزی است که غالباً درباره آن فکر می‌شود.
دعا یک نوع عبادت،
خضوع و
بندگی است. انسان به وسیله دعا توجه تازه‌ای به
ذات خداوند پیدا می‌کند و همان‌طور که همه عبادات اثر تربیتی دارد، دعا هم دارای چنین اثری خواهد بود.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
اِنّ عنداللّه عزّوجلّ منزلة لاتنال الّا بمسالةٍ ؛
ٍ در نزد خداوند مقاماتی است که بدون دعا کسی به آن نمی‌رسد».
معمولاً ما در قالب ادعیه
کمیل،
توسل،
ندبه و ... دعا می‌کنید و از خداوند تبارک و تعالی می‌خواهیم؛ مثلاً فلان حاجتمان را برآورده سازد و توقع مستجاب شدن آن را هم داریم؛ ولی غافل از این‌که حقیقت چیز دیگری است. حقیقت آن است که بنده خدا از راه دعا و راز و نیاز به چیزی بالاتر برسد و این چیز بالاتر، مقاماتی است که خداوند برای دعاکننده، نزد خودش در بهشت برین قرار داده است.
دعا در معارف دینی جایگاه خاص و والایی دارد تا آن‌جا که خداوند متعال خطاب به پیامبرش می‌فرماید:
«
قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ»؛
«(ای پیامبر) بگو: پروردگارم برای شما (
ارزش) اجری قائل نیست، اگر دعای شما نباشد».
طبق این
آیه شریفه اگر دعای
انسان و اظهار نیازش به آن قادر متعال نباشد، خداوند هیچ اعتنایی به او نمی‌کند و کم‌ترین ارزش و قیمتی برایش قائل نخواهد بود.
دعا یک نوع خودآگاهی و بیداری دل و
اندیشه و پیوند باطنی با مبدأ همه نیکی‌ها و خوبی‌هاست که در خلال آن بنده راستین خدا نیازهای خود را نیز، به خالق خویش عرضه می‌دارد تا در ظرف و شرایط خاص آن برآورده گردد.
اما در این‌جا سوال مهمی، ذهن انسان را متوجه خویش می‌سازد که چرا بندگان خوب خدا به بیماری دچار می‌شوند و یا علی‌رغم خواستن ازدواجی موفق، زندگی‌ای با
آرامش و ... که همه مشروع هستند، باز استجابت دعایشان با تأخیر همراه است و یا ظاهراً اصلاً مستجاب نمی‌شود؟
دعا برای ازدواجی موفق و زندگی آرام
حق هر کسی است؛ اما همان‌طور که بیان شد، هر دعایی شرایط و ظرایف خاص خودش را می‌طلبد. به عنوان مثال، نگاه کنید ببینید در جامعه ما چه‌قدر ازدواج‌های ناموفق انجام گرفته است و گاهی هم به
طلاق منجر شده است. آیا این‌ها همه خواهان
ازدواج موفق نبوده‌اند یا این‌که اصلاً دعا نکرده‌اند. نه این‌طور نیست. با توجه به این‌که اصل بر این است که خداوند امور بندگان را از طریق عادی اداره کند نه
معجزه، به همین خاطر هر رویدادی در زندگی نیاز به اسباب و شرایط خاص خود را دارد و دعا هم جزء این اسباب است که پس از فراهم شدن آن مقدمات، محقق خواهد شد. این‌که ما به خاطر یک واقعه تلخ یا مستجاب نشدن یک دعا در زندگی ناامید شویم، خدای ناکرده موجبات بسته شدن درهای رحمت دیگر خواهد شد. آیا فقط باید نیمه خالی ظرف را دید؟ پس نیمه پر آن که بخش بسیار عمده‌ای را به خود اختصاص می‌دهد چه می‌شود؟ نیمه پر در زندگی ما بسیار بیش‌تر از نیمه خالی آن است. این همه
نعمت، این همه
رحمت و استعدادهای خدادادی ما و توجه ما به خدا، این‌ها همه دعاهای ما هستند که مستجاب می‌شوند؛ اما در کنار این‌ها ممکن است به خاطر مصالحی مثلاً به خاطر مقدر شدن پاداشی بالاتر، استجابت به تأخیر بیفتد.
از طرفی دیگر گاهی اوقات ما بندگان فکر می‌کنیم امری به صلاح ماست و در راه رسیدن به آن پافشاری هم داریم؛ درحالی‌که دقیقاً، برخلاف مصلحت است:
«
وَعَسَی اَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَی اَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ»؛
«چه بسیار چیزی را ناخوش می‌دانید، درحالی‌که برای شما
خیر است و چه‌بسا چیزی را دوست می‌دارید، درحالی‌که برای شما شر است».
آیا امیدی هست؟
عبداللّه بن سنان می‌گوید از امام صادق (علیه‌السّلام) شنیدم که فرمودند:
زیاد دعا کنید؛ زیرا دعا کلید بخشش خداوند و وسیله رسیدن به هر
حاجت است. نعمت‌ها و رحمت‌هایی نزد
پروردگار است که جز با دعا نمی‌توان به آن رسید! و بدان هر دری را که بکوبی، عاقبت گشوده خواهد شد.
آری او به ما نزدیک است. چگونه ممکن است از ما دور باشد؛ درحالی‌که میان ما و
قلب ما جای اوست! «
واعلموا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ».
درعین‌حال یکی از شرایط قبولی و
استجابت دعا، کار و تلاش و فعالیت است و دعا هرگز چراغ سبز به تنبلی و بی‌کاری و رکود نیست. بنابراین دعاکننده‌ای که به فرهنگ دعا آشناست، می‌داند که برای استجابت دعا باید نهایت تلاش خویش را بنماید تا نتیجه بگیرد. بدین جهت انسان را وادار به تلاش و کوشش می‌کند و اصولاً یکی از موارد تلاش و کوشش،
استقامت در خود راز و نیاز و امیدواری است. البته گاهی بعضی از
گناهان باعث
عدم استجابت دعا ست و موجب نزول بلا می‌شود که باید انسان این عوامل را نیز مدنظر قرار دهد و توجه کند که آیا گناهی مرتکب شده یا نه، آیا دلی را شکسته یا نه و با
توبه و دل‌جویی و ... دنبال جبران آن باشد.
شما پرسشگر محترم نیز بهتر است به ایشان
امید دهید و نکات زیر را به او
تلقین کنید:
زندگی دنیا برای همه افراد سرشار از خوشی‌ها و ناخوشی‌هاست. گاهی از مواقع ضربه‌ای که ما انسان‌ها از ناکامی‌ها می‌خوریم به خاطر جهان‌بینی ضعیفمان است؛ یعنی در آن
جهان‌بینی، ما زندگی را تنها به خوشی‌ها شناخته‌ایم؛ اما جهان‌بینی قرآنی برای ما آمادگی روحی برای برخی ناکامی‌ها، سختی‌ها و مصیبت‌ها را ایجاد کرده و بیان داشته که
دنیا محل آزمایش است و انسان
مؤمن با همین آزمایش‌هاست که ارتقای درجه می‌گیرد. همان‌گونه که یک فرد دانش‌جو تا استرس و سختی کنکور و زحمات آن را اختیاری تحمل نکند به مدارج عالی علمی نخواهد رسید. در زندگی دنیا نیز آن‌هایی که حقیقت گرفتاری‌ها را می‌دانند تنها
صبر می‌کنند و از خدا می‌خواهند که به آن‌ها تحمل بیش‌تر و رفع مشکلاتشان را عنایت کند.
سعی کنید توجه دوستتان را از نکات ضعف و بیماری‌اش به نکات و نقاط قوتش منعطف کنید. بهتر است نمونه عینی و زنده از افراد موفق که به
جنگ بیماری‌ها و مشکلات خود رفته‌اند، به ایشان نشان دهید. از نوشته‌ها و نقل‌قول‌ها و یا زندگی بسیاری از
دانشمندان برجسته نیز می‌توانید کمک بگیرید. مطمئناً اگر دوست شما سری به مراکز بهزیستی بزند و افرادی را ببیند که با مشکلات حرکتی، شنوایی، بینایی و ... چگونه امیدوارانه
زندگی می‌کنند، نظرش درباره مشکلش تغییر خواهد کرد. روان‌شناسان نیز گفته‌اند که مشاهده مشکلات و ناکامی‌های دیگران باعث کاهش فشار روحی می‌گردد.
«ناراحت بودم کفش ندارم، یکی را دیدم پا نداشت».
طبق نظر بسیاری از افراد موفق، زندگی سرشار از نشاط و موفق آن‌ها مرهون دست و پنجه نرم کردن آن‌ها با سختی است؛ یعنی گنج‌های پیروزی در دل رنج‌ها و شکست‌ها و سختی مقابله با آن‌هاست. گاهی مشکلات نقش سازنده در آینده دارد که اگر آن مشکلات تدریجی نمی‌بود، فرد از پس سختی‌ها و مشکلات شدیدتری برنمی‌آمد.
به دوستتان یادآور شوید که فکر کردن و غرق شدن در مشکل، دو مشکل برای شما ایجاد می‌کند:
۱. خود همین مشکل که لاینحل باقی می‌ماند؛
۲. تشویش و اضطراب بیش‌تر.
اما در پی حل مشکل برآمدن (با
مشورت،
مطالعه و کمک از متخصص) و برنامه‌ریزی برای استفاده بیش‌تر از امکانات و توانایی‌ها خود باعث رضایت‌خاطر، نشاط، عدم رکود و نزدیک‌تر شدن به زندگی با نشاط است.
به دوستتان بگویید که دعا و
ایمان وی نقش بسیار سازنده‌ای در کنار آمدن او با مشکل دارد و به دعای خود ادامه دهند، ما نیز دعاگوی ایشان هستیم. افرادی که به این سلاح مجهز نیستند، مطمئناً تاب و توان و امیدشان کم‌تر است و زود افسردگی و یأس به سراغشان می‌آید.
۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۶۳۷ تا ۶۴۷، تهران، داراکتب الاسلامیه، ۱۳۷۳ ش.
۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۵۱۲ تا ۵۲۲، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۳ ش.
۳. سبحانی‌نیا، محمد، جوان و آرامش، قم، بوستان کتاب.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علت اجابت نشدن دعا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۶/۲۴.
