عصمت حضرت موسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه:
عصمت،
عصمت انبیاء.
پرسش: عصمت
حضرت موسی(ع) چگونه با ظاهر بعضی
آیات قرآن مثل
کشتن مرد قبطی سازگار است؟
پاسخ: این کار حضرت موسی صرفا یک
ترک اولی است.
عصمت در لغت به معنی محفوظ و مصون بودن و
تمسک به چیزی است.
در اصطلاح
متکلمین عبارت است از: لطفی که با وجود آن، شخص انگیزه ای بر ترک
طاعت و ارتکاب
معصیت ندارد در حالی که متمکن و قادر بر انجام می باشد.
۱.
انبیاء الهی اگر
معصوم نباشند نقض غرض می شود، زیرا مقصود از
بعثت انبیاء این است که مردم را از
مصلحت و
مفسده واقعی خودشان آگاه نمایند و مقدماتی را آماده کنند تا
تربیت و
تزکیه آنها به سوی کمال و
سعادت دنیا و
آخرت ممکن شود، و این مقصود بدون عصمت حاصل نمی شود، چون وقتی معصیتی انجام می‌دهد یا
واجب است ما از او
پیروی کنیم یا نه، اگر پیروی نکنیم فایده
بعثت منتفی می شود و از طرفی دیگر پیروی در
معصیت هم
جایز نیست.
۲. معصیت نبی چه قبل از بعثت چه بعد از آن، موجب تنفر و عدم
تبعیت مردم می شود.
یکی از درباریان
فرعون (قبطی) فردی از پیروان موسی را مجبور به جمع آوری هیزم می کند و بدین سبب با هم درگیر می شوند و در این هنگام موسی برای کمک مشتی به سینه ی قبطی (فرعونی) می زند که در اثر آن قبطی کشته می شود.
قرآن می فرماید:"وَ دَخَلَ الْمَدینَةَ عَلی حینِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها فَوَجَدَ فیها رَجُلَیْنِ یَقْتَتِلانِ هذا مِنْ شیعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغاثَهُ الَّذی مِنْ شیعَتِهِ عَلَی الَّذی مِنْ عَدُوِّهِ فَوَکَزَهُ مُوسی فَقَضی عَلَیْهِ قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبینٌ قالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْ لی فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ"
و به هنگامی که اهل شهر در
غفلت بودند (موسی) وارد شهر شد ناگهان دو مرد را دید که به جنگ و
نزاع مشغولند یکی از پیروان او بود (و از
بنی اسرائیل)، و دیگری از دشمنانش، آن که از پیروان او بود در برابر دشمنش از وی تقاضای کمک نمود موسی مشت محکمی بر سینه او زد و کار او را ساخت (و بر زمین افتاد و مرد) موسی گفت: «این از عمل
شیطان بود، که او دشمن و گمراه‌کننده آشکاری است».
(سپس) عرض کرد: «پروردگارا! من به خویشتن
ستم کردم مرا ببخش!»
خداوند او را بخشید، که او غفور و رحیم است.
سخن حضرت موسی که گفت: «این از
عمل شیطان بود، که او
دشمن و گمراه‌کننده آشکاری است» و یا گفته او که «پروردگارا! من به خویشتن ستم کردم مرا ببخش!» چگونه با
عصمت او سازگاراست؟
آنچه
مفسرین به بیان آن پرداخته‌اند این است که این عمل موسی
ترک اولی بوده است او با این عمل خود را به زحمت انداخته است و به خاطر این عمل (
قتل)، فرعونیان از او نمی گذرند و ترک اولی به معنی کاری است که ذاتاً
حرام نیست بلکه موجب می شود که کار بهتری ترک شود بی آنکه عمل خلافی انجام شده باشد.
در کتاب
عیون اخبار الرضا آمده که
مأمون همین را از
امام هشتم سؤال کرد، حضرت فرمودند: منظور از جمله «این از عمل
شیطان بود »
نزاع و
جدال آن دو مرد بود؛ و منظور از جمله‌ی «پروردگارا! من به خویشتن ستم کردم» این است که من خود را در آنجایی که نباید بگذارم گذاشتم من نباید وارد این شهر می شدم و منظور از «مرا ببخش» این است که مرا از دشمنان مستور بدار و پنهان کن زیرا یکی از معانی
غفران پنهان کردن و پوشاندن است.
سید مرتضی علم الهدی در کتاب
تنزیه الانبیاء این
آیه را به دو وجه بیان فرمودند:
۱. مراد از
ظلم ترک
مستحب است که تأخیر قتل آن مرد قبطی بوده و موسی به جهت مبالغه در کمک به شیعه‌ی خودش در قتل آن مرد قبطی تعجیل کرد و ترک اولی کرد و از
ثواب مترتب شده بر آن کار مستحبی محروم شد لذا فرمود بر خودم
ظلم کردم.
۲. منظور از این که گفت: «این عمل
شیطان بود»، نزاع آن قبطی است و حضرت موسی قصد کشتن قبطی را نداشته بلکه می خواست
شیعه و
پیرو خود را کمک کند.
شیخ طوسی در
تفسیر تبیان می فرماید: قتل آن مرد قبطی
قبیح نبود و
خدا موسی را امر به کشتن او کرده بود ولی بهتر بود به جهت مصالحی موسی این قتل را به تأخیر اندازد، و چون مقدم شد این ترک اولی بود و لذا موسی
استغفار کرد.
"قالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْ لی فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ"
صاحب
مجمع البیان هم به این سؤال این گونه جواب می دهد که: قتل به خاطر خلاصی
مؤمن از دست آن ظالم بود و فی نفسه مقصود نبوده پس
حسن و غیر قبیح است.
در تفسیر
فتح القدیر آمده که این طلب
مغفرت از ترک اولی می باشد و منظور از "ظلمت نفسی" این است که ظلم به خودم کردم به خاطر کشتن این فرعونی چون اگر
فرعون بفهمد مرا خواهد کشت و منظور از "فاغفرلی" این است که خدایا این را مخفی کن که فرعون نفهمد.
و اگر
قرآن در
سوره شعراء آیه‌ی ۱۴ از قول
حضرت موسی می فرماید: «لهم علی ذنب»
"برای آنها برعهده من گناهی است"؛ به حسب
عقیده و
گمان فرعونیان بوده است نه این که موسی (ع) واقعا گناهکار باشد
در نتیجه می توان گفت:
گناه و معصیت دارای مراحلی می باشد گاهی انسان از قوانین
شرع و
دستورات اخلاقی تخلف می ورزد که این با
عصمت منافات دارد ولی گاهی این گونه نیست و صرفا
ترک اولی است و این گرچه در نزد مقربان و محبان معصیت است اما مخالفتی با عصمت ندارد و از باب حسنات الابرار سیئات المقربین است و بس.
اسلام کویست.
