طبیب دوار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: طبیب دوار،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله،
امام علی علیه‌السلام.
پرسش: "طبیب دوار بطبه" که
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ درباره پیامبر فرموده، به چه معنا و مفهوم است؟
پاسخ: امام علی ـ علیه‌السلام ـ با تشبیه پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به طبیب و پزشکی که با طب خود سخت به دنبال نیازمندان به طبابت روحی می‌گردد،
رسالت آن حضرت را در معالجه
روح و جان انسانها بیان می‌کند و می‌فرماید:"طبیب دوّار بطبّه"، او پزشک
بیماری جهل و طبیب
اخلاق نکوهیده و پست است و با
طب خویش در سیر و گردش است، کنایه از این است که وی برای درمان جاهلان و گمراهان خود را عرضه می‌کند و خویشتن را بر این امر منصوب و موظف داشته است.
برای روشن شدن مفهوم
طبیب دوار نخست فرازی از خطبه‌ای را که امام علی ـ علیه‌السلام ـ در آن، به یکی از صفات و ویژگی‌های پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ اشاره کرده، می‌پردازیم، آن‌گاه به بررسی موضوع مورد پرسش می‌پردازیم: "وَ مِنْهَا طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَرَاهِمَهُ وَ أَحْمَی مَوَاسِمَهُ یَضَعُ ذَلِکَ حَیْثُ الْحَاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلُوبٍ عُمْیٍ وَ آذَانٍ صُمٍّ وَ أَلْسِنَةٍ بُکْمٍ مُتَتَبِّعٌ بِدَوَائِهِ مَوَاضِعَ الْغَفْلَةِ وَ مَوَاطِنَ الْحَیْرَةِ..."؛
او (پیامبر) پزشکی است که با طب خویش پیوسته در گردش است، داروها و مرهم‌های خود را به‌خوبی آماده ساخته و ابزار داغ کردن را (برای سوزاندن زخم‌ها) تفتیده و گداخته کرده است، تا بر هرجا که نیاز داشته باشد، بگذارد؛ بر
دلهای کور، بر گوش‌های کر، بر زبان‌های گنگ، او با داروهای خویش بیماران غفلت‌زده و سرگشته را رسیدگی و
درمان می‌کند، همان‌هایی که از فروغ
حکمت بهره نگرفته و
اندیشه خود را به انوار
دانش‌‌هایی که اعماق جان را روشنی بخشد، تابان و فروزان نکرده‌اند،... .
امام علی ـ علیه‌السلام ـ با تشبیه پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به طبیب و پزشکی که با طب خود سخت به دنبال نیازمندان به طبابت روحی می‌گردد، رسالت آن حضرت را در معالجه روح و
جان انسانها بیان می‌کند و می‌فرماید: "طبیب دوّار بطبّه"، او پزشک بیماریِ جهل و طبیب اخلاق نکوهیده و پست است و با طب خویش در سیر و گردش است، کنایه از این است که وی برای درمان جاهلان و گمراهان خود را عرضه می‌کند و خویشتن را بر این امر منصوب و موظف داشته است.
واژه "مراهم" (جمع مرهم به معنای دارو) استعاره است برای دانش‌ها و صفات پسندیده و برجسته‌ای که نزد آن حضرت است.
واژه "مواسم" نیز استعاره است برای تعزیرات و حدود شرعی و اجرای آنها درباره کسی که ارشاد و تعلیم در او سودمند نمی‌افتد. بنابراین او همچون پزشک حاذق و زبردستی است که همه داروها و مرهم‌ها و اسباب داغ کردن و سوزاندن زخم‌ها را برای کسی که مرهم او را سودمند نیست، در اختیار دارد، تا هرجا که نیاز باشد، این داروها و
اسباب را برای درمان دلهای کور به‌کار برد، تا آنها را جهت پذیرش انوار
علوم و
هدایت به جاده
حق آمادگی دهد و چشم
بصیرت آنان را بدین طریق بینایی بخشد و برای
معالجه گوش‌های کر تا آنها را جهت قبول
موعظه و اندرز مهیا سازد.
واژه "صمم" (کری) به‌طور مجاز بر کسی که موعظه و ارشاد در گوش او فرو نمی‌رود و همچون کران است، اطلاق شده و این از باب اطلاق اسم ملزوم بر لازم آن است؛ زیرا کری مستلزم عدم بهره‌مندی از موعظه و ارشاد است. هم‌چنین برای درمان زبان‌های گنگ تا آنان را به
ذکر خدا و سخنان حکمت‌آمیز گویا سازد،
واژه "بکم" (لالی) به‌طور مجاز بر
زبان‌‌هایی اطلاق شده که بدانچه مطلوب و شایسته است، گویا نیست و این حالت باعث شده که همانند افراد لال و بی‌زبان باشند.
بنابراین نیاز انسان به طبیب روحانی، به مراتب بیش از نیاز او به طبیب
جسم و
بدن است؛ زیرا دفع امراض جسمانی برای بقای
حیات محدود و مادی اوست؛ ولی دفع امراض روحی برای درک حیات جاوید است.
نکته‌ای که در این‌جا قابل دقت است، این است که
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ برخلاف عرف طبیبان و پزشکانی که با جسم فیزیکی مردم در ارتباط‌اند و در مطب و محل کار خود به انتظار مریض می‌نشینند، تا بیماران به آنها مراجعه کنند، این پیامبر است که به سراغ بیماران می‌رود. به بیان دیگر، پیامبر برای رسالتش که درمان بیماری روح و جان مردم است، رسالت فراگیر دارد،
و این رسالت اقتضای آن را دارد که او به سراغ مردم برود و به دنبال درمان آنها باشد.
ابن ابی‌الحدید (شارح نهج‌البلاغه) درباره طبیب دوار می‌گوید: پیامبر طبیبی در گردش است؛ برای این‌که طبیب در گردش دارای
تجربه بیشتر است و منظور از در گردش بودن، این است که به سراغ بیمار می‌رود؛ چرا که صالحان و خوبان دنبال بیماری‌های جان و دل می‌گردند و معالجه‌اش می‌کنند. می‌گویند
حضرت عیسی را در خانه فردی بدکار و فاجر دیدند و تعجب کردند، از او پرسیدند: ای پیامبر خدا! شما و این‌جا بعید به نظر می‌رسد، فرمود: طبیب به سراغ
بیمار می‌رود.
پایگاه اسلام کوئست.
