شراب خوردن حمزة بن عبدالمطلب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی (علیه‌السّلام)،
جنگ احد،
شراب،
شتر،
حمزة بن عبد المطّلب، خمر،
شیعه،
اهل‌سنت،
شهاب زهری.
پرسش: آیا شراب‌خواری حمزه در شب عروسی حضرت علی (علیه‌السّلام) حقیقت دارد؟
پاسخ: در برخی منابع شیعه و سنی، چنین گزارشی در مورد ایشان (البته در زمانی که هنوز شراب،
حرام اعلام نشده بود) وجود دارد. اما در این روایت مانند دیگر روایات تاریخی نباید دنبال سلسله سند متصل و کاملا صحیح بود، و اگر همراه با مشکلات محتوایی نبود، با توجه به نقل آن در منابع معتبر، گزارشی قابل پذیرش ارزیابی می‌شد.
در رد این گزارش‌ها باید گفت که این روایات با روایات معتبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در فضائل خاص حضرت حمزه سید الشهدا همخوانی ندارد و همچنین پذیرش آنها با مبنای اهل‌سنت در
عدالت تمام
صحابه نیز سازگار نیست.
در برخی منابع شیعی، چنین گزارشی در مورد ایشان (البته در زمانی که هنوز شراب، حرام اعلام نشده بود) وجود دارد که باید مورد بررسی بیشتری قرار گیرد:
شیخ طوسی، روایت می‌کند حمزة بن عبد المطّلب و تعدادی از یارانش بر
[سر سفرۀ
] نوعی نوشیدنی به نام «
سکرکة»
[که مست‌کننده بوده و ظاهراً آن‌را از ارزن می‌گرفتند
]، نشسته بودند. حمزه یادی از
پیه کوهان شتر کرد (هوس کرد آن‌را بخورد)، دوستانش با اشاره به شتری گفتند: این شتر علی (علیه‌السّلام) برادرزادۀ تو است! حمزه رفت و شتر را کشت و جگر و کوهان آن‌را برداشت و نزد دوستانش برگشت! امام علی (علیه‌السّلام) هنگامی که به این ماجرا پی برد، نزد
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رفت و از حمزه شکایت کرد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز جهت بررسی شکایت نزد حمزه رفت؛ اما او با برآشفتگی و خشم با حضرتشان روبرو شد. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بدون آن‌که چیزی بگوید برگشت... بعد از این ماجرا بود که
خداوند آیه حرمت شراب را نازل فرمود.
این داستان در منابع اهل‌سنت نیز از شخصی به نام ابوبکر
محمد بن مسلم زهری، معروف به زُهری با مقداری اختلاف، نقل شده است. (در این منابع چنین آمده است: از غنیمت‌های
جنگ بدر دو شتر به امام علی (علیه‌السّلام) رسید که آنها را در کنار خانه مردی از
انصار نگه‌داری می‌کرد تا برای
ولیمه عروسی حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) استفاده نماید. روزی امام (علیه‌السّلام) دید که کوهان آنها زنده زنده پاره شد و پهلویشان شکافته و جگرهای آنها بیرون ریخته است. امام (علیه‌السّلام) با دیدن این منظره، متاثر شد. از اطرافیان پرسید چه کسی مرتکب چنین عمل قساوت‌باری شد؟ گفتند: عمویت حمزة بن عبدالمطلب، به همراه دوستانش در حال خوردن شراب بودند که کنیزی با خواندن این ترانه «اَلاَ یَا حَمْزُ لِلشُّرُفِ النِّوَاءِ»؛ (ای حمزه، شتران پرگوشت را دریاب) حمزه را بر کشتن شترها تشویق کرد. او نیز دست به شمشیر برد و شترها را به این‌روز‌انداخت! امام علی (علیه‌السّلام) نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و از عمویش حمزه شکایت کرد. آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز به خانه‌حمزه رفت و وی را مورد نکوهش قرار داد. حمزه که به شدّت مست و چشمانش سرخ شده بود، نگاه تندی به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) انداخت و گفت: مگر شماها بردگان و غلامان پدر من نیستید که بر من اعتراض می‌کنید؟! پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با شنیدن این جمله برگشت و خانه را ترک کرد! امام (علیه‌السّلام) نیز به همراه آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برگشت)
زهری از
تابعان اهل‌سنت بود؛ اما از آن‌جا که
محبت اهل بیت (علیه‌السّلام) بود، برخی کتب معتبر شیعی نیز به نقل روایات او پرداخته‌اند.
مانند دیگر روایات تاریخی، در این گزارش نیز نباید دنبال سلسله سند متصل و کاملا صحیح بود، و اگر همراه با مشکلات محتوایی نبود، با توجه به نقل آن در منابع معتبر، گزارشی قابل پذیرش ارزیابی می‌شد؛ زیرا بر اساس بیشتر گزارش‌ها این داستان زمانی رخ داد که هنوز آیات حرمت شراب نازل نشده بود؛
از‌این‌رو حضرت حمزه حتی اگر مشروب هم خورده باشد، مرتکب گناهی نشده است.
صرف نظر از آن‌که گزارش‌هایی که در ارتباط با رخدادهایی که در نهایت منجر به حرمت مشروب شد، بسیار متفاوت است،
و این‌گونه نیست که این رخداد، تنها گزارشی باشد که در زمینه مقدمات تحریم شراب وجود داشته باشد.
احتمال این‌که این ماجرا مربوط به زمان بعد از حرمت شراب باشد، با آن‌که گزارش‌هایی در منابع اهل‌سنت در این زمینه وجود دارد؛ اما به هیچ وجه قابل پذیرش نیست؛ زیرا با رفتارهای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با حمزه و مقام و جایگاه وی، همخوانی ندارد؛
چراکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود:
جبرئیل نزدم آمد و خبر داد که حمزه نزد اهل آسمان‌های هفت‌گانه به شیر خدا و شیر پیامبرش شناخته می‌شود.
همچنین پذیرش آن با مبنای اهل‌سنت در
عدالت تمام صحابه نیز سازگار نیست.
شواهد دیگری نیز وجود دارد که نادرست‌بودن مشروب‌خواری حمزه بعد از حرمت آن‌را تقویت می‌کند. به عنوان نمونه در اعلام تاریخ این رخداد، اختلاف نظرهایی وجود دارد، برخی آن‌را در شب ازدواج امام علی (علیه‌السّلام) در سال اول یا دوم هجری اعلام کرده‌اند.
برخی نیز زمان آن‌را چند سال بعد و در آستانه جنگ احد دانسته‌اند، با آن‌که طبق برخی گزارش‌ها، حمزه در آن هنگام به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گفت: سوگند به کسی که
قرآن را بر تو نازل فرمود، دیگر هیچ غذایی نخواهم خورد، مگر آن‌که بیرون از
مدینه با دشمن بجنگم. حمزه روزهای جمعه و شنبه را
روزه بود و هنگامی که با دشمن هم برخورد کرد، همچنان روزه داشت.
حتی اگر بگوییم که حمزه در دوران جاهلیت و یا ابتدای اسلام، رفتارهای نادرستی داشت، اما آیا می‌توان تصور کرد که فردی در انتظار شهادت بوده و از خوردن غذا خودداری می‌کرد، در همان زمان، مشروب حرام می‌نوشید؟!
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شراب خوردن حمزة بن عبدالمطلب»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۴/۵.
