سیره علما در عزاداری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:
سینه‌زنی،
عزاداری، سیره
علما، سیره
مراجع تقلید.
پرسش:
سیره علما و مراجع تقلید در عزاداری
سالار شهیدان چگونه است؟
پاسخ:
عزاداری برای
معصومین خصوصاً عزاداری سالار شهیدان و اصحاب آن حضرت از دیدگاه
شرع مقدس اسلام و
پیامبر اکرم و تمام
ائمه و علمای اسلام و مراجع تقلید که به نیابت از امام معصوم امور شرع به دست آنها سپرده شده و مردم به‌وسیله آنها
هدایت می‌گردند، امری بسیار موجه و قابل قبول، و دارای
پاداش اخروی و
برکات مادی و معنوی است. خصوصاً عزاداری سالار شهیدان یکی از علل بقای دین اسلام و پایداری مکتب
تشیع می‌باشد.
علمای
اسلام براساس
سنت حسنه دیرین علمای سلف که برگرفته از سیره
معصومان است، در روزهای
شهادت معصومان خصوصاً در دهه‌های
محرم و
صفر اقدام به برگزاری مراسم عزاداری در بیوت خود می‌نمایند و در این عزاداری‌ها چندین سخنران را دعوت نموده و به ذکر فضایل و مناقب
اهل بیت علیهم‌السلام می‌نمایند. در این مراسم علاوه بر
مرثیه‌خوانی، مداحانی نیز
دعوت می‌شوند که به برگزاری مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی اقدام می‌نمایند که نمونه آن را در سیمای جمهوری اسلامی که در حضور رهبر معظم انقلاب حضرت
آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله) برگزار می‌شود مشاهده نموده‌ایم که بسیار محترمانه و با احترام و قابل استفاده است. هم منبری واعظ دعوت می‌کنند و هم نوحه‌خوان و مداح که از هر جهت کامل است. و
بزرگان نیز در آن حضور دارند.
سنت تمام علمای اسلام و مراجع
تقلید بزرگوار
شیعه فعلی و گذشته به همین روال برگزار شده و می‌شود.
میانه‌روی و دوری از
افراط و
تفریط در عزاداری اصول ثابت همه علمای اسلام است.
سینه‌زنی یکی از روش‌های عزاداری می‌باشد که در کنار سایر روش‌ها برای حفظ ارزش‌های دینی بسیار خوب و مناسب است. و در تمام عرف‌ها و جوامع رواج داشته و دارد و اختصاص به عزاداری معصومان ندارد؛ بلکه در میان هر قومی و در فقدان بزرگان احتمال دارد که مردم با سینه‌زنی به عزاداری بپردازند؛ اما در عزاداری معصومان خصوصاً
امام حسین علیه‌السلام بسیار برجسته و رایج می‌باشد که در میان
شیعه رونق وسیعی دارد و در تمام کشورهای اسلامی و غیر اسلامی که شیعیان حضور دارند، در
ماه محرم در
عزاداری امام حسین علیه‌السلام به سینه‌زنی و زنجیر‌زنی می‌پردازند و تصاویر و فیلم‌های ویدیویی آن در مراکز فرهنگی وجود دارد؛ بنابراین سینه‌زنی یکی از روش‌های رایج عزاداری عرفی می‌باشد و در کنار آن مداحی نیز انجام می‌گیرد که در صورت سالم بودن از
افراط و تفریط کاملاً مقبول است،
مداحان و شعرای اهل بیت در طول
تاریخ به‌خاطر مرثیه‌خوانی و مداحی اهل بیت مورد تشویق قرار گرفته‌اند.
در
سیره امامان معصوم برگزاری مراسم
روضه‌خوانی همراه با
تبلیغ احکام اسلام (تشویق امام رضا ـ علیه‌السلام ـ
دعبل خزاعی را که حضرت به او جایزه‌ای داد، نمونه بارز و مستند هست؛ نمونه‌های دیگری نیز وجود دارد، می‌توانید رجوع کنید به سیره
امام سجاد و امام
حسین علیهما‌السلام)
و
امر به معروف و
نهی از منکر و تبیین سیره اهل بیت یکی از بهترین نوع عزاداری‌ها می‌باشد که با
آرامش و متانت و وقار برگزار می‌شود و احتمال دارد که در هنگام برگزاری این مجلس سینه‌زنی هم وجود داشته باشد که مورد توجه فقهای عظام می‌باشد.
چنان‌که احتمال دارد که مراجع تقلید نیز در این مراسم شرکت کنند و به سرور
شهیدان اظهار
عشق نمایند؛ برای نمونه در بین علمای شیعه و بزرگان معروف است که در شهر سامرا جناب آیت‌الله العظمی
شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه دسته سینه‌زنی تشکیل می‌داد و خودش نوحه می‌گفت و طلبه‌ها و
مؤمنین سینه می‌زدند و این عمل آن بزرگوار به‌خاطر فقدان دسته‌جات عزاداری در این شهر بوده است. چون اکثر ساکنین این شهر
اهل سنت بوده‌اند؛ لذا شیخ مرحوم برای تجلیل از مقام سرور شهیدان خودش به این
سنت حسنه اقدام می‌نمود و شخصاً دسته و هیئت سینه‌زنی تشکیل می‌داد
و در زمان‌های بعدی و در حال حاضر ما خودمان شاهد حضور
علما و بزرگان و مراجع در مراسم سینه‌زنی و دسته‌های عزاداری هستیم که جامه سیاه پوشیده و در این عزاداری‌ها شرکت می‌نمایند. مراجع بزرگواری چون
آیت‌الله بروجردی،
امام خمینی،
آیت‌الله اراکی و
آیت‌الله گلپایگانی و
آیت‌الله مرعشی نجفی، در دسته‌های سینه‌زنی شرکت می‌نمودند. آیت‌الله بروجردی بر پیشانی خود گل می‌مالید و سینه می‌زد و شیخ عبدالکریم از فیضیه دسته عزاداری حرکت می‌داد.
در شهر (زنجان) بزرگ‌ترین دسته‌های عزاداری در ایام محرم تشکیل می‌شود. دسته‌های حسینیه و زینبیه و سایر دسته‌های عزاداری، اما باید توجه داشته باشید که افراط و تفریط به‌طور کلی در
دین اسلام مردود است؛ چنان‌که
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرموده است: «لا تری الجاهل الا مفرطاً أو مفرّطاً»؛ «جاهل را نمی‌بینی مگر در دو حال یا افراط یا تفریط».
بنابراین افراط و تفریط در هر عملی مردود است.
یکی از این موارد نیز سینه‌زنی و عزاداری است، که نباید آن را با
خرافات درآمیخت و هر چیزی که با خرافات عجین شود، اصل و اساس آن مورد
تحریف قرار خواهد گرفت؛ لذا برای حفظ اصل عزاداری و سینه‌زنی باید افراط‌های به وجود آمده توسط جاهلان را از آن زدود؛ چون در سیره هیچ‌یک از معصومان برهنه شدن از لباس در عزاداری دیده نشده، نه‌تنها
ائمه برهنه نمی‌شدند و هیچ‌کس پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ و معصومین ـ علیهم‌السلام ـ را در این حال ندیده است؛ بلکه شرعاً ما
مسلمانان علاوه بر
تبعیت از
سیره عملی پیامبر و معصومین که برهنه نشده‌اند، چون امام حسین ـ علیه‌السلام ـ از هر لحاظ برای آنها عزیزتر و گران‌قدرتر بوده است و اگر بنا بود با شدت بیشتر عزاداری کنند یا مثلاً
قمه بزنند و یا برهنه شوند و سینه بزنند ـ آنها مقدم از ما بودند؛ چون
شناخت ما از
امام به پایه شناخت
امامت نمی‌رسد ـ لذا تبعیت ما از آنها
واجب است.
در این‌گونه اعمال خصوصاً درباره برهنه شدن روایتی از پیامبر آمده است که آن را
منع فرموده‌اند: نَهی رسول‌الله ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ عن التعری باللیل و النهار؛
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ از برهنه شدن در
روز و شب نهی کرده است و این عمل را جایز ندانسته است.
و در سيره علما نيز ما چنين چيزی سراغ نداريم، سينه زدن فی نفسه هدف نيست، در عزاداری و در هر عملی برای انسان يك هدف وجود دارد و يك وسيله ـ سينه زدن وسيله است. بايد
انسان از اين وسيله برای ترقی به‌سوی هدف حركت كند؛ لذا افراط در اين مسير، كار پسنديده‌ای نيست و لخت شدن و كارهایی مانند آن از نظر عرف و عقل و شرع كار چندان موجهی نبوده و مردود است؛ بلكه عمل سَبُك حساب می‌شود كه شايد در
تبلیغ دشمنان و برداشت و ارائه چهره منفی از
مکتب شیعه مورد سوء استفاده واقع شود. ما بايد در عزاداری‌ها خود هدف‌های سرور شهيدان را در نظر بگيريم و از اين موقعيت به وجود آمده آنها را برای مردم تبيين كنيم، لخت شدن، سينه سرخ كردن و
قمه زدن و ساير رفتارهای
ناهنجار هرگز ما را در رسيدن به هدف ياری نمی‌دهد؛ بلكه هدف ما را تحت الشعاع قرار می‌دهد و مسير هدف اصلی را تيره و تاريك می‌نمايد و از موانع آن محسوب می‌شود، و از جهت اضرار به
نفس حرمت شرعی نيز دارد، چون هيچ انسانی شرعاً مجاز نيست تحتِ هر شرايطی حاضر باشد به جان و مال خود ضرر برساند و از لحاظ فقهی احتمال دارد به ارتكاب فعل حرام مُنجر شود.
سينه‌زنی يكی از انواع عزاداری‌های
مشروع می‌باشد كه علمای شيعه به آن توجه داشته‌اند و از رفتارهای ناهنجار مانند لباس درآوردن و خون‌ريزی نمودن پرهيز نموده و ضرر رساندن به بدن را
حرام دانسته‌اند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «سیره علما در عزاداری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۴.
