سجده بر غیر خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سجده، غیر خدا، شرک، حضرت یوسف علیه‌السلام، شکر خدا، نیت، عبادت.
پرسش: اگر سجده برای غیر
خداوند شرک است پس چرا در
آیه ۱۰۰ از
سوره یوسف،
از سجده به حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ یاد شده است
پاسخ:
سؤال شما را می‌توان به دو پرسش جداگانه تقسیم کرد:
۱. آیا سجده برای غیر خدا شرک است؟
۲. سجده‌ی خانواده‌ی
حضرت یوسف علیه‌السلام برای او چه‌گونه توجیه و
تفسیر می‌شود؟
در جواب سؤال اول، باید گفت که یک
عمل عبادی، باید شایسته‌ی
اظهار مولویت مولا را داشته باشد؛ مانند سجده،
رکوع، جلوِ مولا برخاستن، دنبال او راه رفتن و... و هرچه که این
اعمال صلاحیت بیش‌تری داشته باشد، بندگی آن،
آشکارتر می‌شود و در میان این افعال سجده از هر عملی دلالت و تعین بیش‌تر در عبودیت دارد؛ اما نباید گمان کرد که سجده عبادت ذاتی است و هیچ عنوان دیگری به‌جز
عبادت بر آن منطبق نیست؛ چون هرچه که ذاتی چیزی باشد، دیگر تخلف‌پذیر نیست؛ اما
سجده این‌گونه نیست؛ چون ممکن است همین عمل به انگیزه‌ی دیگری هم انجام شود؛ مثلاً برای استهزا و مسخره کردن، کسی سجده کند و با این که همه‌ی شرایط سجده را دارا می‌باشد، عبادت نیست.
وقتی عمل عبادی ذاتی نشد، برای انجام عبادت با آن عمل، نیت عبادت لازم است؛ اما گاهی برای انجام همان عمل، مانع عقلی و شرعی به وجود می‌آید؛ مثلاً سجده برای غیر خدا به قصد عبادت و اثبات الوهیت و ربوبیت از نظر شرع و
عقل ممنوع است؛ اما اگر منظور فقط تحیت و احترام به غیر، بدون اثبات الوهیت و ربوبیت برای او باشد، حرام نیست.
البته برای دین‌داران که با این عمل
انس گرفته‌اند و فقط عبادت
پروردگار کرده‌اند، مانع انجام این عمل برای غیر
خدا شود؛ اما چنین نیست که هر عملی را که به منظور
اخلاص برای خدا به‌جا می‌آوریم، به جا آوردن آن برای غیر خدا ممنوع باشد و نتوانیم با آن عمل، به بندگان صالح،
قبور اولیا و ...،
اظهار محبت و احترام کنیم.
اما پاسخ به پرسش دوم بعد از آن‌که پدر و مادر و برادران حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ وارد قصر شدند و در جایگاه مخصوص قرار گرفتند، حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ بر آن‌ها وارد می‌شود و آن‌ها وقتی آن
نور درخشان الهی را در او نمایان و هیبت و جلال پادشاهی او را می‌بینند، از خود بی‌خود می‌شوند و در برابر او به
خاک می‌افتند. باید دانست که این سجده برای عبادت حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ نبوده است؛ چون اگر این‌طور بود:
حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ که عبد صالح خدا بود، اجازه نمی‌داد برای او سجده‌ی عبادت کنند؛
پیامبر بزرگی مانند حضرت یعقوب ـ علیه‌السلام ـ اقدام به چنین عملی نمی‌کرد؛
قرآن نیز به‌عنوان یک عمل شایسته و یا دست‌کم مجاز از آن یاد نمی‌نمود و بدون اعتراض به این عمل از کنار آن نمی‌گذشت.
پس می‌توان گفت سجده برای
شکر خدا از این
نعمت بوده که مشکلات و گرفتاری‌های خاندان حضرت یعقوب را برطرف کرد و هم‌چنین، به منظور تجلیل و احترام از حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ نیز صورت گرفته است. پس این‌که سجده در برابر حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ بود، درست است و هیچ اشکالی و مانعی هم وجود ندارد.
در پایان، افزون بر آن‌چه یاد شد، به سخنی از
امام هادی علیه‌السلام اشاره می‌کنیم که در جواب کسی که درباره‌ی درستی و نادرستی سجده بر حضرت یوسف ـ علیه‌السلام ـ از طرف حضرت یعقوب ـ علیه‌السلام ـ و فرزندانش بنا بر آن‌چه که در آیه آمده است سؤال کرد،
امام در پاسخ فرمودند:
«اما سجده کردنِ یعقوب و پسران، برای
یوسف عیب ندارد؛ چون سجده برای یوسف نبوده؛ بلکه این عمل آن‌ها، طاعت برای خدا و تحیت و تجلیلی برای یوسف بوده است؛ مثل سجده‌ی
فرشتگان بر
حضرت آدم علیه‌السلام که سجده‌ی آن‌ها طاعت خدا و تحیت بر
آدم بود ...».
سایت اندیشه قم.
