رانده شدن شیطان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: شیطان،
آدم ،
حوا ،
بهشت ،
هبوطپرسش: اگر شیطان که بر آدم سجد نکرد چگونه اآدم و حوا را در بهشنا فریب داد. مگر رانده نشده بود
پاسخ:
ابتدا بايد روشن باشد كه
شیطان بعد از جريان
تکبر و
سجده نكردن بر آدم، گرفتار
لعن ابدي گرديد و رانده شد؛ اما نه از بهشت، بلكه از درگاه خداوند و عالم
ملکوت ؛ در واقع محل اخراج
شیطان و مكان زندگي قبلي او
بهشت موعود و ابدي نبود، و
حقیقت اخراج او نيز نوعي تنزل
مقام و مرتبه از جايگاه بلندي بود كه نزد خداوند يافته بود، نه اخراج از مكان معين و مشخصي همچون
بهشت . اين همان حقيقتي است كه در
قرآن تحت عنوان "
هبوط " بيان شده است.
خداوند در باره جريان اخراج ابليس مي فرمايد:
«قالَ فَاهْبِطْ مِنْها فَما يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فيها فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرين»؛
«گفت: از آن (مقام و مرتبه‌ات) فرود آى! تو حقّ ندارى در آن (مقام و مرتبه)
تکبّر كنى! بيرون رو، كه تو از افراد پست و كوچكى».
علامه طباطبائی در توضيح اين
آیه مي فرمايد:
«جمله "فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ" تأكيد است براى جمله "فَاهْبِطْ مِنْها"؛ براى اين كه "هبوط" همان خروج است و تفاوتش با خروج، تنها در اين است كه هبوط، خروج از مقامى و نزول به درجه پايين‌تر است. همين معنا خود دليل بر اين است كه مقصود از هبوط، فرود آمدن از مكان بلند نيست؛ بلكه مراد، فرود آمدن از مقام و مرتبه بلند است ... .
بر اين اساس او در بهشت آخرتي نبود و از آن جا رانده نشد تا براي فريب آدم و حوا عليهما السلام به آن مكان برگردد بلكه او براي فريب حضرت آدم و حوا عليهما السلام وارد بهشت
موقت و محل خاص زندگي آن ها شد ؛ گرچه برخي تصور كرده‌اند مراد از بهشت آدم و حوا همان بهشت
موعود آخرتي است، ولي اين صحيح نيست؛ زيرا رانده شدن از آن بهشت معنا ندارد.
در واقع سؤال مهم در اين بحث اين است كه آن بهشت موقت و محل سكونت ايشان، كجا بود؟
در اين خصوص در بين
علما اختلاف نظر وجود دارد كه برخي از نظريات را بيان مي كنيم:
اين بهشت در يكى از
کرات آسمانى بوده، هر چند بهشت
جاویدان نبوده، زيرا در بعضى از
روایات اسلامى با كلمه «
سماء » به بودن اين بهشت در
آسمان اشاره شده است.(۳)
بهشت يكى از باغ هاى
دنیا و روى زمين بوده و جمله: « اهْبِطُوا» نيز بر اين دلالت ندارد كه از بالا به پايين بياييد، بلكه به معنى انتقال آن ها بعد از خوردن ميوه ممنوعه به نقطه ديگر
زمین است.
على بن ابراهيم قمى در تفسير خود مي نگارد:
از
امام جعفر صادق علیه السّلام راجع به بهشت
حضرت آدم جويا شدند: آيا از بهشت‌هاى دنيا يا از بهشت‌هاى آخرت بوده، فرمود: از بهشت‌هاى دنيا بود كه
خورشید و ماه در آن
طلوع مي كرد. اگر از بهشت‌هاى
آخرت بود، هيچ گاه حضرت آدم از آن خارج نمي شد.
برخي از انديشمندان و
مفسران نيز معتقدند كه مراد از بهشت
حضرت آدم (ع) بهشت برزخي بوده، نه بهشت خلد اخروي و نه بهشتي زميني و دنيايي ؛
علامه طباطبائی از اين نظريه
دفاع نموده مي فرمايد:
« مراد از اين كه از بهشت‌هاى
دنیا بوده، اين است كه از بهشت‌هاى
برزخی بوده، كه در مقابل بهشت
خلد است. اين مطلب از برخي رواياتي كه از طرف
اهل بیت(ع) رسيده است، روشن مي شود، چرا كه در بعضى از قسمت هاى روايات آمده است كه آدم بر
صفا ، و حوا بر مروه،
هبوط كرد، از اين جهت كه
برزخ در همين جهان قرار دارد، پس در زمين بودن(دنيايي بودن) اين بهشت منافاتي با برزخي بودنش ندارد ».
آیه الله جوادی آملی نيز در
تفسیر خود بعد از رد احتمال بهشت خلد بودن و همچنين باغ زميني بودن، نظريه بهشت برزخي را
صحیح و قابل قبول مي داند.
در مجموع اين نظرات مي توان به اين نتيجه رسيد: بهشتي كه حضرت آدم و حوا در آن سكونت داشته اند، بهشت اُخروي نبوده است، زيرا بهشت اُخروي هرگز جاي
ابلیس نمي‌باشد. آن جا محدوده اي نيست كه
شیطان و
شیطنت و
عصیان در آن راه داشته باشد. خيال
باطل و نافرماني در آن جا نيست. كسي كه به
جنت خلد وارد شود، ديگر خارج نخواهد شد. پس اين بهشت اخروي نبوده و شيطان -كه مترصد اغواي انسان ها است- توانسته در آن موقعيت حاضر شده و آدم و حواء عليهما السلام را فريب دهد.
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
