دسترسی به مصحف فاطمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: آیا
مصحف حضرت زهرا در دسترس هست؟
در پاسخ به این سوال از آنجایی که برداشت بعضی ها از شنیدن نام مصحف
فاطمه(علیها السلام) این است که
قرآنی است منسوب به آن حضرت،لذا بنده در پاسخ به این سوال شما نکاتی هم در مورد این مصحف عرض می شود:
کلمه «مُصْحَف»، اکنون بیشتر به معناى «قرآن» به کار مى‌رود اما در لغت به معناى مجموعه برگه‌هایى است که میان دو جلد، جمع آورى شده است و امروزه «کتاب» خوانده مى‌شود.
بنابراین، منظور از «مصحف فاطمه» کتاب آن حضرت است که در بعضى از
روایات اهل سنت نیز به آن اشاره شده است.
راویانی چون «
ابی‌بن کعب» وجود کتابى نزد
حضرت فاطمه‌علیها السلام را تأیید کرده است.
بدین ترتیب سخن کسانى مانند
ایجی در مواقف و
جرجانی در شرح مواقف و
ابو زهره در کتاب
امام صادق‌علیه السلام- که مدعى‌اند،
شیعه به قرآنى منسوب به فاطمه‌علیها السلام که غیر از قرآن رایج میان
مسلمانان است،
اعتقاد دارد نادرست است و در عدم رجوع به
روایات شیعه و نیز عدم دقّت در معناى مصحف ریشه دارد.
درباره ماهیت این مصحف در
منابع شیعی،
روایات فراوان وجود دارد. در این
احادیث، محتوا، حجم، زمان و
کیفیت نگارش مصحف بیان شده است. البته در نگاه ابتدایى، اختلافاتى میان این روایات دیده مى‌شود ولى با اندکى دقت، قابل توجیه است.
بعضى از روایات، مطالب آن را غیر از مطالب قرآن دانسته اند.
بر اساس شمارى از احادیث در این کتاب، مطالبى چون
وصیت حضرت زهراعلیها السلام
، مصیبت‌هاى فرزندان آن حضرت در طول زمان
،
پیشگویی حوادث آینده
و تمام پادشاهانى که بر زمین حکم خواهندراند.
، نوشته شده است.
دسته‌اى از روایات نیز از اشتمال این مصحف، بر تمام احکام
حلال و
حرام، سخن به میان آورده است.
بر اساس بعضى از احادیث، امام صادق‌علیه السلام
حوادث تاریخی‌ای چون
ظهور زندیقان را پیشگویى و گفتارش را به مصحف فاطمه، مستند کرده است.
این روایات با هم ناسازگار نیست زیرا ممکن است همه مطالب یاد شده در آن مصحف، وجود داشته و هر روایت بخشى از محتواى آن را بیان کرده باشد.
مهم‌ترین مطلب درباره این مصحف، زمان و کیفیت نگارش آن و مسئله ارتباط حضرت
زهرا علیها السلام با
جبرئیل و دیگر
فرشتگان الهی است. در چند
روایت، آمده است:
پیامبراکرم‌صلى الله علیه وآله مطالب را املا مى‌کرد و
امام علی علیه السلام مى‌نوشت.
درباره سبب
انتساب مصحف به فاطمه‌علیها السلام، مى‌توان گفت: آن کتاب نزد آن حضرت نگه‌دارى مى‌شد و یا او واسطه رسیدن بعضى از مطالب، به دست امام على‌علیه السلام بوده است.
در بعضى از روایات، مصحف، ره‌آورد املا و
وحی مستقیم خداوند بر حضرت زهراعلیها السلام دانسته شده است.
بر اساس روایات دیگر، بعد از
وفات پیامبر اکرم‌صلى الله علیه وآله، خداوند
فرشته‌ای را نزد آن حضرت مى‌فرستاد تا در غم پدر، دلدارى اش دهد و وى را از مکان و جایگاه
رسول خدا در
بهشت آگاه سازد و با او درباره مطالب مختلف به گفت‌وگو بنشیند. حضرت فاطمه‌علیها السلام سخنان آن فرشته را به امام على علیه السلام منتقل مى‌کرد و آن حضرت آنها را به نگارش در مى‌آورد.
روایتى این فرشته را جبرئیل‌علیه السلام معرفى کرده است.
میان این احادیث نیز ناسازگارى وجود ندارد زیرا مى‌توان گفت
خداوند به وسیله فرشته‌اى از فرشتگان خود (جبرئیل)، با آن حضرت سخن گفته است و فاطمه زهراعلیها السلام بخشى از این کتاب را به مطالب دریافتى از پدر بزرگوار خود و بخشى دیگر را به مطالب جبرئیل اختصاص داده بود.
اشکال دیگر روایات دسته اخیر،
قطع وحی پس از رسول اکرم است. به عبارت دیگر مسلمانان معتقدند آن حضرت،
خاتم پیامبران است و بعد از
وفات ایشان، ارتباط میان زمین و آسمان قطع و وحى منقطع گشته است. حال چگونه فرشته بر حضرت زهراعلیها السلام نازل شده و با آن بزرگوار گفت و گو کرده است؟
در پاسخ بدین اشکال، گفتنى است:
طبق
آیات قرآن،
نزول فرشته الهى و ارتباط خداوند با غیر پیامبران، از طریق
فرشتگان و وحى امکان‌پذیر است چنان که آیات بسیارى از ارتباط فرشته با
حضرت مریم سخن مى‌گوید.
و خداوند ارتباط خود با مادر حضرت موسى را وحى مى‌خواند.
وقتى امکان این ارتباط با زنانى چون مادر
موسی و حضرت مریم پذیرفته شد، امکان و وقوع آن درباره حضرت فاطمه زهراعلیها السلام- که از سوى پیامبر اکرم
سرور همه زنان در همه زمان‌ها معرفى شده است به طریق اولى پذیرفتنى مى‌نماید. منظور از
انقطاع وحی و قطع ارتباط زمین و آسمان بعد از پیامبراکرم‌صلى الله علیه وآله، قطع ارتباط میان خداوند و فردى به عنوان
پیامبر و مأمور ابلاغ است نه عدم امکان ارتباط زمینیان با خداوند و فرشتگان. بر اساس
روایات شیعه، نوعى ارتباط میان
امامان معصوم و خداوند وجود دارد.
در
روایات اهل سنت نیز بعضى از افراد «
مُحَدَّث» معرفى شده اند یعنى، کسانى که با فرشتگان الهى نوعى ارتباط دارند و از آنها
حدیث دریافت مى‌کنند.
براساس روایات شیعه، این مصحف در زمان‌هاى مختلف، نزد امامان معصوم بوده است و از امامى به
امام دیگر رسیده و جز آن بزرگان، کسى بدان دسترسى نداشته است. آنان با استفاده از آن، حوادثى را پیشگویى و احکامى را بیان کرده‌اند.
در پایان گفتنى است: کتاب‌هایى که اخیراً با عنوان
صحیفة الزهرا منتشر شده،
با مصحف فاطمه تفاوت دارد زیرا در این کتاب‌ها عمدتاً
دعاهای منسوب به آن حضرت علیها السلام به چشم مى‌خورد نه آنچه در روایات درباره مصحف فاطمه بیان شده است.
شهر سؤال.
