حقوق همسایه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: حقوق همسایه.

پرسش: انسان چه وظایفی در قبال همسایگان دارد؟

پاسخ:

---

انسان موجودی است که فطرتاً تمایل دارد که در اجتماع باشد و برخی حوائج خود از طریق ارتباط با دیگران مرتفع سازد و اساساً زندگی بدون ارتباط با جهان پیرامون بسیار سخت و دشوار می باشد.
بدون این ارتباطات نمی‌تواند نیازهای (مادی و معنوی) خود را ارضا کند؛ و شاید یکی از مهم‌ترین ارتباطاتی، که انسان می‌تواند با هم نوع خود داشته باشد، رابطه همسایه با همسایه است که در شرع مقدس اسلام نیز بر این ارتباط تأکید بسیار زیادی شده است به‌طوری که علی (علیه‌السّلام) در وصیت‌نامه خود به امام حسن ـ علیه السّلام ـ می‌نویسد:
«خدا را، خدا! درباره همسایگان، حقوقشان را رعایت کنید که وصیت پیامبر شماست، همواره به خوش‌رفتاری با همسایگان سفارش می‌کرد تا آنجا که گمان بردیم برای آنان ارثی تعیین خواهد کرد.»
و یا در جایی دیگر می‌فرماید: «متقین کسانی هستند که به همسایگان ضرر و زیان نمی‌رسانند».

---

حقوق برادران ایمانی (از جمله همسایه):
فردی از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ سئوال کرد: حقوق برادران ایمانی چیست؟
حضرت فرمود: برای مؤمن هفت حق واجب است، که اگر کسی یکی از آنها را ادا نکند و ضایع سازد از ولایت و اطاعت خداوند خارج شده و از پروردگار بی‌بهره خواهد بود.
«معلی» عرض کرد آن هفت حق چیست؟
آن شخص فرمود:
اول آنها که از همه آسان‌تر است این است که آنچه را برای خود می‌پسندی برای او هم دوست داشته باشد.
دوّم: بپرهیز از اینکه او را به خشم و غضب درآوری و طلب کن رضایتش را و اطاعت کن امرش را (در حدود شرع).
سوّم: او را به جان و مال و زبان و دست و پایت یاری کن.
چهارم: او را به آنچه صلاح اوست راهنما و خبر رسان باش.
پنجم: سیر نباش در حالی که او گرسنه است و با تشنگی او سیراب مباش و با برهنگی او برهنه مباش.
ششم: اگر خادمی داری برای انجام حوائج او بفرستی.
هفتم: قسم او را بپذیری و دعوتش را اجابت نمائی، اگر مریض شود، عیادت کنی، اگر بمیرد تشییع جنازه‌اش کنی و اگر حاجتی داشته باشد قبل از آنکه اظهار کند بر انجام دادنش پیشی بگیری.
از این فرمایش گهربار به‌خوبی می‌توان نتیجه گرفت این حقوق نه تنها در مورد مؤمن صدق می‌کند؛ بلکه در مورد همسایه نیز صدق می کند؛ چراکه رسول خدا فرمودند: «همسایه بر سه قسم است: اول همسایه‌ای که سه حق دارد و آن همسایه‌ای است که مسلمان و رحم (فامیل و خویش) باشد. دوّم آنکه دو حق دارد و آن همسایه مسلمان است و سوّم همسایه کافر که فقط حق همسایگی دارد.»

---

حداقل حقی که بر هر همسایه ای واجب است این است که آزار و اذیت او به همسایه خود نرسد.
حتی اگر همسایه‌اش کافر باشد. آزار و اذیت به مؤمن. مخصوصاً اینکه اگر همسایه نیز باشد. به اندازه مذموم و پلید است که امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «از ما نیست کسی که با همسایه خود بخوبی رفتار نکند.»
و یا رسول خدا فرمودند: «هر کس همسایه خود را آزار رساند خدا بوی بهشت را بر او حرام سازد و جایش دوزخ است و بد جایگاهی است».
مردی از انصار نزد رسول خدا شرفیاب شده و عرض کردند:
در فلان محله خانه‌ای خریدم و نزدیک‌ترین همسایه‌ام کسی است که امیدی به خیرش نیست و از شرش آسودگی ندارم.
رسول خدا: به علی ـ علیه السّلام ـ سلمان، ابوذر، مقداد فرمود تا در مسجد به صدای بلند جار بزنند: هر که همسایه‌اش از آزار او آسوده نباشد، ایمان ندارد. و سه بار جار زدند. سپس آن حضرت با دست خود به هر چهل باب خانه که در برابرش بودند سمت راست و چپ اشاره فرمود (یعنی تا چهل خانه از چهار طرف همسایه است.)

---

نکته: نباید همسایه را از دعای خیر فراموش کرد حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ درباره امام حسن ـ علیه السّلام ـ فرمودند الجار ثمَّ الدار، اول همسایه بعد خودمان.

---