حسنه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حسنه، دنیا،
آخرت،
دعا،
مواهب،
خیر و خوبی.
پرسش: تفسیر «
رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ» چیست؟
پاسخ: یکی از دعاهایی که خداوند در
قرآن به ما آموخته: «
رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ » است.
حسنه در این
آیه به معنای هرگونه خیر و خوبی است و مفهومی وسیع و گسترده دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می‌شود؛ بنابراین آنچه در روایات یا کلمات مفسران آمده، بیان مصداق‌های روشن آن می‌باشد و مفهوم آیه را محدود نمی‌کند.
انسان‌ها را می‌توان از یک نگاه به سه دسته تقسیم کرد:
گروهی از مردم تنها
دنیا را می‌خواهند، لذت‌های این دنیا غرقشان کرده و هیچ زاد و توشه‌ای از آخرت ندارند.
قرآن کریم در بسیاری از آیات، تلاش کرده این
تفکر را از بین ببرد و به
یاد انسان‌ها بیندازد که آخرتی نیز وجود دارد و اگر این تفکر را رها نکنند،
عذاب سختی گریبان‌گیر آنها می‌شود: «آنها که
ایمان به ملاقات ما (و روز رستاخیز) ندارند و به زندگی دنیا خشنود شدند و بر آن تکیه کردند و آنها که از آیات ما غافل‌اند، (همه) آنها جایگاهشان
آتش است؛ به‌خاطر کارهایی که انجام می‌دادند!».
البته بسیاری نیز به خداوند معتقدند و از او تنها برای این دنیا
دعا می‌کنند: «... بعضی از مردم می‌گویند: خداوندا! به ما در دنیا، (نیکی) عطا کن! ولی در آخرت، بهره‌ای ندارند».
گروهی دیگر تنها به
فکر آخرت هستند. اشکال آنها در ترک کامل دنیا و عزلت‌نشینی است؛ آنها در دنیا تمام لذت‌ها را ترک کرده و تنها به آخرت می‌اندیشند؛ روشی که مخالف
سیره و
عمل پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ گرامی
اسلام و
ائمه اطهار ـ علیهم‌السلام ـ است.
دسته سوم تلاش می‌کنند هم آخرت را به دست آورند و هم دنیا را داشته باشند و در این راه مخالف دستورات الهی عمل نمی‌کنند. انسان باید در زندگی خود چنین هدفی را دنبال کند و برای دست‌یابی بدان، فکر و تلاش داشته باشد؛ تا بتواند به
کمال انسانی دست یابد و این‌گونه به هدفی که خداوند برای
انسان در نظر گرفته و
خیر انسان در آن است، برسد. خداوند در قرآن نیز دعایی را ذکر می‌کند که براساس آن انسان باید بین دنیا و آخرت خود را جمع کند، خداوند پیش از بیان آیه مورد بحث، به بیان مناسک حج پرداخته
و پس از آن
ذکر و به یاد خدا بودن را دستور می‌دهد: «
فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَاسِکَکُمْ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ کَذِکْرِکُمْ ءَابَاءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْرًا »؛ «و هنگامی‌که مناسکِ (
حج ) خود را انجام دادید، خدا را یاد کنید؛ همانند یادآوری از پدرانتان (آن‌گونه که رسم آن زمان بود)؛ بلکه از آن‌هم بیشتر!»؛
سپس اصل دعا کردن را یاد می‌دهد: «
... مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ »؛ «و بعضی می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنیا نیکی عطا کن! و در آخرت نیز نیکی مرحمت فرما! و ما را از
عذابِ آتش نگاه دار!»
آری؛ این همان دعایی است که خداوند به بشر آموخته تا
سعادت و خیر دنیا و آخرت را برای خود طلب کند.
اما در اینکه منظور از «
حسنه » در آیه مورد بحث چیست، موارد بسیاری در روایات و
کلام مفسران بیان شده است که در اینجا به ذکر چند نمونه بسنده می‌شود:
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: «
رضوان الهی و
بهشت در آخرت و زندگی راحت و
اخلاق نیکو در این دنیا».
امام علی ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: «
زن صالح در این دنیا و
حوریه بهشتی در آن دنیا، حسنه هستند».
مفسران نیز مثال‌هایی را برای حسنه ذکر کرده‌اند:
برخی رزق
کریم را حسنه این دنیا و بهشت را حسنه آخرت نام برده‌اند.
برخی دیگر
علم و
عبادت مخلصانه در این دنیا و رضایت الهی را در آخرت مصداق حسنه ذکر کرده‌اند
و....
به نظر می‌رسد تمام این موارد مذکور در مقام بیان مثال بوده‌اند؛ زیرا بدیهی است حسنه به معنای هرگونه خیر و خوبی است و مفهومی وسیع و گسترده دارد که تمام مواهب مادی و معنوی را شامل می‌شود. بنابراین آنچه در روایات فوق یا کلمات مفسران آمده است، بیان مصداق‌های روشن آن می‌باشد و مفهوم آیه را محدود نمی‌کند.
علاوه بر مطالب فوق،
تفسیر ی عرفانی پیرامون معنای حسنه وجود دارد که چنین است: «محتمل است که حسنه در دنیا به این معنا نباشد که ما مال و
اموال تهیه کنیم، مقام تهیه کنیم. در این آیه شریفه «حسنه» دنیا عبارت است از اینکه
انسان در هر قدمی که برمی‌دارد، در هر مقامی که پیدا می‌کند، در هر نعمتی از خدای تبارک و تعالی که به او عطا می‌شود، آنها را به صاحبش برگرداند. اگر مقام و دنیا، هرچه پیش ما به ما اقبال کند، اگر ما به او اقبال کردیم، این حسنه نیست... من احتمال می‌دهم حسنه، یک حسنه است... و همه حسنه عبارت از این است که ما به مقام
قرب خدا برسیم. ما بفهمیم که چه بکنیم! اگر مقامی ما را توجه به دنیا داد، به
عالم ماده داد، این حسنه نیست. اگر
نماز بخوانیم برای رسیدن به یک مآربی ولو در آخرت این هم حسنه نیست. حسنه عبارت از این است که ما را برساند به آنجایی که
عقل ما نمی‌رسد».
پایگاه اسلام کوئست.
