حجاب پیش از اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حجاب، ایران باستان.
پرسش: حجاب در ایران قدیم، هندوستان، آسیا و اروپا قبل از ظهور اسلام چگونه بوده است، لطفاً توضیح دهید؟
پاسخ: فلسفه حجاب در ملت‌های باستان، عبارت‌اند از: ۱. میل به
ریاضت و دوری از
دنیا؛ ۲. عدم
امنیت و
عدالت اجتماعی؛ ۳. پدرشاهی و تسلط مرد بر
زن و استثمار نیروی وی در جهت منابع اقتصادی مرد؛ ۴.
حسادت و خودخواهی مرد؛ ۵.
عادت زنانگی زن و نگرش غلط به او در این ایام؛ اما فلسفه حجاب در
اسلام، کاملاً متفاوت با ملت‌های باستان می‌باشد. حجاب در اسلام از یک مسئله کلی‌تر ریشه می‌گیرد و آن اختصاص لذت‌جویی‌های جنسی به محیط خانه و
خانواده می‌باشد. هدف اسلام از وضع قانون حجاب، فراهم آوردن
آرامش روانی برای افراد جامعه، استحکام پیوند خانوادگی، استواری اجتماع، حفظ
ارزش و احترام زن می‌باشد.
نوشته حاضر روند
پوشش قبل از
اسلام را مورد بحث قرار داده و روشن است که در این مختصر نمی‌توان مسئله را به طور گسترده بحث نمود. بنابراین برای
مطالعه بیش‌تر به کتاب‌هایی که آخر بحث معرفی شده نیز رجوع کنید.
حجاب در ایران باستان و در میان
قوم یهود و احتمالاً در
هند وجود داشته است و از آن‌چه در
قانون اسلام آمده، سخت‌تر بوده است؛ اما در
جاهلیت عرب حجاب وجود نداشته و به وسیله اسلام در عرب پیدا شده است.
در زمان ایران باستان،
زنان منزلتی عالی داشتند و با کمال
آزادی و با روی گشاده در میان مردم آمدوشد می‌کردند. پس از داریوش، مقام زن ـ مخصوصاً در میان ثروتمندان ـ تنزل پیدا کرد؛ زنان
فقیر چون برای کار کردن ناچار بودند در میان مردم آمدوشد کنند، آزادی خود را حفظ کردند؛ ولی در مورد زنان دیگر گوشه‌نشینی زمان
حیض که بر ایشان
واجب بود، رفته‌رفته امتداد پیدا کرد و سراسر
زندگی اجتماعی‌شان را فرا گرفت و این خود مبنای پرده‌پوشی در میان ایرانیان باستان به شمار می‌رفت. زنان طبقات بالای اجتماع جرئت آن را نداشتند که جز بر تخت روان روپوش‌دار از خانه بیرون بیایند و هرگز به آنان اجازه داده نمی‌شد که آشکارا با مردان آمیزش کنند. زنان شوهردار
حق نداشتند هیچ مردی را حتی پدر و برادران خود را ببینند و نقش‌هایی که از ایران باستان بر جای مانده، هیچ صورت زنی در آن دیده نمی‌شود و نامی از زن وجود ندارد. چنان‌چه پیداست حجاب سختی در ایران باستان حکم‌فرما بوده است؛ چنان‌چه حتی پدران و برادران هم نسبت به زن نامحرم شمرده می‌شدند.
در زمان
ساسانیان نیز حجاب سختی حکم‌فرما بوده است. در ایران ساسانی تنها پوشیدگی زن نبوده است؛ بلکه مخفی نگه داشتن زن بوده است. خودسری موبدان و شاهزادگان آن دوره به قدری بوده که اگر کسی زن زیبایی در خانه داشت، نمی‌گذاشت کسی از وجودش آگاه شود و حتی‌الامکان او را پنهان می‌کرد؛ زیرا اگر معلوم می‌شد که چنین زن زیبایی در خانه‌اش هست، دیگر
مالک او و احیاناً مالک جان خودش هم نبود و شاهزادگان و موبدان آن
زن را تصاحب می‌کردند.
در
هند نیز حجاب سخت و شدیدی وجود داشته؛ ولی درست معلوم نیست که قبل از نفوذ
اسلام در هند وجود داشته است یا بعد از نفوذ اسلام در هند رواج پیدا کرده است. هندوهای غیر
مسلمان تحت تأثیر مسلمانان ـ مخصوصاً مسلمانان ایرانی ـ حجاب زن را پذیرفته‌اند. اگر تمایل به
ریاضت و ترک لذت را یکی از علل پدید آمدن حجاب بدانیم، باید قبول کنیم که هند از قدیمی‌ترین ایام، حجاب را پذیرفته است که بعید به نظر می‌رسد.
آن‌چه مسلم است این است که حجاب هندی نیز (نظیر حجاب ایران باستان) سخت و شدید بوده است.
در مورد
اروپا قبل از اسلام فقط در بعضی موارد، به رعایت حجاب در آن اشاره شده؛ مثل روم که بعضی از بزرگان
تاریخ به آن اشاره دارند؛ ولی در اروپا چیزی که مشخص است هرچه که به طرف عصر حاضر آمده‌ایم، حجاب برای زن کم‌تر شده است تا جایی که در بعضی نقاط اروپا به‌راحتی به صورت عریان زن در اجتماع دیده می‌شود.
نتیجه کلام این‌که در مورد
ایران در سه عصر اسنادی وجود دارد که حجابی سخت‌تر از اسلام وجود داشته است که عبارت‌اند از:
در زمان ایران باستان به تصاویری از بانوان ایرانی برمی‌خوریم که علاوه بر
لباس، بدن خود را با چادری که شبیه چادر زن امروزی است، می‌پوشاندند.
زنان عهد هخامنشی و اشکانی عموماً چادر بر سر داشته و پیراهن‌های بلندی داشتند که تا مچ پای آنان را می‌پوشاند.
زنان عهد ساسانی گاهی چادر گشاد و پرچین بر سر می‌کردند که تا وسط ساق پا می‌رسیده است. نقش‌هایی از بانوان ساسانی در بشقاب‌های نقره ساخته شده نشان می‌دهد که هر یک از بانوان چادری به خود پیچیده‌اند.
به هر حال آن‌چه مسلم است این است که قبل از اسلام حجاب وجود داشته و اسلام مبتکر آن نیست؛ اما اسلام آن را متعادل ساخت و میزان و حد آن را مشخص کرد.
در پایان آن‌چه که قابل ذکر است این‌که در ملت‌های باستان، فلسفه‌ها و علت‌های مختلفی برای حجاب وجود داشته است؛ از جمله:
۱. میل به
ریاضت و دوری از
دنیا؛
۲. عدم
امنیت و
عدالت اجتماعی؛
۳. پدرشاهی و تسلط مرد بر زن و
استثمار نیروی وی در جهت منابع اقتصادی مرد؛
۴.
حسادت و خودخواهی مرد؛
۵.
عادت زنانگی زن و نگرش غلط به او در این ایام.
اما
فلسفه حجاب و علت
حجاب در اسلام، کاملاً متفاوت با ملت‌های باستان می‌باشد. حجاب در اسلام از یک مسئله کلی‌تر ریشه می‌گیرد و آن اختصاص لذت‌جویی‌های جنسی به محیط خانه و
خانواده می‌باشد. هدف اسلام از وضع قانون حجاب، فراهم آوردن
آرامش روانی برای افراد جامعه، استحکام پیوند خانوادگی، استواری اجتماع، حفظ
ارزش و احترام زن می‌باشد.
۱. آسیب‌شناسی حجاب، مهدی مهریزی، نشر جوانه رشد، تهران.
۲. حجاب در ادیان الهی، علی محمدی آشنایی، نشر اشراق.
۳. مسئله حجاب، شهید مطهری، انتشارات صدرا.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حجاب پیش از اسلام»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۲۶.
