حجاب در صدر اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حجاب در صدر اسلام، حجاب سالخوردگان، حجاب دیگر ادیان.
پرسش: آیا در صدر اسلام حجاب اجباری بوده است و کسانی که حجاب را رعایت نمی‌کردند و سالخوردگان و پیروان سایر ادیان مجازات می‌شدند؟
پاسخ: در پاسخ به این پرسش به پیشینه مختصری از حجاب در قبل و بعد از اسلام و بعد به صدر اسلام می‌پردازیم.
اطلاع تاریخی چندانی از مسئله حجاب
ملل قبل از اسلام در دست نیست و لذا نمی‌توان در این مورد اظهارنظر حتمی کرد؛ اما به گفته شهید مطهری
قدر مسلم این است که قبل از اسلام در میان بعضی ملل حجاب وجود داشته است.
اقوام و مللی مانند ایران باستان، قوم یهود و هند ملزم به رعایت حجاب بودند؛ اما در زمان
جاهلیت عرب حجاب وجود نداشته و به‌وسیله اسلام پیدا شده است.
ویل دورانت راجع به قوم
یهود می‌نویسد: «اگر زنی به نقض
قانون یهود می‌پرداخت: چنان‌که مثلاً بی‌آنکه چیزی بر سرداشت، به میان مردم می‌رفت یا با مردان درددل می‌کرد و یا... مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد».
همین نویسنده به وجود حجاب در ایران قدیم هم اشاره می‌کند.
و از مطالبش استفاده می‌شود که حجابی که در قوم یهود و
ایران باستان معمول بوده است، از حجاب اسلامی بسی سخت‌تر و مشکل‌تر بوده است. حال با این مقدمه به وضعیت حجاب در صدر اسلام می‌پردازیم.
همان‌طور که گفته شد زنان در قبل از اسلام هیچ نوع حجابی نداشته؛ اما با ورود اسلام به سرزمین عربستان تحول عظیمی در این‌باره رخ داد و آیات و روایات فراوانی در این موضوع بیان شد که به بعضی از آنها اشاره خواهد شد. عایشه همواره زنان انصار را این چنین ستایش می کرد: «مرحبا به زنان
انصار، همین که آیات سوره نور نازل شد، یک نفر از آنان دیده نشد که مانند سابق بیرون بیاید، سر خود را با روسری‌های مشکی می‌پوشیدند؛ گوئی کلاغ روی سرشان نشسته است».
پس با توجه به این نکته که تمام اعمال و
احکام در صدر اسلام مستند به قرآن و دستورات آن بوده است، ما نیز در مسئله وضعیت حجاب در صدر اسلام با استناد به قرآن و آیات نورانی آن را بررسی می‌کنیم.
آن‌طور که از تاریخ استفاده می‌شود، قبل از نزول آیات حجاب مسلمانان ملزم به رعایت حجاب نبودند.
اما با نزول این آیات که صریحاً دستور به رعایت حجاب می‌کند، تمام مسلمانان حجاب را رعایت می‌کردند که به بعضی آیات بعد از دعوت از زنان و مردان برای حفظ
چشم و دل خود از نامحرمان می‌فرمایند: «قل للمومنات یغضضن من ابصارهم و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن و لا یبدین زینتهن...»؛
یعنی ای پیامبر! به زنان
مؤمنه بگو: دیدگان خویش فروبندند و زیورهای خویش را آشکار نکنند، مگر آنچه که از آن پیداست و سرپوش‌های خویش را بر گردن خویش اندازند...در شاًن نزول این آیه اکثر مفسران مانند طبرسی، علامه طباطبایی، مکارم شیرازی و... می‌گویند: چون زنان عرب معمولاً پیراهن‌هایی می‌پوشیدند که گریبان‌هایشان باز بود و روسری‌های خود را به‌نحوی می‌گذاشتند که دور گردن و سینه را نمی‌پوشانید و قهراً گوش‌ها و جلوی سینه‌ها نمایان می‌شد، این آیه نازل شد و دستور داد که باید روسری‌ها را طوری ببندید که قسمت‌های یاد شده پوشیده گردد و زنان مو و سینه و دور گردن و زیر گلوی خود را بپوشانند.
در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه مورد بحث آمده است «زنان
مأمور شده‌اند که روسری‌های خود را بر روی سینه خود بیفکنند تا دور گردن و موها و گوش و گوشواره‌ها پوشیده شود.»
به‌هرحال این آیه در
کمال صراحت حدود پوشش لازم را بیان می‌کند و این بیان نه به‌عنوان توصیه اخلاقی بلکه به‌صورت یک
حکم شرعی و
اجباری می‌باشد.
آیه دیگر که به این موضوع می‌پردازد، آیه ۵۹ سوره احزاب می‌باشد. خداوند در این آیه می‌فرماید: «ای پیامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو که جلباب‌ها (روسری‌های بلند ) خود را بر خویش فروافکنند که این کار برای اینکه (از کنیزان و آلودگان ) شناخته شوند و مورد آزار واذّیت قرار نگیرند، بهتر است.»
و در این آیه هم خداوند زنان پیامبر و مؤمنان دیگر را به رعایت حجاب و پوشانیدن بدن و سر و گردن امر می‌کند و باز این امر چیز اخلاقی و اختیاری نیست؛ بلکه یک امر اجباری برای زنان می‌باشد.
روایات و شواهد دیگری از این آیه در صدر اسلام موجود است که همگی نشانگر رعایت حجاب توسط زنان می‌باشد. به‌عنوان نمونه در تاریخ نقل شده است که
حضرت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ وقتی می‌خواستند به بیرون منزل و نزد پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌اله ـ بروند، از پوشش‌های خاصی مثل چادر و روپوش صورت استفاده می‌کردند. در جریان داستان غم‌انگیز
غصب فدک آن حضرت با شکل خاصی از حجاب و پوشش برای
دفاع از حق خویش از منزل به
مسجد آمدند. راوی داستان شکل خاص حجاب حضرت را این‌گونه توصیف نموده است: «لا نت خمارها علی راسها و اشتملت بجلبابها و اقبلت فی لمه من حفدتها و نساء قومها نطا ذیولها » آن حضرت هنگام خروج از منزل مقنعه را محکم بر سر بستند و جلباب و چادر را به‌گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید، به تن کردند و به همراه گروهی به مسجد حرکت نمودند،»
پس ازاین جریان تاریخی هم استفاده می‌شود که زنان در صدر اسلام حجاب کاملی داشتند.
اما در مورد زنان سالخورده قرآن این افراد را از
قاعده حجاب مستثنا می‌کند و می‌گوید: «والقواعد من النساءالافی یرجون نکاحا فلیس علیهن جناح...»؛
یعنی زنان از پا افتاده‌ای که امیدی به
ازدواج ندارند، می‌توانند لباس روی خود را بر زمین نهند، مشروط بر اینکه نخواهند خودنمایی بکنند؛ درعین‌حال اگر جانب
عفاف را رعایت کنند و خود را پوشیده دارند بهتر و خدا شنوا و دانا است. پس طبق این آیه زنان سالخورده و پیر می‌توانند روسری خود را بردارند. و درصدر اسلام هم این زنان سالخورده ملزم به رعایت حجاب نبودند.
در مورد ادیان دیگری هم که در میان
مسلمانان زندگی می‌کردند، باید بگوییم که اینها هم الزاماً باید قوانین ظاهری اسلام را در اجتماعات و کوچه و
بازار مسلمانان رعایت می‌کردند؛ از جمله حجاب اسلامی که زنان ملزم به رعایت آن بودند، از این گذشته ادیانی که در میان مسلمانان زندگی می‌کردند، مثل
یهود و
مسیح اینها خودشان قائل به حجاب زن بودند و همان‌طور که گفته شد، قبل از اسلام هم رعایت حجاب را می‌کردند.
سایت اندیشه قم [[رده:حقوق زنان]
