تشیع در عصر صفویه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تشیع،
صفویه، دولت عثمانی.
پرسش: نظر شما در مورد تشیع که در اثر رقابت صفویه با
دولت عثمانی در ایران جایگزین و گسترش یافت، چیست؟
پاسخ: من پادشاهی را از برای ترویج
دین و
لعن دشمنان
اهل بیت می‌خواهم و غیر از آن کاری ندارم.(شاه اسماعیل اول).
این فرضیه که اعلام مذهب تشیع، به دلایل سیاسی، و در صدر آنها رقابت با کشور
عثمانی بوده است، درست نمی‌باشد؛ بلکه سلسله‌ای بوده‌اند که براساس اعتقادات قلبی دست به این کار زده‌اند.
مذهب تشیع اثنا‌عشری، در سال ۹۰۷ هـ. ق. مطابق با سال ۱۵۰۱ میلادی به‌عنوان
مذهب رسمی کشور تازه تأسیس صفویه که هنوز پایه خود را محکم نکرده بود، از سوی
شاه اسماعیل در
تبریز، اعلام شد.
تا قبل از اعلام شاه اسماعیل، ایرانیان مذاهب شیعی و سنی داشتند؛ ولی
شیعیان تنها در چند نقطه ایران زندگی می‌کردند که می‌توان از آنها به خوزستان، گیلان، قم و کاشان نام برد.
مذهب تسنن تا پایان دوره ایلخانان
مغول، مذهب رسمی کشور و حاکم بر فضای جامعه ایرانی بود.
به‌طوری که به شاه اسماعیل در بدو اعلام
تشیع به‌عنوان مذهب رسمی کشور گفتند که قربانت شویم، سیصدهزار نفر در تبریز زندگی می‌کنند و همه آنها
سنی هستند.
شاه اسماعیل سخت به مذهب تشیع معتقد بود و اصرار داشت به‌رغم مخالفت مردم، مذهب خود را علنی و آشکار سازد.
اگر کسی فقط به دلایل سیاسی، زمانی و مکانی مطلبی را ابراز و یا انتشار دهد، به مرور زمان عدم
اعتقاد او آشکار می‌شود. اما
شاهان صفویه هیچ‌گاه از هدفی که شاه اسماعیل برای آنها قرار داده بود، دست بر نداشته؛ بلکه با اعمال خویش آن را تأیید کردند. برای اثبات نظرمان کردار و رفتار بعضی از شاهان صفویه را مرور می‌کنیم.
شاه اسماعیل، در سال ۹۱۴ هـ. ق. به دنبال
فتوحات خود در ایران وارد عراق شد. پس از
فتح آن هنگامی که به چند فرسنگی مقبره مولا
علی ـ علیه‌السلام ـ رسید، از اسب فرود آمد، و با پای پیاده و سر برهنه به‌سوی
نجف اشرف شتافت. و با صدای بلند
گریه می‌کرد و
اشک می‌ریخت و در کنار
ضریح بیهوش شد.
شعار شاه اسماعیل در جنگ‌ها عبارت بود از: الله، الله، علی ولی الله
و یکی از اشعارش این می‌باشد.
دست در دامن
حیدر زن و اندیشه مکن
هرکه با
نوح نشیند چه
غم از طوفانش
شاه اسماعیل دوم، که یکی از اشعارش این است:
ز مشرق تا به مغرب، گر
امام است
علی و آل او ما را تمام است.
شاه عباس چندین‌بار پیاده به
مشهد برای
زیارت رفت. وی در سال‌های ۱۰۱۵ و ۱۰۱۶ هـ. ق بخش زیادی از دارایی خود را وقف
چهارده معصوم کرد. و مُهر او این‌گونه بود (کلب آستان علی)
رشد
تشیع در این عصر به‌قدری بود که شیعیان ساکن در کشورهای دیگر به
ایران مهاجرت کردند؛ برخی از آنها عبارتند از:
محمد بن مکی بن محمد ملقب به
شهید اول؛
شیخ نورالدین علی بن عبدالعال عاملی کرکی معروف به
محقق ثانی؛
شیخ حسین عاملی پدر
شیخ بهایی که از جبل عامل به
قزوین آمد.
و در این عصر آن‌قدر به این مذهب بها داده می‌شود که در طی چند سال علمای بزرگی در
مذهب تشیع پرورش می‌یابند که بنا به‌اختصار به چند تن از آنها اشاره می‌شود:
شیخ بهایی ۹۵۳ ـ ۱۰۳۰: وی
فقیه،
ادیب،
منجم و
ریاضی‌دان است. کتاب
اثناعشریات از اوست؛
میرداماد ۹۶۹ ـ ۱۰۴۱: او را بعد از
ارسطو و
فارابی، معلم ثالث هم گفته‌اند و کتاب
قسبات از اوست؛
ملاصدرا ۹۷۹ ـ ۱۰۵۰: او پایه‌گذار
حمکت متعالیه است. مهم‌ترین کتابش
اسفار اربعه می‌باشد.
علامه مجلسی ۱۰۳۷ ـ ۱۱۱۰: وی چهره تابناک عصر
صفوی است که در طی قرون از تابش آن کم نشده است. مهم‌ترین کتاب او
بحارالانوار می‌باشد.
عملکرد شاهان صفوی به‌گونه‌ای بود که
علمای شیعه را در بالاترین مقام‌های کشور قرار می‌دادند و با آنها در کارهای بزرگ مشورت می‌کردند و نشانه آن، اینکه شاه سلیمان تاج‌گذاری خویش را به دست علامه مجلسی انجام داد.
دولت عثمانی در متن تشکیل دولت
شیعه شاه اسماعیل، توجهی به شرق کشور نداشت و تمام هم و غم پادشاهان عثمانی درباره فتح و ظفر بر کشورهای غربی بوده است.
اولین و نخستین تماس بین دولت صفویه و عثمانی پس از
فتح و استیلای
شاه اسماعیل بر
بغداد و حوالی آن در سال ۹۱۰ هـ. ق بوده است که برای سلطان بایزید پادشاه کشور عثمانی تبریک فرستاد.
و كشور عثمانی درگير
جنگ با كشورهای غربی بود كه به‌اختصار به آنها اشاره می‌كنيم:
۱. جنگ دولت عثمانی با ؟؟؟ و در سال ۸۹۹ هـ.ق؛
۲. جنگ انبه بختی در ۲۹ شوال ۹۰۴ هـ.ق.
۳. جنگ دريايی پروراند در همان سال.
۴. تصرف مورن در سال ۹۰۵ هـ.ق.
۵. در سال ۹۰۶ هـ .ق تمام كشورهای اروپايی متفق شدند كه كشور عثمانی را در دريا درگير سازند و در خشكی به آن كشور حمله كنند.
۶. تصرف شهر و بندر دواج در سال ۹۰۸ هـ.ق.
اولين جنگ
صفویه و عثمانی در سال ۹۲۰ هـ.ق. در دشت چالدران اتفاق افتاد كه از اعلام مذهب
تشیع تا اولين برخورد صفويه و عثمانی قريب به سيزده سال طول كشيد و در جريانات تاريخی حتی ، يکسال هم خيلی مهم است، چه برسد به سيزده سال، كه طبق گفته
تاریخ نگاران و
مورخین اين برخورد هم بر اثر نمامی و بدگويی اطرافيان شاه عثمانی اتفاق افتاد، نه بر اثر اختلاف عقيده و حتی اختلافات ارضی.
دين و مذهب در عصر صفوی، مريم مير احمدی.
سایت اندیشه قم.
