تاریخ در احادیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تاریخ، تاریخ‌نویسی،
احادیث.
پرسش: چند حدیث پیرامون اهمیت تاریخ و
تاریخ‌نویسی با متن عربی
حدیث و منبع آن بنویسید.
پاسخ: درباره تاریخ و اهمیت مطالعه آن و تفکر در حالات گذشتگان، در آیات و
روایات فراوان سفارش شده است؛ چراکه مطالعه و
تفکر در تاریخ و سرگذشت پیشینیان باعث عبرت و درس گرفتن از راه و رسم آنان برای ترسیم برنامه‌های آینده خواهد بود.
درباره تاریخ و اهمیت مطالعه آن و تفکر در حالات گذشتگان، در آیات و روایات فراوان سفارش شده است؛ چراکه
مطالعه و تفکر در تاریخ و سرگذشت پیشینیان باعث
عبرت و درس گرفتن از راه و رسم آنان برای ترسیم برنامه‌های آینده خواهد بود. این موضوع به‌ویژه در سخنان
امام علی علیه‌السلام برجستگی خاصی دارد؛ از‌این‌رو در این مقال به بیان چند حدیث از آن حضرت می‌پردازیم.
علی علیه‌السلام در نامه تاریخیش به
امام حسن علیه‌السلام ضمن سفارش به مسائلی درباره اهمیت تاریخ چنین می‌فرماید:
«أَیْ بُنَیَّ إِنِّی وَ إِنْ لَمْ أَکُنْ عُمِّرْتُ عُمُرَ مَنْ کَانَ قَبْلِی فَقَدْ نَظَرْتُ فِی أَعْمَالِهِمْ وَ فَکَّرْتُ فِی أَخْبَارِهِمْ وَ سِرْتُ فِی آثَارِهِمْ حَتَّی عُدْتُ کَأَحَدِهِمْ بَلْ کَأَنِّی بِمَا انْتَهَی إِلَیَّ مِنْ أُمُورِهِمْ قَدْ عُمِّرْتُ مَعَ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِم».
«فرزندم! من هر چند عمر پیشینیان را یک‌جا نداشته‌ام، ولی در
اعمال آنها نظر افکندم، در اخبارشان
اندیشه نمودم، و در آثارشان به سیر و سیاحت پرداختم؛ آن‌چنان که گویی همچون یکی از آنها شدم؛ بلکه گویی من به‌خاطر آن‌چه از تجربیات تاریخ آنان دریافته‌ام با اولین و آخرین آنها عمر کرده‌ام»!.
«من لم یعتبر بغیره لم یستظهر لنفسه؛ کسی که از تاریخ دیگران پند نگیرد و
تجربه نیاموزد در برنامه
زندگی خود پشتیبانی نگرفته است».
«من لم یعتبر بتصاریف الأیام لم ینزجر بالملام؛ هرکس به تغیّرات روزگار عبرت نگیرد، به ملامت بازداشته نمی‌شود».
«من لم یتعظ بالناس وعظ الله بالناس به؛ هرکس از مردم
پند نگیرد، خدا به‌وسیله مردم به او پند می‌دهد».
«من لم یعتبر بغیر (بعبر) الدنیا و صروفها لم تنجع فیه المواعظ؛ هرکس به حوادث
دنیا و تغیّرهای آن عبرت نگیرد، در او موعظه‌ها سود نمی‌دهد».
«لا فکر لمن لا اعتبار له؛ برای کسی عبرت گرفتن نیست برای او فکری نیست؛ یعنی از چیزها به چیزهای دیگر پی نمی‌برد».
«وَ مَنِ اعْتَبَرَ أَبْصَرَ وَ مَنْ أَبْصَرَ فَهِمَ وَ مَنْ فَهِمَ عَلِم؛ علی ـ علیه‌السلام ـ فرموده است: هرکس از وقایع گذشتگان عبرت بگیرد، بینا می‌شود، کسی که
بصیرت و بینایی پیدا کرد می‌فهمد و آن کس که فهمید،
عالم می‌شود».
«استدلّ علی ما لم یکن بما قد کان، فإنّ الأمور أشباه، و لا تکوننّ ممّن لا تنفعه العظة إلّا إذا بالغت فی إیلامه، فإنّ العاقل یتّعظ بالآداب، و البهائم لا تتّعظ إلّا بالضّرب. اطرح عنک و اردات الهموم بعزائم الصّبر و حسن الیقین».
«
امام علی علیه‌السلام به فرزندش حضرت مجتبی ـ علیه‌السلام ـ فرموده است: برای امور واقع نشده به آن‌چه واقع شده است استدلال نما و با
مطالعه قضایای تحقق یافته، حوادث یافت نشده را پیش‌بینی کن؛ زیرا امور
جهان، همانند یک دیگرند، از آن اشخاص نباش که موعظه سودش ندهد، مگر توأم با آزار و رنج باشد؛ زیرا
انسان عاقل باید از راه آموزش و
فکر، پند بپذیرد، این بهائم هستند که جز با کتک، فرمان نمی‌برند».
پایگاه اسلام کوئست.
