• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اولین حدیث

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: حدیث، پیامبر، اسلام، توحید، نبوت، دین.

پرسش: اولین حدیث اسلام چیست؟ و برای بیان چه مطلبی صادر شده است؟

پاسخ: آنچه از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به صورت گفتار ایشان به ما رسیده، حدیث نامیده می‌شود، و مطلبی به عنوان اولین حدیث، در منابع روایی یافت نشده است؛ اما از پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله) کلماتی با عنوان «اولین» نقل شده است که در اینجا به بعضی از آن کلمات اشاره می‌شود: اولین کلام ایشان، قبل از سن دو سالگی و اول زبان باز کردن؛ (درباره توحید)؛ اولین کلام، بعد از مبعوث شدن به پیامبری؛ (درباره توحید و نبوت)؛ اولین کلام، بعد از اظهار و تبلیغ علنی اسلام. (درباره توحید و نبوت و ترک شرک)؛ اولین خطبه‌ای که (در نماز جمعه) ایراد فرموده‌اند: (در ستایش خداوند متعال و...)؛ اولین کلامی که هنگام وارد شدن به شهر مدینه (هنگام هجرت) فرمودند: «ایّها النّاس! اطعموا الطعام! و افشوا السلام! و صلوا الارحام! و صلّوا باللیل و النّاس ینام! تدخلوا الجنة بسلام».


سنت پس از قرآن، دومین منبع شناخت دین به شمار می‌آید که تبیین و تفسیر کلیات قرآن را بر عهده دارد. اگر آموزه‌های دین را بر اساس روایت نبوی «انّما العلمُ ثلاثةٌ: آیةٌ محکمةٌ او فریضةٌ عادلةٌ او سنةٌ قائمةٌ»
[۱] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۲، ح۱، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۸۸ق.    
[۲] شیرازی، صدرالدین (صدرالمتالهین)، شرح اصول کافی، ج۲، ص۳۷.
علم بر سه دسته است: نشانه‌ای استوار (آیه‌ای از آیات قرآن که در آن اختلافی نیست)، یا واجبی میانه (به دور از افراط و تفریط)، یا سنتی برپا. با تقسیم موارد بیان شده به سه بخش اساسی عقائد، اخلاق و احکام، نقش بسیار مهم بر عهده «سنت» است که دیدگاه‌های اسلام را در این سه بخش به طور تفصیل بیان می‌کند.

آنچه از پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله) به صورت گفتار ایشان به ما رسیده حدیث نامیده می‌شود، و مطلبی به عنوان اولین حدیث، در منابع روایی یافت نشده است؛ اما از پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله) کلماتی با عنوان «اولین» نقل شده است که در اینجا به بعضی از آن کلمات اشاره می‌شود:

۲.۱ - قبل از دو سالگی

اولین کلام ایشان، قبل از سن دو سالگی و اول زبان باز کردن؛ (درباره توحید):
«لا اله الا الله، قدوساً، قدوساً قد نامتْ العیونُ، و الرّحمنُ لاتاخذه سنةٌ و لا نومٌ»؛ معبودی جز خدای یگانه نیست. پاک است، پاک است، به تحقیق همه چشم‌ها در خوابند؛ در حالی که خدای رحمان هیچ‌گاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمی‌گیرد.
[۳] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۵، ص۳۹۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    

این کلام را «حلیمه» دایه آن حضرت از ایشان نقل کرده‌اند؛ در حالی که شب بود و همه خوابیده بودند.

۲.۲ - پس از بعثت

اولین کلام، بعد از مبعوث شدن به پیامبری؛ (درباره توحید و نبوت):
خطاب به حضرت خدیجه فرمودند: «قولی لا اله الا الله محمد رسول الله؛
[۴] محمد بن شهر آشوب، المناقب، ج۱، ص۴۶، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.    
بگو: لا اله الا لله و محمد ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ رسول الله».

۲.۳ - پس از اظهار دین

اولین کلام، بعد از اظهار و تبلیغ علنی اسلام. (درباره توحید و نبوت و ترک شرک):
«یا معشرَ قریش! یا معشرَ العرب! ادعوکم الی شهادةِ انْ لا اله الا الله و انّی رسول الله، و آمرکم بخلعِ الانداد و الاصنامِ.
[۵] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۸، ص۱۸۰، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    

‌ای گروه قریش! ‌ای گروه عرب! شما را دعوت می‌کنم به شهادت دادن به اینکه معبودی جز خدای یگانه نیست، و اینکه من رسول خدا هستم، و شما را امر می‌کنم به اینکه؛ برای خدا مثل و مانند قایل نشوید، و همه بت‌ها را به دور بریزید (شرک نورزید).

۲.۴ - خطبه نماز جمعه

اولین خطبه‌ای که (در نماز جمعه) ایراد فرموده‌اند: (در ستایش خداوند متعال و...) :
«الحمدلله، احمدُه و استعینُه و استغفرُه و استهدیه
[۶] ابی‌هلال، الاوائل، ص۱۱۰، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.    
و...» تمام ستایش‌ها مخصوص خداست، او را سپاس می‌گویم و از او یاری و آمرزش و هدایت طلب می‌کنم....

۲.۵ - ورود به مدینه

اولین کلامی که هنگام وارد شدن به شهر مدینه (هنگام هجرت) فرمودند: «ایّها النّاس! اطعموا الطعام! و افشوا السلام! و صلوا الارحام! و صلّوا باللیل و النّاس ینام! تدخلوا الجنة بسلام»؛
[۷] ابی‌هلال، الاوائل، ص۸۱، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.    
‌ای مردم! (به فقیران) اطعام کنید! و سلام را در بین جامعه گسترش بدهید! (به یک‌دیگر سلام کنید) و صله‌ رحم انجام دهید، در شب نماز بخوانید؛ در حالی که مردم همه در خوابند تا با سلامتی وارد بهشت شوید. که در اینجا حضرت بر مسائل اخلاقی تاکید کرده‌اند.
باید توجه داشت که از آنجا که پیامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله) پیش از بعثت هم معصوم می‌باشد؛ بنابراین کلام ایشان در سن طفولیت نیز قابل استناد خواهد بود.
جهت مطالعه بیشتر پیرامون مباحث ذکر شده به منابع مذکور در پاورقی‌ها مراجعه شود.

۱. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۳۲، ح۱، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۸۸ق.    
۲. ↑ شیرازی، صدرالدین (صدرالمتالهین)، شرح اصول کافی، ج۲، ص۳۷.
۳. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۵، ص۳۹۱، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۴. ↑ محمد بن شهر آشوب، المناقب، ج۱، ص۴۶، قم، انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.    
۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۸، ص۱۸۰، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.    
۶. ↑ ابی‌هلال، الاوائل، ص۱۱۰، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.    
۷. ↑ ابی‌هلال، الاوائل، ص۸۱، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اولین حدیث»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۰۷/۲۵.    



جعبه ابزار