امام‌زاده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام سجاد عليه‌السلام،
امام‌زاده،
نوادگان ائمه.
پرسش: در بعضی از مناطق
ایران، امام‌زاده‌هایی منسوب به
امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ وجود دارند، آن فرزندان حضرت، چگونه ایران آمده‌اند، در‌حالی‌که امکان نداشته است؟
پاسخ: مقدمتاً باید این نکته را متذکر شد که: ما هم
قبول داریم که امام‌زاده‌هایی منسوب به امام
سجاد عليه‌السلام، که بعضاً با چند واسطه نسب آنان به امام
سجاد ـ عليه‌السلام ـ می‌رسد، در مناطق مختلف ایران مدفون می‌باشند.
با توجه به اینکه
فتح ایران در زمان خلیفه دوم و سوم صورت گرفته، بنابراین امکان
مهاجرت علویان پس از فتح ایران فراهم شده است.
با توجه به زمینه‌های به‌وجود آمده و فشاری که از سوی
خلفای اموی و عباسی به
علویان و سادات انجام می‌گرفت، سیر مهاجرت و پناهندگی به ایران سرعت یافت.
مؤلف «عمدة الطالب» که فرزندان ائمه و اعقاب آنها و مختصری از زندگی ایشان را نقل کرده، اعقاب و فرزندان زیادی از امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ و سایر ائمه ذکر می‌کند که به بلاد مختلف از جمله ایران سفر کرده‌اند. به‌عنوان نمونه در ذکر اعقاب الحسین «حسین اصغر» از فرزندان امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ می‌نویسد: «فرزندان زیادی از حسین اصغر بن علی حسین ـ عليه‌السلام ـ در
حجاز و
شام و بلاد
عجم (ایران) و مغرب می‌باشند»
همه منابع تاریخی بیانگر این مطلب هستند که به‌واسطه
ظلم و ستمی که نسبت به
شیعیان و
علویان و فرزندان ائمه از طرف خلفای اموی و عباسی صورت می‌گرفت، آنها مناطق شرق
خلافت اسلامی خصوصاً ایران را برای
مهاجرت و فرار از دست ظلم و ستم برگزیده‌اند. فرزندان ائمه در ایران محبوبیت داشتند و بعضاً قیام‌هایی را بر علیه حکومت‌های جور صورت داده‌اند؛ اما این قیام‌ها که معمولاً بدون برنامه و غیر منسجم بود، شکست خورده‌اند.
عده‌ای از این افراد به شهادت رسیده‌اند، و عده ای دیگر نیز در ایران
وفات یافته‌اند و مدفون شده‌اند. من جمله فرزندان امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ که به برخی از آنان اشاره خواهد شد. اما قبل از آن به اسامی فرزندان بلاواسطه امام اشاره می‌شود:
۱. محمد، ۲. عبدالله، ۳. حسین، ۴. حسن، ۵. زید، ۶. عمر، ۷. حسین اصغر، ۸. عبدالرحمن، ۹. سلیمان، ۱۰. علی، ۱۱. خدیجه، ۱۲. محمداصغر، ۱۳. فاطمه، ۱۴. علّیه، ۱۵. ام‌کلثوم.»
«علویان که به‌عنوان جریان معارض مورد ضرب و شتم و تعقیب عمال
خلفا قرار می‌گرفتند، در جست‌وجوی پناهگاه، مناسب‌ترین منطقه را در ایران، مناطق جنوبی سلسله جبال
البرز یعنی شهرهایی چون
قزوین،
قم، ری، ساوه، و آوه تشخیص دادند.»
«در دوره حکومت ظالمانه
حجاج بن یوسف (۹۵ ـ ۷۵ هـ ) بر عراق، علویان در معرض آماج حملات وی قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا علویان به منظور پناه‌جویی متوجه سرزمین‌های شرق قلمرو خلافت گردند و با مهاجرت تدریجی علویان به این مناطق زمینه‌های حب
آل‌علی شکل گرفت»؛
به‌عنوان نمونه «ابوالفرج اصفهانی» در مورد «
یحیی بن زید بن
علی بن الحسین ـ عليه‌السلام ـ » می‌نویسد: «به یوسف بن عمر
خبر دادند که یحیی راه مدائن را پیش گرفته» بی‌درنگ به دنبال او فرستاد؛ اما فرستادگان او، یحیی را در
مدائن ندیدند، به‌سراغ او رو به‌سوی ری نهادند؛ یحیی به
ری رسیده بود.»
شکنجه و آزار و تعقیب هم در دوره امویان وجود داشت و هم در دوره
عباسیان «جعفر مرتضی حسینی» می‌نویسد: «عباسیان در واقع به خون علویان تشنه و در شکنجه‌شان بسیار تنوع‌طلب بودند، عده‌ای را به دیوار میخکوب می‌کردند، عده‌ای را می‌کشتند و.... اما قتل‌های دسته‌جمعی علویان، روشن‌تر از آن است که نیاز به بیان داشته باشد.»
این مهاجرت‌ها تقریباً مداوم بوده است و شاید دوران‌هایی که ظلم و
ستم خلفا بیشتر می شده، روند مهاجرت‌ها هم بیشتر بوده است. «وقتی یحیی بن عمر» در کوفه شورش کرد، بعضی از ساداتی که در جنگ همراهش بودند، به
طبرستان و دیلمان فرار کردند،
سادات علوی و
بنی‌هاشم از
حجاز و
سوریه و
عراق دسته‌دسته به طبرستان آمدند. این کار در زمان امرای بعدی خاندان علوی نیز دوام داشت.»
فرزندان ائمه توانستند در
ایران حضور داشته باشند و حتی موفق به
تشکیل دولت هم در منطقه طبرستان شدند. «مهم‌ترین منطقه امن برای علویان مناطق شمالی ایران بود که شامل طبرستان و اطراف آنجا محسوب می‌گردید.»
فرزندان ائمه در ایران پراکنده شدند و چون مردم به آنها اقبال نشان می‌دادند؛ لذا آنان را در جهت مبارزه با حکام اموی و عباسی یاری می‌دادند. قیام‌هایی صورت می‌گرفت؛ اما اکثراً این قیام‌ها به
شکست می‌انجامید. بنابراین نوادگان ائمه بعضاً به
شهادت می‌رسیدند و در همان محل مدفون می‌شدند. من جمله می‌توان به این افراد اشاره کرد.
یحیی بن زید بن علی بن حسین که بر ضد
بنی‌امیه قیام کرد؛ اما سرانجام در جبهه جنگ به شهادت رسید. «بدن یحیی بن زید را در دروازه شهر جوزجان (گرگان) به دار آویختند..... بعدها
ابومسلم جسد او را از دار به زیر آورد و او را
غسل داد و
کفن کرد و در همان‌جا او را
دفن کرد؛
قتل او در سال ۱۲۵ هـ واقع شد.»
ابوالفرج اصفهانی می‌نویسد:«اصحاب یحیی بن زید هفتاد نفر مرد وفادار بودند که تا نفر آخر پایداری کردند و همه به قتل رسیدند.»
جعفر بن علی بن حسن بن علی بن عمر بن علی بن حسین ـ عليه‌السلام ـ او از احفاد عمر الاشرف است که در
دامغان مدفون است و به
امام‌زاده جعفر مشهور است.»
عبدالله بن الحسن بن الحسین الاصغر بن علی بن الحسین مدفون در شهر
شوشتر.
«
حمزه بن احمد از احفاد
عبدالله الباهره از فرزندان
امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ معروف به قمی است، بدان سبب که از ناحیه طبرستان به قم آمد.... در
مقبره بابلان که
حضرت معصومه ـ علیها‌السلام ـ در آن مدفون است، مدفون گردید.»
و فرزندان دیگری از امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ که در مناطق مختلف ایران مدفون می‌باشند.
با توجه به منابع تاریخی و اصولاً وجود امام‌زاده‌هایی که در ایران مدفون هستند و منسوب به امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ هستند؛ مشکلی باقی نمی‌ماند که این بزرگواران به علل مختلف و ظلم و ستم حکام اموی و عباسی به ایران آمده‌اند و بعضاً توسط
حکومت به شهادت رسیده‌اند و یا با
مرگ طبیعی از دنیا رفته‌اند و مدفون شده‌اند.
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فرمود:
«سه گروه در پیشگاه الهی
شفاعت می‌کنند و مورد قبول واقع می‌شود:
پیامبران،
علما و سپس
شهدا.»
و فرزندان ديگری از امام سجاد ـ عليه‌السلام ـ كه در مناطق مختلف ايران مدفون می‌باشند.
سایت اندیشه قم
