اسناد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اسناد احادیث،
ائمه علیهم‌السلام،
حجت،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله.
پرسش: آیا
اسناد احادیث معصومان به پیامبر متصل نیستند؟
پاسخ: شیعه امامان (جانشینان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله) را
معصوم ـ علیه‌السلام ـ می‌دانند؛ بر همین اساس
سخن آنان نیز مانند سخن پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ حجیت نفسی دارد و نیازی به استناد به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ندارد.
احادیثی که از امامان
معصوم به ما رسیده به دو دسته تقسیم می‌شود: یک دسته از
روایات به‌صورت مستند بیان شده است. اما دسته دیگر از روایات که بدون سند بیان شده است.
درهرصورت احادیثی که از ائمه
معصومان علیهم‌السلام نقل می‌شود، مستند و از اعتبار کافی برخوردار است و هیچ‌گونه تردیدی در آن راه ندارد.
با توجه به این‌که این بحث یکی از مباحث درون‌دینی است، ازاین‌رو فقط از منظر
شیعه به این پرسش پاسخ می‌دهیم.
از دیدگاه
شیعه امامان معصوم علیهم‌السلام هستند و از طرف
خداوند توسط پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به‌عنوان جانشین و
خلیفه آن حضرت به مردم معرفی شدند. بر این اساس آنان
حجت خداوند بر آفریدگانش هستند و سخنشان نیز مانند سخن پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ حجیت نفسی دارد و نیازی به
اسناد ندارد؛ به عبارت دیگر، شیعه بر این باور است همان‌طور که اگر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ سخنی را بیان بفرماید نیازی به اسناد نیست و کسی از ایشان سندی نمی‌طلبد و تردیدی در حجیت سخن ایشان ندارد، همین‌طور در
سخن معصومان ـ علیهم‌السلام ـ نیز نیازی به سند نیست و تردیدی در حجیت سخن ایشان وجود ندارد.
گفتنی است احادیثی که از امامان
معصوم ـ علیهم‌السلام ـ به ما رسیده به دو دسته تقسیم می‌شود:
دسته‌ای از
روایات به‌صورت مستند بیان شده است؛ یعنی سلسله سندشان نیز ذکر شده است. به این صورت که هر امامی از پدرش نقل می‌کند تا این‌که سند روایت به
رسول الله ختم می‌شود. بنابر‌این نه‌تنها در این
احادیث سندشان بیان شده و هیچ اشکال سندی در آنها یافت نمی‌شود، بلکه از نظر
سند در بالاترین رتبه اعتبار قرار دارد.
این دسته از روایات خود به دو صورت می‌باشند:
یکی این‌که اسامی پدر و اجدادشان را یکی پس از دیگری بیان می‌کنند؛ مانند... قال أبو الحسن الرضا ـ علیه‌السلام ـ سمعت أبی موسی‌بن جعفر یقول سمعت أبی‌جعفر‌بن محمد یقول سمعت أبی محمدبن علی یقول سمعت أبی علی‌بن الحسین یقول سمعت أبی الحسین‌بن علی یقول سمعت أبی أمیر المؤمنین علی‌بن أبی‌طالب ـ علیه‌السلام ـ یقول سمعت رسول الله ص یقول سمعت جبرئیل یقول سمعت الله عز و جل یقول لا إله إلا الله حصنی فمن دخل حصنی أمن من عذابی فلما مرت الراحلة نادانا بشروطها و أنا من شروطه.
زمخشری از یحیی‌بن حسین حسینی در کتاب
ربیع الأبرار پیرامون إسناد صحیفة الرضا نقل می‌کند: اگر این اسناد به گوش دیوانه‌ای بخورد،
عاقل می‌شود.
دیگر این‌که
راوی با عبارت "عن آبائه" (از پدرانش) با توجه به وضوح اسامی، آن را حذف نموده است. در مجموع کتب روایی
شیعه حدود ۶۶۷۱ حدیث از ائمه ـ علیهم‌السلام ـ به‌صورت مستند با عبارت "عن آبائه" (از پدرانشان = عن رسول الله) نقل شده که از این تعداد ۲۷۸ آن در
کتب اربعه شیعه (۶۰ حدیث در
کافی ، ۴۶ تا در
من لا یحضره الفقیه، ۱۲۸ تا در
تهذیب و ۳۴ تا در
استبصار) آمده است.
به‌عنوان نمونه یک
حدیث معنعن و مستند را در این‌جا بیان می‌کنیم: عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ـ علیه‌السلام ـ عَنْ آبَائِهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ...
بدیهی است اگر حدیثی با این نوع سند نقل شود، از بهترین سند برخوردار است. بر این اساس از قسم اول به حدیث "سلسلة الذهب" (سلسلة الذّهب به مناسبت رجال سند آن‌که همه از معصومان ـ علیهم‌السلام ـ می‌باشند و از احادیث قدسیه محسوب می‌شود؛ چون گوینده کلام، ذات اقدس الهی است.)
تعبیر شده است؛ زیرا اگر چه بر اساس آرای شیعه همه امامان حجت‌های خدا در روی
زمین هستند و از نظر حجت فرقی بین اینها و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیست، اما از نظر غیر شیعه اینان بهترین افراد و موثق‌ترین افراد هستند. (مثلاً سید محمد رشیدرضا با این‌که از متعصبین اهل سنت است در تفسیرش المنار هنگامی که می‌خواهد از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ روایت کند می‌گوید: روی عن جدنا الامام جعفر الصادق رضی اللَّه عنه (از جد ما امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل شده)).
دسته دیگر از روایات که بدون سند بیان شده است:
این دسته از روایات نیز دو قسم‌اند:
این‌که با واسطه از پیامبر
اسلام نقل می‌کنند؛ اما سندش را ذکر نکردند. به‌عنوان نمونه به این حدیث توجه نمایید: عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ ـ علیه‌السلام ـ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله.
در منابع شیعی هزاران و در کتب اربعه (
کافی،
من لا یحضره الفقیه ،
تهذیب و
استبصار) صدها حدیث با این عنوان نقل شده است.
این نوع از
احادیث نیز اگرچه سلسله سندشان بیان نشده و در ظاهر مرسل هستند، اما با توجه به این‌که معصومان ـ علیهم‌السلام ـ حتی از دید
اهل سنت نیز از امنا و صادقان محسوب می‌شوند، باید پذیرفت که آنان حدیثی را که پیامبر نفرموده باشد، به‌عنوان
حکم الاهی بیان نمی‌نمایند یا به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نسبت نمی‌دهند.
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرموده است: حدیث من، حدیث پدرم (امام باقر) و حدیث پدرم (
امام باقر)، حدیث جدم (
امام زین‌العابدین) و حدیث جدم (زین‌العابدین) حدیث (امام) حسین و حدیث حسین، حدیث (امام) حسن و حدیث حسن، حدیث
امیر‌المؤمنین ـ علیه‌السلام ـ و حدیث امیر‌المؤمنین حدیث رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و حدیث رسول الله، سخن
خداوند ـ عزوجل ـ است.
این‌که از
کتاب جامعه،
مصحف فاطمه،
جفر و ... نقل نموده‌اند که در هر صورت مستند و برای همه مسلمانان حجت است.
بنابر‌این احادیثی که از
ائمه معصومان ـ علیهم‌السلام ـ نقل می‌شود، مستند و از اعتبار کافی برخوردار است و هیچ‌گونه تردیدی در آن راه ندارد.
قابل ذکر است که این مسأله (اسناد احادیث معصومان) از دیرباز مورد سؤال بود و از طرف عده‌ای که برای سخنان امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ حجیت ذاتی قائل نبودند، مورد اعتراض قرار می‌گرفت، از این جهت راه حل‌هایی مورد استفاده قرار گرفت.
جابربن یزید می‌گوید: به امام باقر ـ علیه‌السلام ـ عرض کردم: هر گاه حدیثی برایم باز گفتی، سندش را نیز بیان فرما.
امام ـ علیه‌السلام ـ فرمود: پدرم از جدم از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از جبرئیل ـ علیه‌السلام ـ از خدا ـ عزوجل ـ برای من حدیث گفته است، و هر حدیثی که برایت گویم با این سند خواهد بود.
در روایت دیگری آمده است: محمدبن علی (امام باقر) به احترام مجالست جابر با پیغمبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نزدش می‌رفت و می‌نشست و از خدای تبارک و تعالی برای آنها حدیث می‌کرد، اهل مدینه گفتند: ما جسورتر از این را ندیده‌ایم (زیرا با این کودکی از جانب خدا حدیث می‌گوید) چون دید چنین می‌گویند، از پیغمبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ حدیث گفت، اهل مدینه گفتند: ما
دروغ‌‌گوتر از این مرد را هرگز ندیده‌ایم، از کسی به ما حدیث می‌کند که او را ندیده است، چون دید چنین می‌گویند، از جابربن عبداللَّه حدیثشان گفت، آن‌گاه تصدیقش کردند، در‌صورتی‌که جابر خدمت او می‌آمد و از او
دانش می‌آموخت.
سخنان
امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ حجیت ذاتی دارد و
سخن آنان سخن
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و خداوند است، خواه در ظاهر مستند باشد یا نباشد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «اسناد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۴.
