• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسامی فرزندان امام علی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: امام علی، پیامبر، حضرت فاطمه

پرسش: امام علی (علیه‌السّلام) چند فرزند داشت؟ نامشان چیست؟

پاسخ اجمالی: مورّخان، بر عدد واحدی در تعداد فرزندان امام علی (علیه‌السلام) اتّفاق ندارند. شیخ مفید، آنان را ۲۷ پسر و دختر می‌داند و ابن‌سعد، تعداد آنان را به ۳۴ نفر می‌رساند و مِزّی، آنان را ۳۹ نفر می‌شمارد. اختلاف موجود در کتاب‌های تاریخی را می‌توان ناشی از تداخل نام‌ها و کنیه‌ها و تکرار برخی از آنها دانست. برای ما پس از جستجو و تلخیص نام‌ها، روشن شد که فرزندان ایشان، ۳۴ نفرند.



اسامی فرزندان امام علی (علیه‌السلام) که مادرشان حضرت فاطمه (علیهاالسلام) است:
۱.حسن (علیه‌السلام)؛
۲.حسین (علیه‌السلام)؛
۳.زینب (علیهاالسّلام)؛
۴.اُمّ‌کلثوم (علیهاالسّلام)؛
۵.مُحَسَّن (این نام در بیشتر منابع با تشدید سین آمده و ابن‌حجر در الاصابة تصریح کرده است که: «المحسّن با تشدید سین مهمله است».) امّا در تهذیب الکمال و انساب الاشراف و تاریخ الطبری، بدون تشدید آمده است. گفتنی است، سین در حالت غیر مشدّد، مکسور خوانده شده (به صورت: محسِن). ولی در حالت مشدّد، به حرکت آن تصریح نشده است که با توجّه به کاربرد آن در قافیه اشعار کهن و نام‌های مشابه در فرهنگ اسلامی، مفتوح بودن آن، صحیح‌تر به نظر می‌رسد. (که مادر اینان، فاطمه (علیهاالسّلام) دختر پیامبر خداست و محسَّن، آخرین فرزند ایشان بود که در جریان هجوم غوغاییان به خانه وحی، سِقط و کشته شد)؛
[۱۱] طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، ج۳، ص۱۵۶.
[۱۵] طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۱۲، ح۳۸.
[۱۶] مسعودی، علی بن حسن، اثبات الوصیّة، ص۱۵۵.

۶. عبّاس؛
۷. عبد‌اللّه؛
۸. عثمان؛
۹. جعفر (که مادر اینان، امّ‌البنین دختر حزام بود و همه آنها همراه امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا به شهادت رسیدند)؛
۱۰. محمّد بن حنفیّه (که مادرش خوله بنت جعفر بن قیس بود)؛
۱۱. ابو‌بکر مادرش لیلی بود که احتمالاً همان دختر مسعود دارمی است. او همراه امام حسین (علیه‌السلام)، در کربلا شهید شد؛

۱۲. عبیداللّه (که مادرش لیلی بود.) (او نیز با امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا شهید شد) برخی منابع، او را از سپاهیان مصعب بن زبیر می‌دانند که در جنگ با مختار کشته شد.
۱۳. محمّد اصغر که مادرش، امّ ولد (یعنی کنیزی که از صاحبش فرزند آورد.) بود. (احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، نام او را «ورقاء» می‌داند.) او نیز همراه امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا شهید شد.
۱۴. یحیی (که مادرش اسماء بنت عمیس بود و در حیات امام علی (علیه‌السلام) درگذشت)؛
۱۵. عون (که مادرش اسماء بنت عمیس بود)؛
۱۶. محمّد اوسط (که مادرش اُمامه بود)؛
۱۷. عمر (که مادرش امّ‌حبیب، صهبای تغلبی نام داشت)؛ (با وجود دعوت امام حسین (علیه‌السلام) از او به کربلا نیامد و دیر زمانی زیست و با عبداللّه بن زبیر و حَجّاج، بیعت کرد.)
۱۸. رقیّه (که مادرش امّ‌حبیب، صهبای تغلبی نام داشت. او همسر مسلم بن عقیل بود. و از وی سه فرزند داشت که از میان آنان، عبد‌اللّه در کربلا شهید شد)؛
۱۹. اُمّ‌حسن (در کتاب نسب قریش، او را «امّ الحسین» نامیده‌اند.) که مادرش اُمّ‌سعید بود
[۸۵] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۳، ص۷۳.
و ابتدا همسر جعدة بن هبیره، خواهرزاده امام (علیه‌السلام) بود و سپس به ازدواج جعفر بن عقیل درآمد و چون جعفر در واقعه کربلا شهید شد،
‌ام حسن در زمره اسیران کربلا درآمد؛
۲۰. اُمّ‌هانی که عبد‌اللّه اکبر، پسر عقیل با او ازدواج کرد. عبد‌اللّه و پسرش محمّد، همراه امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا شهید شدند؛
۲۱. فاطمه (محمّد بن ابی‌سعید بن عقیل که همراه امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا کشته شد، با او ازدواج کرد)؛
۲۲. زینب صغر ا(که محمّد بن عقیل با او ازدواج کرد)؛
۲۳.میمونه (که عبد‌اللّه بن عقیل با او ازدواج کرد)؛
۲۴. نفیسه (که عبد‌اللّه بن عقیل با او ازدواج کرد)؛ (از متن المجدی فهمیده می‌شود که عقیل، دو پسر به نام عبد‌اللّه داشته است که برادر بزرگ‌تر، همسر میمونه و برادر کوچک‌تر، همسر نفیسه بوده است.)
۲۵. خدیجه (که عبد‌الرحمان بن عقیل با او ازدواج کرد)؛
۲۶. اُمامه (که صَلت بن عبد‌اللّه بن نوفل بن حارث بن عبد‌المطّلب با او ازدواج کرد. و در حیات امام (علیه‌السلام) درگذشت)؛
۲۷. رَمْله کبرا (که مادرش امّ‌سعید بود
[۱۴۷] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۳، ص۷۳.
و به همسری عبد‌اللّه بن ابی‌سفیان پسر حارث بن عبد‌المطّلب درآمد)؛
۲۸. جُمانه (آمده است که کنیه‌اش «امّ‌جعفر» بود.) (که در حیات امام (علیه‌السلام) درگذشت)؛
۲۹. اُمّ سَلَمه؛
[۱۶۴] ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۱، ص۱۳۱.

۳۰. رقیّه صغرا؛
۳۱. امّ کلثوم صغرا؛
[۱۷۲] ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۱، ص۱۳۱.

(در انساب الاشراف آمده: کثیر بن عبّاس با او پس از خواهرش یا پیش از او ازدواج کرد)
۳۲. رَمْله صغرا؛
[۱۷۷] ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۱، ص۱۳۱.

۳۳. اُمّ‌کرام؛
۳۴. اُمّ جعفر.


۱. عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۶، ص۱۹۱، الرقم۸۳۰۸.    
۲. مزی، یوسف بن‌ ‌عبد‌الرحمن‌، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۲۰، ص۴۷۹.    
۳. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۴۴.    
۴. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۳.    
۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۷.    
۶. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۲ ص۴۴۰.    
۷. ابن‌اثیر جزری، علی بن ابی‌الکرم، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج۵ ص۷۰، الرقم ۴۶۹۵.    
۸. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۱۹۱، الرقم ۸۳۰۸.    
۹. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵.    
۱۰. یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۱۳.    
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، ج۳، ص۱۵۶.
۱۲. صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۲۰۶.    
۱۳. طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۳۴، ح۴۳.    
۱۴. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۱۸۵.    
۱۵. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۱۲، ح۳۸.
۱۶. مسعودی، علی بن حسن، اثبات الوصیّة، ص۱۵۵.
۱۷. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۵۶.    
۱۸. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۵۶.    
۱۹. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء والتاریخ، ج۵، ص۷۳.    
۲۰. عاملی، جعفر‌مرتضی، ماساة الزهراء، ج۲، ص۱۱۱-۱۴۷.    
۲۱. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۹.    
۲۲. ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقة الخامسة من الصحابة، ج۱، ص۴۷۶.    
۲۳. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵ ص۱۵۴، وفیه «اُمّه اُمّ ولد» نقلاً عن الواقدی «واُمّه اسماء بنت عمیس» نقلاً عن هشام بن محمّد.    
۲۴. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۵، ص۴۶۸.    
۲۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۷.    
۲۶. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۹۲، «وقد شکّ قتله»..    
۲۷. خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، ج۱، ص۳۴۹، وفیه «اسمه عبد‌اللّه»..    
۲۸. اصفهانی، علی بن حسین‌، مقاتل الطالبیین، ص۹۱ وفیه «لم یعرف اسمه»..    
۲۹. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۴.    
۳۰. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۸۲.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۳۲.    
۳۲. ابن‌بطریق، یحیی، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، ص۳۰.    
۳۳. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۷.    
۳۴. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۴.    
۳۵. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۲۵.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۳۲.    
۳۷. ابن‌بطریق، یحیی، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، ص۳۰.    
۳۸. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۱۸.    
۳۹. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۹.    
۴۰. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۰.    
۴۱. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۴.    
۴۲. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۷.    
۴۳. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۴۴. ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقة الخامسة من الصحابة، ج۱، ص۴۷۶.    
۴۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۴ وفیه «اُمّه اُمّ ولد» نقلاً عن الواقدی «واُمّه اسماء بنت عمیس» نقلاً عن هشام بن محمّد.    
۴۶. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۷.    
۴۷. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۸۱ وفیها «محمّد»..    
۴۸. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۳ وفیه «اُمّه ورقاء اُمّ ولد»..    
۴۹. اصفهانی، علی بن حسین‌، مقاتل الطالبیین، ص۵۶.    
۵۰. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۸۲ وفیه «محمّد»..    
۵۱. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۱۹.    
۵۳. ابن‌بطریق، یحیی، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، ص۳۰، وفی الثلاثة الاخیرة «محمّد الاصغر، المکنّی ابا بکر، اُمّه لیلی، قتل بالطفّ» ویتّحد مع ابی‌بکر.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۶.    
۵۵. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۳۰۵.    
۵۶. مزی، یوسف‌بن‌ ‌عبد‌الرحمن‌، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۲۰، ص۴۷۹.    
۵۷. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۴.    
۵۸. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۵۹. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۲.    
۶۰. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۴.    
۶۱. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۶۲. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۴.    
۶۳. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۴.    
۶۴. بخاری، سهل بن عبدالله، سرّ السلسلة العلویّة، ص۹۶.    
۶۵. بخاری، سهل بن عبد‌الله، سرّ السلسلة العلویّة، ص۹۷.    
۶۶. حسینی، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۳۶۲.    
۶۷. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۲.    
۶۸. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۰۴.    
۶۹. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۷۰. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۶.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۷۲. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۷۳. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۷۴. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۴۶۹.    
۷۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۴، ۲۹۲.    
۷۶. اصفهانی، علی بن حسین‌، مقاتل الطالبیین، ص۶۲.    
۷۷. کوفی کندی، احمد بن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۱۰.    
۷۸. خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، ج۲، ص۳۰.    
۷۹. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۱۰۷.    
۸۰. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۴، ص۱۰۵.    
۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۸۲. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، ج۳، ص۱۹۵.    
۸۳. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۸۴. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۴.    
۸۵. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۳، ص۷۳.
۸۶. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۱۱.    
۸۷. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۳، «اُمّ الحسین» بدل «اُمّ الحسن»..    
۸۸. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۴ وفیهما «اُمّ الحسین» بدل «اُمّ الحسن»..    
۸۹. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۴.    
۹۰. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۳.    
۹۱. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۱۱.    
۹۲. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۹۳. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۶.    
۹۴. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، ج۳، ص۱۹۸.    
۹۵. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۹۶. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۶.    
۹۷. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۹۸. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۴۶۹.    
۹۹. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۹۲.    
۱۰۰. اصفهانی، علی بن حسین‌، مقاتل الطالبیین، ص۶۱.    
۱۰۱. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۴، ص۱۰۶.    
۱۰۲. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۱۰۳. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۱۰۴. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۶۵.    
۱۰۵. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۶.    
۱۰۶. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۶.    
۱۰۷. عمری علوی، علی بن محمد، المجدی، ص۱۸ وفیه «ابو‌سعید بن عقیل»..    
۱۰۸. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۱۰۹. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۳۰۵ وفیه «محمّد بن عقیل»..    
۱۱۰. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۴۶۹.    
۱۱۱. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۸۲.    
۱۱۲. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۴۹۱.    
۱۱۳. اصفهانی، علی بن حسین‌، مقاتل الطالبیین، ص۶۲.    
۱۱۴. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۱۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۱۶. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۱۱.    
۱۱۷. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۴.    
۱۱۸. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۳.    
۱۱۹. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۰۴.    
۱۲۰. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۱۲۱. عمری علوی، علی بن محمد، المجدی، ص۱۸.    
۱۲۲. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۳.    
۱۲۳. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۰۵.    
۱۲۴. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۱۲۵. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۶.    
۱۲۶. عمری علوی، علی بن محمد، المجدی، ص۱۸ وفیه «عبد اللّه الاکبر بن عقیل»..    
۱۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۱۲۸. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۳۰۵ وفیه «عقیل بن عبد اللّه بن عقیل»..    
۱۲۹. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۱۳۰. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۴، وفیه «انّ زوجها تمام بن العبّاس»..    
۱۳۱. عمری علوی، علی بن محمد، المجدی، ص۱۸ وفیه «عبد اللّه بن عقیل الاصغر»..    
۱۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷.    
۱۳۳. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۴.    
۱۳۴. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۰۵.    
۱۳۵. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۱۳۶. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۷.    
۱۳۷. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۶.    
۱۳۸. ابن‌حبیب بغدادی، محمد بن حبیب، المحبّر، ص۵۷.    
۱۳۹. عمری علوی، علی بن محمد، المجدی، ص۱۸ وفیه «الصلیب» بدل «الصلت».    
۱۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۸.    
۱۴۱. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۴۲. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۴۳. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۴.    
۱۴۴. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۴.    
۱۴۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳۲، ص۳۹۸.    
۱۴۶. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۱۱.    
۱۴۷. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۳، ص۷۳.
۱۴۸. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۴، ولیس فی الثلاثة الاخیرة «الکبری»..    
۱۴۹. زبیری، مصعب بن عبد‌الله، نسب قریش، ص۴۵.    
۱۵۰. عمری علوی، علی بن محمد، المجدی، ص۱۸.    
۱۵۱. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۵۲. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۵۳. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۵، کنیه‌اش «امّ جعفر»..    
۱۵۴. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۵۵. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۸.    
۱۵۶. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵ وزاد فیه «المکنّاة اُمّ جعفر».    
۱۵۷. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب للکوفی، ج۲، ص۵۰.    
۱۵۸. ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۵۹. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۶۰. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۶۱. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۹۸.    
۱۶۲. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۴.    
۱۶۳. ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۱۱.    
۱۶۴. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۱، ص۱۳۱.
۱۶۵. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۵.    
۱۶۶. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب للکوفی، ج۲، ص۵۰.    
۱۶۷. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۳۵۴.    
۱۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۶.    
۱۶۹. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۷۰. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۳ وفیه «تزوّجها کثیر بن العبّاس قبل اُختها او بعدها»..    
۱۷۱. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۷۲. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۱، ص۱۳۱.
۱۷۳. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب للکوفی، ج۲، ص۵۰.    
۱۷۴. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۷۵. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۴.    
۱۷۶. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۷۷. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۱، ص۱۳۱.
۱۷۸. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب للکوفی، ج۲، ص۵۰،.    
۱۷۹. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۸۰. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۱۹۴.    
۱۸۱. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۸۲. ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف لابن قتیبة، ص۲۱۱.    
۱۸۳. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب للکوفی، ج۲، ص۵۰.    
۱۸۴. ابن‌اثیر، ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۰.    
۱۸۵. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۵.    
۱۸۶. سلمة ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۵۵.    
۱۸۷. کوفی، محمّد بن سلیمان، المناقب للکوفی، ج۲، ص۵۰.    



محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۱۵۴.    






جعبه ابزار