حجّاج بن یوسف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حجاج بن یوسف،
اصحاب،
رجال.
پرسش: آیا صحیح است که حجاج بن یوسف،از
حاکمان مسلمین بوده که در راه پیشبرد اهداف اسلام خدمات فراوانی داشته است؟
پاسخ: حجاج بن یوسف در اصل از طائف بود، سپس به شام منتقل، و به سِمت فرماندهی سپاه
عبدالملک مروان منصوب گردید و دستور گرفت تا
عبدالله بن زبیر را که در
حجاز شورش کرده بود، از بین ببرد.
حجاج با لشکر انبوهی به حجاز رفت و ابن زبیر را که بر اثر احساس خطر به
کعبه پناهنده شده بود، با منجنیق و تخریب کعبه مقدسه به
قتل رسانید و اطرافیانش را متفرق ساخت و بار دیگر از طرف عبدالملک عهده‌دار ولایت
مکه،
مدینه و طائف شد و پس از مدتی عهده‌دار ولایت عراق که دچار آشوب شده بود، گردید. او توانست با کشتار و خفقان، آشوب را سرکوب و به آرامش تبدیل نماید و مدت بیست سال بر مسند
امارت بنشیند. او شهر «واسط» را در بین
کوفه و بصره بنا نهاد. در نهایت او به اتفاق مورخان، مردی خون‌ریز و خون‌آشام بود.
ابن ابی‌الحدید می‌نویسد: حجاج در کوفه خطبه می‌خواند، پس هنگامی که سخن از زائران
قبر رسول‌الله ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به میان آورد، گفت: نیستی و نابودی بر آنها باد که به دور یک مشت چوب و استخوان پوسیده می‌گردند. چرا به دور کاخ
امیرالمؤمنین عبدالملک طواف نمی‌کنند؟ آیا نمی‌دانند خلیفه خدا شخصی بهتر از
رسول و فرستاده اوست.»
سعید بن جبیر اسدی کوفی را که از علمای اسلام و راویان صحاح سته
و زهّاد معروف بود و تمامی دانشمندان علم رجال و حدیث او را با عالی‌ترین تعبیرات ستوده‌اند، به جرم تشیع در حضور او به قتل رسید و شهید گردید.
حجاج، عطیة بن سعد بن جناده را به جرم
امتناع از دشنام دادن به حضرت
امام علی بن ابی‌طالب ـ علیه‌السلام ـ چهارصد ضربه
شلاق زد و بالاخره عطیه زیر بار ننگ جسارت به آن حضرت نرفت.
او همچنین عبدالرحمن بن ابی‌لیلی انصاری را از
یاران خاص امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ و پرچمدار آن حضرت در
جنگ جمل که از راویان احادیث
صحاح سته بود می‌باشد، برای اینکه به
امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ دشنام دهد، آن‌قدر با شلاق و چوب زد که بدنش سیاه شد؛ ولی او تن به این عمل نداد.
کمیل بن زیاد نخعی راوی
دعای کمیل نیز به جرم
تشیع و دوستی با امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ به دستور او کشته شد.
حجاج دست جابر بن عبدالله انصاری و گروهی دیگر از صحابه را همانند اهل ذمه با خال‌کوبی و گردن انس بن مالک و سهل ساعدی را با داغ کردن علامت‌گذاری نمود و تمامی این کارها را به بهانه دخالت در قتل عثمان یا خودداری نمودن از یاری عثمان انجام داد.
ابوسهل از اعمش روایت نموده است: به خدا سوگند! شنیدم حجاج بن یوسف می‌گوید: «شگفتا از عبدهذیل (یعنی عبدالله بن مسعود) که می‌پنداشت قرآنی را
قرائت می‌کند که از نزد خداوند آمده است. به خدا سوگند! اینها جز الفاظ به هم بافته
اعراب چیز دیگری نیست؛ به خدا سوگند! اگر او را پیدا کرده بودم، گردنش را می‌زدم.»
و نیز ضمن خطبه‌ای گفت: «به‌اندازه‌ای که می‌توانید
تقوا ی الهی پیشه کنید (یعنی چندان به خود زحمت ندهید)؛ چرا‌که در آن ثوابی نیست و عبدالملک مروان را اطاعت کنید که عین
ثواب است. به خدا سوگند! اگر دستور دهم مردم از فلان در
مسجد وارد شوند و از دری دیگر خارج شوند، اما تخلف کنند، خون‌های آنها و اموالشان بر من
حلال خواهد بود.»
آورده‌اند که دو نفر در مورد حجاج کارشان به اختلاف کشیده شد، یکی می‌گفت: «حجاج
کافر است، و دیگری می‌گفت:
مؤمن گمراه است؛ از‌این‌رو برای حل اختلاف از «شعبی» سؤال کردند. شعبی گفت: او مؤمن به
طاغوت است و کافر به خدای عظیم.
و نیز درباره او از واصل بن عبدالاعلی سؤال کردند، گفت: درباره پیر کافر از من سؤال می‌کنید؟
و قاسم بن مخیمره دراین‌باره گفت: حجاج مقررات
اسلام را از هم گسیخته و پاره کرد.
نیز عاصم بن ابی‌النجود نیز درباره او گفت: هیچ حد و حرمتی برای خداوند قائل نبود؛ مگر آنکه
حجاج آن را درهم شکست.
طاووس نیز گفت: تعجب کردم از برادرانم از اهل
عراق که حجاج را مؤمن می‌دانند.
أجهوری گفت: امام
محمد بن عرفه و محققانی که تابع وی بودند، کفر حجاج را اختیار کرده‌اند.
ترمذی و ابن عساکر از هشام بن حسّان نقل کرده‌اند که آمار کشته‌شدگان به دست حجاج یا به دستور او یک‌صدو بیست هزار نفر بود.
و افراد زندانی او که (گویا پس از مرگش) آمارگیری شد، به هفتاد هزار نفر رسید که سی هزار آنها نفر زن بودند.
اما اینکه چه تعدادی از آنها بر اثر خفقان
زندان و کمبود
غذا و آب و هوای آزاد شکنجه شدند و از ناراحتی روحی و روانی از بین رفتند، معلوم نیست.
حجاج هم خودش حضرت
امام علی ـ علیه‌السلام ـ را لعن می‌کرد و هم دیگران را وادار به
لعن او می‌نمود و چون مردی به او گفت: خویشان من، مرا عاق نموده‌اند و نامم را
علی گذارده‌اند، پس نام مرا تغییر بده، وصله‌ای به من بده که فقیرم؛ حجاج گفت: به‌خاطر آنچه به آن
توسل پیدا کردی، نامت را فلان قرار دادم و تو را متصدی فلان کردم.
مقاتل الطالبين، ابوالفرج اصفهانی.
سایت اندیشه قم.
