ابن جریج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ابن جریج.
پرسش: ابن جریج کیست؟ لطفاً رندگی‌نامه کوتاهی نیز از او بگوید.
پاسخ: عبدالملک بن جریج از بزرگان
راویان و از فقیهان
اهل سنت است که تمام ائمه جرح و تعدیل در وثاقت وی
اجماع دارند. او
قرائت را نزد مکی بن عبدان آموخت.
ابن جریج مدت هجده سال نزد عطاء می‌رفته و از او حدیث استماع می‌کرد. وی از امام محمدباقر ـ علیه‌السلام ـ و امام جعفرصادق ـ علیه‌السلام ـ نیز حدیث شنیده و روایت کرده است. شیخ طوسی او را از اصحاب
امام جعفر صادق علیه‌السلام دانسته است. وحید بهبهانی از تصدیق‌ها و تأییداتی که در حق او شده، استنباط کرده که گویا ابن جریج شیعه و حتی از ثقات
شیعه بوده است. وی احتمال می‌دهد که ابن جریج شیعه زیدی بوده باشد.
اِبْن‌ِ جُرَیْج، عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج، مکنّی به ابوالولید و ابوخالد ( ۸۰ -۱۵۰ یا ۱۵۱ق/۶۹۹ -۷۶۷ یا ۷۶۸م)،
محدث،
فقیه، حافظ،
قاری و مفسر اهل مکه (رومی الاصل) که او را فقیه الحرم یا شیخ الحرم نیز خوانده‌اند. در
تاریخ تولد و درگذشت وی اختلاف است.
جریج برده ام‌حبیب دختر جبیر و همسر عبدالعزیز بن عبدالله بن خالد بن اسید بن ابی‌العیص بن امیه بود؛ از‌این‌روی او را به ولاءِ عبدالعزیز نسبت داده‌اند و ابن جریج را مولای ابن امیّة خالد (امیة بن خالد) قرشی یا مولای خالد بن عتاب بن اسید یا مولای آل اسید بن ابی‌العیص بن امیه می‌نامیدند.
ابن جریج قرائت را نزد مکی بن عبدان آموخت. به نوشتة خطیب، وی مدت هجده سال نزد عطاء می‌رفته و از او
حدیث استماع می‌کرد. از عطاء پرسیدند پس از تو چه کسی به جایت خواهد نشست؟ با اشاره به ابن جریج گفت: این جوان.
یکی دیگر از شیوخ وی عمرو بن دینار است که ابن جریج پس از عطاء مدت هفت سال نزد او
دانش آموخت و دیگری نافع العدوی است. ابن جریج از محمد بن مسلم بن عبیدالله زهری اجازه
نقل حدیث داشت.
ابن جریج از پدر خود عبدالعزیز بن جریج، ابن ابی‌مُلیکه، محمد بن منکدر، میمون بن مهران، ابن طاووس، هشام بن عروه و دیگران استماع حدیث کرد.
ابن جریج از
امام محمدباقر علیه‌السلام و امام جعفر صادق ـ علیه‌السلام ـ نیز حدیث شنیده و روایت کرده است.
شیخ طوسی او را از اصحاب امام جعفر صادق ـ علیه‌السلام ـ دانسته است.
همو ابن جریج را از رجال عامه معرفی کرده است.
کلینی می‌گوید: اسماعیل بن فضل هاشمی به دستور
امام صادق علیه‌السلام نزد ابن جریج رفت تا از او احادیثی دربارة
متعه (
ازدواج موقت) فرا گیرد.
املائات روایی ابن جریج به اسماعیل مورد تصدیق و تأیید
امام قرار گرفت. وحید بهبهانی از این تصدیق و تأیید استنباط کرده که گویا ابن جریج شیعه و حتی از ثقات
شیعه بوده است. وی احتمال می‌دهد که شیعه زیدی بوده باشد.
آیت الله خویی نظر بهبهانی را مردود دانسته و این نظر را ترجیح می‌دهد که ابن جریج از فقهای عامه بوده، ولی متعه را جایز می‌دانسته است.
ابن سعد به نقل از محمد بن عمر او را ثقه و کثیرالحدیث دانسته و ابن حنبل او را صحیح الحدیث به شمار آورده است. ابن حبان او را جزو ۱۲ تن محدثی به شمار آورده که از ثقات شش‌گانه که مدار حدیث بر آنان قرار داشته است،
حدیث نقل کرده‌اند. بعضی او را در عین ثقه بودن مُدلَّس دانسته‌اند.
ابن جریج برای نشر
دانش خود نخست به یمن مسافرت کرد.
اما پس از مدتی، به شوق گزاردن
حج به مکه بازگشت.
سپس به بغداد نزد منصور دوانیقی خلیفه عباسی شتافت و
کتاب تألیفی خود را که حاوی
احادیث ابن عباس بود، به منصور عرضه داشت و مدعی شد که هیچ‌کس چون او آنها را جمع نکرده است. منصور صله و انعامی به وی نداد و او را نزد سلیمان بن مجالد فرستاد و سلیمان در مقابل استنساخ از آن
کتاب او را
انعام داد.
وی به کوفه نیز سفر کرد و در هاشمیه کوفه درس
تفسیر گفت.
ابن جریج در زمان حکومت سفیان بن معاویه به بصره رفت و گویا این سفر در اواخر عمر وی انجام گرفت.
ابن جریج شاگردان بسیاری
تربیت کرد که برجسته‌ترین آنان را می‌توان مسلم بن خالد زنجی دانست که فقه را نزد وی آموخت. عبدالرزاق بن همام و محمد بن بکر برسانی و سفیان ثوری و یحیی بن سعید انصاری و محمد بن عمر واقدی نیز از شاگردان وی بودند.
ابن حبان، خطیب و ابن حجر شمار دیگری از شاگردان و کسانی را که از او
روایت کرده‌اند، نام برده‌اند. محدثان و فقیهان و مورخان معتبری (چون مؤلفان "صحاح ستة" و نیز شافعی، کلینی، ابن سعد، بلاذری)
روایات او را نقل کرده‌اند.
ابن ابی حاتم به نقل از عبدالرزاق او را جزو نخستین کسانی که کتاب نوشته‌اند، یاد کرده است، و گفته‌اند وی نخستین کسی است که در
اسلام به تدوین کتاب پرداخته است. ذهبی نیز او را نخستین فردی به شمار آورده که در مکه به تدوین
علم پرداخته است.
سزگین می‌نویسد: وی نخستین محدث مکی است که
احادیث را به ترتیب موضوع مدون کرده است.
ابن ندیم کتابی به نام
سنن که حاوی مباحث
طهارت، صلات،
زکات و ... بوده، به وی نسبت داده است. داوودی او را صاحب تفسیری دانسته که گویا بر حجاج بن محمد مصیصی املا شده است.
حاجی خلیفه نیز از سه کتاب
تفسیر، سنن و مناسک منسوب به او نام می‌برد.
پایگاه اسلام کوئست.
