آیات سوره حجر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آفرینش ،
حق ، محبت،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، جاهلان،
عفو ، نبوت، مواهب.
پرسش: منظور از این آیات «
وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیلَ، إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلیمُ، وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ » سورۀ حجر چیست؟
پاسخ: خداوند متعال در آیات ذکر شده، به حق بودن و هدف‌دار بودن آفرینش
آسمان و زمین اشاره کرده و به پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ سفارش می‌کند که در برابر لجاجت، نادانی‌ها، تعصب‌ها، کارشکنی‌ها و مخالفت‌های سرسختانه
دشمنان و جاهلان، ملایمت و
محبت نشان دهد و آنها را ببخشد و روی خوش به آنان نشان دهد. خداوند به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ دلداری و دلگرمی می‌دهد که از خشونت دشمنان و انبوه جمعیت آنها و امکانات فراوان مادی که در اختیار دارند، هرگز نگران نشود؛ چراکه خداوند
مواهب و دلایلی برای
نبوت در اختیار او گذارده که هیچ‌چیز با آن برابری نمی‌کند.
خداوند متعال در آیات ذکر شده، می‌فرماید: «ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آن دو است، جز به حق نیافریدیم و ساعت موعود (
قیامت ) قطعاً فراخواهد رسید (و جزای هرکس به او می‌رسد)! پس، از آنها به طرز شایسته‌ای صرف‌نظر کن (و آنها را بر نادانی‌هایشان ملامت ننما)! به‌یقین، پروردگار تو، آفریننده آگاه است! ما به تو
سوره حمد و
قرآن عظیم دادیم».
منظور از «حق»، در آیۀ شریفۀ «
وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلَّا بِالْحَق »، معنایی است که مقابل باطل و بازیچه است؛ به این بیان که آفرینش آسمان‌ها و
زمین جدای از حق نیست؛ بلکه تمام آنها ملازم با حق‌اند، پس برای
خلقت غایتی است که به‌زودی به همان غایت بازگشت می‌کند؛ زیرا اگر غایتی در خلقت وجود نداشت، بازیچه می‌بود.
سپس در ادامۀ آیه می‌فرماید:«
وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ » که دلالتش بر مدعا روشن است؛ چراکه برای این آفرینش هدف بیان شده است.
و به پیامبرش دستور می‌دهد که در برابر لجاجت، نادانی‌ها، تعصب‌ها، کارشکنی‌ها و مخالفت‌های سرسختانه دشمنان و
جاهلان ، ملایمت و محبت نشان دهد و از گناهان آنها صرف‌نظر نماید و آنها را ببخشد:
«
فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ »؛ زیرا پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با داشتن دلیل روشن در راه دعوت و رسالتی که به آن مأمور است، برای تحکیم پایه‌های مبدأ و
معاد در قلوب مردم، نیازی به خشونت ندارد؛ چراکه منطق و
عقل با اوست، به علاوه خشونت در برابر جاهلان، غالباً موجب افزایش
خشونت و تعصب آنهاست.
«صفح»، در اصل، به معنای جانب و روی هر چیزی است؛
مانند صفحه صورت.
«فاصفح» به معنای «روی گرداندن و صرف‌نظر کردن» آمده است و از آن‌جا که روی گرداندن از چیزی گاهی به‌خاطر بی‌اعتنایی و قهر کردن و مانند آن است و گاهی به‌خاطر
عفو و
گذشت بزرگوارانه، لذا در آیه فوق بلافاصله آن را با کلمۀ «جمیل» (زیبا) توصیف می‌فرماید تا معنای دوم (عفو و گذشت) را برساند.
در روایتی از
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ می‌خوانیم که در
تفسیر آیه شریفه فرمود: «منظور، عفو کردن خالی از مؤاخذه و سرزنش است».
جملۀ «
فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ » تفریع بر مطالب قبلی است و فاء تفریع چنین معنایی به آن می‌دهد:حال که خلقت
جهان به
حق است و روزی هست که اینان در آن روز
محاسبه و مجازات می‌شوند؛ پس دیگر نگران تکذیب و استهزای آنان نباش و از آنان درگذر.
و جملۀ «إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِیمُ»، در واقع به‌منزله دلیلی بر لزوم گذشت و عفو و صفح جمیل است،
و کسی که فرمان گذشت می‌دهد، خدایی است که
مربی و خلاق و علیم است. او می‌داند که عفو و گذشت در روح فرد و
جامعه و جذب و رشد مردم چه اثری دارد؛ پس عمل به فرمان صَفح برای شما سنگین نباشد.
در پایان، خداوند به
پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ دلداری می‌دهد که از خشونت دشمنان و انبوه جمعیت آنها و امکانات فراوان مادی که در اختیار دارند، هرگز نگران نشود؛ چراکه خداوند
مواهب و دلایلی برای
نبوت در اختیار او گذارده که هیچ‌چیز با آن برابری نمی‌کند:
ما به تو سوره
حمد و
قرآن عظیم دادیم:«
وَ لَقَدْ ءَاتَیْنَاکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانیِ وَ الْقُرْءَانَ الْعَظِیمَ ».
پایگاه اسلام کوئیست.
