پدر ابراهیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پدر حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام، آزر، تارخ.
پرسش: پدر واقعی حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ کیست؟ آیا پدرش بت پرست بود؟ آیا هر پیامبری باید از نسل پاک باشد؟
پاسخ: ۱. عده‌ای از اهل سنت معتقدند پدر
حضرت ابراهیم علیه‌السلام بت‌پرست و نام او نیز آزر بود.
۲. گروهی دیگر از
اهل سنت و همه شیعیان بر آنند که پدر و مادر و اجداد و جدات هیچ‌یک از پیامبران ـ و از آن جمله پدر حضرت ابراهیم ـ
مشرک و بت‌پرست نبوده؛ بلکه همه آنان
موحد و خداپرست بودند و نام پدر آن حضرت نیز تارخ بوده است.
این پرسش از دو بخش تشکیل شده است:
۱. درباره پدر حضرت ابراهیم؛
۲. درباره تمام
پیامبران.
عده‌ای از اهل سنت معتقدند پدر آن حضرت
بت‌پرست و نام او نیز آزر بود.
گروهی دیگر از اهل سنت و همه شیعیان بر آنند که
پدر و مادر و اجداد و جدات هیچ‌یک از پیامبران ـ و از آن جمله پدر حضرت ابراهیم ـ مشرک و بت‌پرست نبوده؛ بلکه همه آنان موحد و خداپرست بودند و نام پدر آن حضرت نیز تارخ بوده است.
شاید سرچشمه این اختلاف آیاتی باشد که در این باره در
قرآن وجود دارد؛ زیرا در قرآن از شخصی به نام آزر تعبیر به أب شده است که معمولاً (بدون قرینه) به معنای پدر استعمال می‌شود؛ از‌این‌رو لازم است این آیات را بیان نموده؛ سپس با بررسی و تحلیل آنها به پاسخ پرسش بپردازیم.
در چهار
آیه از قرآن از آزر تعبیر به أب شده است.
"و استغفار ابراهیم برای پدرش (عمویش آزر)، فقط به‌خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود (تا وی را به‌سوی
ایمان جذب کند) اما هنگامی که برای او روشن شد که وی دشمن خداست، از او بیزاری جست به
یقین، ابراهیم مهربان و بردبار بود".
"(به‌خاطر بیاورید) هنگامی را که ابراهیم به پدرش (عمویش) "آزر" گفت: "آیا بت‌هایی را معبودان خود انتخاب می‌کنی؟! من، تو و
قوم تو را در گمراهی آشکاری می‌بینم".
"و به‌خاطر بیاور هنگامی را که
ابراهیم به پدرش (عمویش آزر) و قومش گفت: «من از آن چه شما می‌پرستید، بیزارم".
"جز آن
سخن ابراهیم که به پدرش
آزر گفت (و وعده داد) که برای تو
آمرزش طلب می‌کنم و در‌عین‌حال در برابر
خداوند برای تو
مالک چیزی نیستم (و اختیاری ندارم)".
در آیه اول، خداوند پدر حضرت ابراهیم را دشمن خود معرفی می‌کند که ابراهیم از او
برائت جسته است.
در آیه دوم، از آن حضرت نقل شده که آزر را در
گمراهی آشکار می‌بیند.
در آیه سوم نیز، آن حضرت می‌فرماید: من از آن چه شما می‌پرستید، بیزارم.
اما در آیه چهارم، به آزر گفت (و وعده داد) که برای تو آمرزش طلب می‌کنم؛ اما با توجه به آیه اول که در همین موضوع است، خداوند می‌فرماید: هنگامی که برای او روشن شد که وی دشمن خداست، از او بیزاری جست.
براساس نشانه‌ها و شواهدی که در ذیل بیان می‌کنیم، روشن می‌شود که منظور از "أب" در این آیات پدر نبوده؛ بلکه عموی آن حضرت بوده است.
روایاتی که از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از طریق
شیعه و سنی نقل شده که اجداد پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تا
حضرت آدم علیه‌السلام همه موحد بودند.
راویان شیعه و سنی نقل کرده‌اند که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: "لم أزل أنقل من أصلاب الطاهرین إلی أرحام المطهرات"؛ دائما از صلب‌های پاک به رحم‌های پاک انتقال پیدا می‌کردم.
و در حدیثی دیگر فرمود: "لم یزل ینقلنی اللَّه من اصلاب الطاهرین الی ارحام المطهرات حتی اخرجنی فی عالمکم هذا لم یدنسنی بدنس الجاهلیة"؛ همواره
خداوند مرا از صلب پدران پاک به
رحم مادران پاک منتقل می‌ساخت و هرگز مرا به آلودگی‌های دوران
جاهلیت آلوده نساخت.
بدیهی است هنگامی که پیامبر
اسلام از نسل
حضرت اسماعیل و ابراهیم ـ علیهماالسلام ـ است، به‌طور طبیعی پدر حضرت ابراهیم از اجداد پیامبر ما محسوب می‌شود که مطابق
حدیث مذکور نمی‌تواند مشرک باشد؛ از‌این‌رو معنای أب در این
آیه شریفه نمی‌تواند "پدر" باشد؛ بلکه به معنای دیگری که معمولاً
عرب در آن معانی به کار می‌برد (عمو یا پدر زن یا...)، باید حمل شود.
خداوند در
قرآن اسماعیل را با وجود این‌که عموی
حضرت یعقوب است، به‌عنوان پدر ایشان معرفی می‌کند: "آیا هنگامی که
مرگ یعقوب فرا رسید، شما حاضر بودید؟! در آن هنگام که به فرزندان خود گفت: پس از من، چه چیز را می‌پرستید؟ گفتند: خدای تو، و خدای پدرانت، ابراهیم و
اسماعیل و
اسحاق، خداوند یکتا را، و ما در برابر او
تسلیم هستیم".
در آیه بالا کلمه (أب ـ پدر) بر جد و عمو و پدر واقعی اطلاق شده؛ از‌این‌رو اگر گفته شود "آزر" که در قرآن از آن تعبیر به "أب" شده، منظور عموی پیامبر است، مطابق
فرهنگ تعبیرات قرآن این تعبیر ادعای بدون دلیل نیست.
پدر حقیقی
ابراهیم علیه‌السلام شخص دیگری غیر از آزر بوده است؛ اما قرآن از او
اسم نبرده؛ بلکه
روایات ما اسم او را "تارخ" معرفی کرده و تورات نیز آن را تأیید نموده است.
ام‌سلمه همسر گرامی پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌گوید:از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شنیدم که فرمود: "...عدنان هوأد بن أدد بن الیسع بن الهمیسع بن سلامان بن نبت بن حمل بن قیدار بن إسماعیل بن إبراهیم ـ علیه‌السلام ـ بن تارخ بن تاخور بن ساروخ بن أرعواء بن فالغ بن عابر و هو هودع بن شالخ بن أرفخشد بن سام بن نوح ـ علیه‌السلام ـ بن لمک بن متوشلخ بن أخنوخ و یقال أخنوخ و هو إدریس بن یارد بن مهلائیل بن قینان بن أنوش بن شیث بن آدم ـ علیه‌السلام ـ أبی البشر".
بنابراین پدر ابراهیم تارخ و آزر عموی اوست.
بی‌گمان مشرکان و بت‌پرستان دشمنان خداوند محسوب می‌شوند و بر هر مسلمانی
واحب است که از دشمنان خدا برائت جوید، نه این‌که نسبت به آنها ملاطفت و عطوفت به خرج دهد؛ از‌این‌رو می‌بینیم که ابراهیم بعد از آن‌که برایش روشن شد که عمویش دشمن خداوند است، از او
برائت جست؛ خداوند از ابراهیم خلیل الله چنین نقل می‌کند: "
فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ"؛ اما هنگامی که برای او روشن شد که وی دشمن خداست، از او بیزاری جست.
آیا هر پیامبری باید از نسل پاک باشد؟سیوطی در
الدرالمنثور در ذیل آیه "
لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ"؛ «قطعاً برای شما پیامبری از خودتان آمد که بر او دشوار است شما در رنج بیفتید، به (هدایت) شما حریص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است»،
می‌گوید: ابونعیم در کتاب
دلائل از
ابن عباس روایت کرده است،
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرموده: هیچ‌یک از پدران و مادران من، با
زنا هم دیگر را ملاقات نکردند، و خداوند لا یزال مرا از پشت پدرانی پاک به رحم مادرانی پاک و رحم‌هایی مصفا و مهذب منتقل می‌کرد و هر کجا که از یک پدر فرزندانی وجود می‌آمد، من به پشت آن فرزند منتقل می‌شدم که از همه پاک‌تر و بهتر بود.
گرچه این روایت
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و اجداد آن حضرت را شامل می‌شود، اما از آن‌جایی که ظاهراً ملاک و معیار
طهارت والدین همه پیامبران یکی است؛ از‌این‌رو از باب تنقیح مناط این
حکم را می‌توانیم به سایر
پیامبران نیز سرایت دهیم.
خلاصه آن‌که، تعداد زیادی از آیات، روایات وارده از طریق
اهل سنت و
شیعه، هم‌چنین
عقل و
اجماع، بر طهارت روحی و موحد بودن والدین حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ وجود دارد که ما در متن این نوشتار به آنها استناد کردیم.
به اعتقاد ما نه‌تنها شیعیان، بلکه بسیاری از برادران اهل سنت بر این باورند که پدر و مادر و اجداد همه پیامبران و حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ تا
حضرت آدم هیچ‌یک به
شرک آلوده نشدند، آنان موحدانی خداپرست به شمار می‌رفتند و آنها نیز از طریق
نکاح متولد شده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست.
